Парламент Малдовы

Парламент Малдовы (рум.: Parlamentul Republicii Moldova) — вышэйшы прадстаўнічы і заканадаўчы орган краіны. Складаецца з 101 дэпутата.

Парламент Рэспублікі Малдова рум.: Parlamentul Republicii Moldova
Эмблема Парламента Малдовы Будынак Парламента Малдовы
Парламенцкая сістэма	Аднапалатная
Старшыня	Ігар Гросу
--- з партыі	Дзеянне і салідарнасць
--- выбраны	29 ліпеня 2021
Структура
Дэпутатаў	101
Палітычныя групы (фракцыі)	Урад (53)      Дзеянне і салідарнасць[заўв 1] (53) Падтрымка (2)      Платформа DA (2) Апазіцыя (46)      Патрыятычны выбарчы блок (26) •      PSRM (17) •      PCRM (8) •      PVM (1)      Альтэрнатыва (8) •      MAN (3) •      PDCM (2) •      PAC — CC (1) •      Беспартыйныя (1)      Наша партыя[заўв 2] (6)      Дэмакратыя — дома (6)
Сістэма галасавання	прапарцыйная
Бягучае скліканне	XI скліканне
Апошнія выбары	28 верасня 2025
Дзяржава	Малдова
Зала пасяджэнняў	Будынак Парламента Малдовы[d]
Вэб-сайт	www.parlament.md

Парламент быў заснаваны ў 1991 г. Тэрмін паўнамоцтваў — 4 гады. Пасяджэнні парламента з’яўляюцца адкрытымі. Апошнія выбары ў парламент Малдовы адбыліся 28 верасня 2025 г.

Гісторыя

Першыя парламенцкія выбары ў сучаснай Малдове адбыліся ў красавіку 1990 года. У той час гэта быў яшчэ Вярхоўны Савет Малдаўскай ССР, але неўзабаве ён быў перайменаваны ў Парламент. 83% дэпутатаў былі членамі Камуністычнай партыі Малдовы. Некаторыя з іх былі членамі Народнага фронту Малдовы. Разам члены Народнага фронту займалі 25% месцаў.

Восенню 1993 года Аграрна-дэмакратычная партыя Малдовы, Рух за раўнапраўе «Unitate-Адзінства» і Сацыялістычная партыя Малдовы пачалі выступаць за датэрміновы роспуск парламента. Фракцыі «Згода» і «Сельскае жыццё» сабралі 176 дэпутацкіх подпісаў за роспуск. Наступныя выбары былі прызначаны на 27 лютага 1994 года. Аграрна-дэмакратычная партыя атрымала 56 мандатаў, блок Сацыялістычная партыя — «Адзінства» — 28, а прыхільнікі аб’яднання з Румыніяй атрымалі толькі 20 месцаў. Старшынёй стаў Петру Лучынскі.

Наступныя выбары адбыліся 22 сакавіка 1998 года. ПКРМ перамагла на іх, атрымаўшы 40 мандатаў.

Пасля датэрміновых выбараў 25 лютага 2001 года месцы ў парламенце размеркаваліся наступным чынам: ПКРМ — 71 мандат, перадвыбарчы блок «Альянс Бражыш» — 19 мандатаў, ХДНП — 11 мандатаў. Спікерам парламента стала Яўгенія Астапчук.

6 сакавіка 2005 года адбыліся чарговыя выбары ў парламент Малдовы. У Рэспубліцы Малдова і за яе межамі былі адкрыты 1970 выбарчых участкаў, якія адносяцца да 37 выбарчых акруг другога ўзроўню. У выбарчай кампаніі прынялі ўдзел 23 кандыдаты: 2 выбарчыя блокі, 9 партый або грамадска-палітычных рухаў і 12 незалежных кандыдатаў.

Упершыню быў усталяваны 6% выбарчы парог для палітычных партый, для выбарчага блока, які складаецца з двух фарміраванняў, — 9%, а для выбарчага блока, які ўключае тры і больш фарміраванняў, — 12%. Выбарчы парог для незалежных кандыдатаў застаўся на ўзроўні 3%. У галасаванні прынялі ўдзел 64,84% выбаршчыкаў, уключаных у выбарчыя спісы. ПКРМ атрымала 45,98% галасоў (56 месцаў), блок «Дэмакратычная Малдова» — 28,53% (34 месцы), а ХДНП — 9,07% (11 месцаў).

Пасля выбараў у красавіку 2009 года ў Кішынёве ўспыхнулі масавыя хваляванні, падчас якіх у тым ліку быў захоплены будынак парламента. Пасля пагрому ў ім быў падпалены першы паверх^[1].

