Патэрсан (фільм)

У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. Патэрсан.

«Па́тэрсан» (англ.: Paterson) — амерыканскі драматычны фільм 2016 года, пастаўлены рэжысёрам Джымам Джармушам па ўласным сцэнарыі^[6]. Галоўныя ролі выканалі Адам Драйвер і Гальшыфтэ Фарахані.

Патэрсан
англ.: Paterson
Жанры	драматычны фільм, кінакамедыя і камедыйная драма[d]
Рэжысёр	Джым Джармуш[1]
Сцэнарыст	Джым Джармуш
У галоўных ролях	Адам Драйвер Гальшыфтэ Фарахані[d] Бары Шабака Хенлі[d] Method Man Рызван Манджы[d] Масатосі Нагасэ[d] Кара Хэйуард[d] Джарэд Гілман[d] Стэрлінг Джэрынс[d] Уільям Джэксан Харпер[d]
Аператар	Фрыдэрык Элмс[d]
Кінакампанія	Prime Video[d]
Працягласць	113 ± 1 хв.
Бюджэт	5 000 000 $[2]
Зборы	10 727 536 $[2] і 2 141 423 $[2]
Краіна	ЗША
Мова	англійская
Год	2016, 17 лістапада 2016[3], 16 лютага 2017[4], 16 мая 2016[5], 28 снежня 2016[5] і 10 лютага 2017[5]
IMDb	ID 5247022
Медыяфайлы на Вікісховішчы

У фільме паказаны адзін тыдзень з жыцця Патэрсана — паэта, які працуе кіроўцам аўтобуса ў горадзе Патэрсан, штат Нью-Джэрсі. Кожны дзень Патэрсана падобны да папярэдняга, але ў яго атрымоўваецца ствараць паэзію з паўсядзённасці. Адным з вытокаў натхнення для Джармуша паслужыла творчасць Уільяма Карласа Уільямса, славутага амерыканскага паэта першай паловы XX стагоддзя, аўтара эпічнай пяцітомнай паэмы «Патэрсан»^[en][7][8].

Прэм’ера фільма адбылася 16 мая 2016 года ў межах асноўнай конкурснай праграмы 69-га Канскага кінафестывалю^[9][10][11].

Сюжэт

Фільм паказвае тыдзень з жыцця Патэрсана (Адам Драйвер), кіроўцы аўтобуса ў горадзе Патэрсан, штат Нью-Джэрсі. Кожны дзень Патэрсана — такі ж, як папярэдні: ён рана ўстае, снедае, ідзе ў аўтапарк, дзе сядае ў аўтобус і цэлы дзень ездзіць па вуліцах горада, а ў перапынках піша вершы ў сшытак. Увечары ён вяртаецца дадому, вячэрае са сваёй жонкай Лаўрай (Гальшыфтэ Фарахані^[en]), а потым ідзе гуляць з бульдогам Марвінам. Па дарозе ён заходзіць у бар выпіць піва.

Лаўра ўжо даўно просіць Патэрсана апублікаваць ягоныя вершы ці хаця б зрабіць копію рукапісу, які існуе ў адзіным экзэмпляры. Нарэшце Патэрсан абяцае, што на выходных зробіць копію сшытка ў капіравальным цэнтры. Але ў суботу ўвечары Патэрсан з Лаўрай сыходзяць у кіно, а тым часам Марвін разрывае на шматкі пакінуты на канапе сшытак.

Раніцай нядзелі спустошаны Патэрсан выбіраецца на шпацыр і прыходзіць у сваё ўлюбёнае месца — вадаспад на рацэ Пасэйік^[en], дзе ён часта сядзіць у абедзены перапынак. Там да яго падсаджваецца загадкавы японец (Масатосі Нагасэ^[en]), які пачынае размову пра Уільяма Карласа Уільямса^[en], улюбёнага паэта Патэрсана, аўтара паэмы «Патэрсан^[en]». Сыходзячы, японец дорыць Патэрсану чысты сшытак.

Фільм сканчваецца кадрамі, у якіх Патэрсан піша новыя вершы ў сшытак, падараваны японцам.

Акцёрскі склад

Адам Драйвер	–   Патэрсан
Гальшыфтэ Фарахані[en]	–   Лаўра
Уільям Джэксан Харпер[en]	–   Эверэт
Частэн Харман	–   Мэры
Бары Шабака Хенлі[en]	–   Док, бармэн
Рызван Манджы[en]	–   Доні
Масатосі Нагасэ[en]	–   паэт з Японіі
Кара Хэйуард[en]	–   студэнтка
Джарэд Гілман[en]	–   студэнт
Method Man	–   Method Man
Стэрлінг Джэрынс[en]	–   маленькая паэтка

Праца над фільмам

Фільм быў зняты за 30 дзён улетку 2015 года ў Патэрсане і Нью-Ёрку^[12][13]. Аператарам фільма выступіў Фрыдэрык Элмс^[en].

Крытыка

Рэйтынгі
Выданне