Парламент паводле Канстытуцыі

Выбары

• Парламент абіраецца на аснове ўсеагульнага, роўнага і прамога выбарчага права шляхам таемнага і свабоднага галасавання.
• Парадак арганізацыі і правядзення выбараў устанаўліваецца арганічным законам.
• Выбары дэпутатаў парламента праводзяцца не пазней за тры месяцы пасля заканчэння тэрміну паўнамоцтваў або роспуску парламента папярэдняга складу.

Прызнанне дэпутацкіх мандатаў

Канстытуцыйны суд па прапанове Цэнтральнай выбарчай камісіі прымае рашэнне аб прызнанні мандатаў дэпутатаў або, у выпадку парушэння выбарчага заканадаўства, аб адмове ў іх прызнанні.

Тэрмін паўнамоцтваў

• Тэрмін паўнамоцтваў парламента складае чатыры гады. Ён можа быць падоўжаны арганічным законам у выпадку вайны або стыхійнага бедства.
• Парламент склікаецца Прэзідэнтам Малдовы не пазней чым праз 30 дзён пасля выбараў.
• Парламент ажыццяўляе свае паўнамоцтвы да законнага склікання новага Парламента. На працягу гэтага перыяду не могуць быць унесены змены ў Канстытуцыю, а таксама не могуць быць прыняты, зменены або прызнаны несапраўднымі арганічныя законы.
• Законапраекты або заканадаўчыя прапановы, уключаныя ў парадак дня папярэдняга парламента, разглядаюцца новаабраным парламентам.

Унутраная арганізацыя

• Структура, арганізацыя і дзейнасць парламента вызначаюцца рэгламентам. Крыніцы фінансавання прадугледжваюцца ў бюджэце, які зацвярджаецца парламентам.
• Старшыня парламента абіраецца тайным галасаваннем большасцю галасоў абраных дэпутатаў на тэрмін паўнамоцтваў парламента. Ён можа быць датэрмінова зняты з пасады тайным галасаваннем большасцю ў дзве траціны дэпутатаў.
• Намеснікі старшыні абіраюцца па прадстаўленні старшыні парламента па ўзгадненні з парламенцкімі фракцыямі.

Адкрытасць пасяджэнняў

• Пасяджэнні парламента адкрытыя.
• Парламент можа прыняць рашэнне аб правядзенні закрытых пасяджэнняў у пэўных выпадках.

Асноўныя паўнамоцтвы

Парламент мае наступныя асноўныя паўнамоцтвы:

• прымае законы, дэкрэты і пастановы;
• прызначае рэферэндумы;
• дае тлумачэнні законаў і забяспечвае адзінства заканадаўчага рэгулявання па ўсёй краіне;
• зацвярджае асноўныя напрамкі ўнутранай і знешняй палітыкі дзяржавы;
• сцвярджае ваенную дактрыну дзяржавы;
• ажыццяўляе парламенцкі кантроль над выканаўчай уладай у формах і межах, прадугледжаных канстытуцыяй;
• ратыфікуе, дэнансуе, спыняе дзеянне і анулюе міжнародныя дагаворы, заключаныя Малдовай;
• зацвярджае дзяржаўны бюджэт і кантралюе яго выкананне;
• ажыццяўляе кантроль за прадастаўленнем дзяржаўных пазык, эканамічнай і іншай дапамогі іншым дзяржавам, за заключэннем пагадненняў аб дзяржаўных пазыках і крэдытах з замежных крыніц;
• абірае і прызначае дзяржаўных службовых асоб у выпадках, прадугледжаных законам;
• зацвярджае ордэны і медалі Рэспублікі Малдова;
• аб’яўляе частковую або агульную мабілізацыю;
• аб’яўляе надзвычайнае становішча, стан аблогі і ваеннае становішча;
• арганізуе вывучэнне і разгляд любых пытанняў, якія тычацца інтарэсаў грамадства;
• спыняе дзейнасць мясцовых органаў дзяржаўнага кіравання ў выпадках, прадугледжаных заканадаўствам;
• прымае акты аб амністыі;
• ажыццяўляе іншыя паўнамоцтвы, устаноўленыя Канстытуцыяй і законамі.

Сесіі

• Парламент збіраецца на дзве чарговыя сесіі ў год. Першая пачынаецца ў лютым і заканчваецца не пазней за канец ліпеня. Другая пачынаецца ў верасні і заканчваецца не пазней за канец снежня.
• Парламент таксама склікаецца на пазачарговыя або спецыяльныя сесіі па патрабаванні Прэзідэнта Рэспублікі Малдова, Старшыні Парламента або адной траціны дэпутатаў.

Заўвагі

1. У тым ліку 17 беспартыйных дэпутатаў
2. У тым ліку адзін беспартыйны дэпутат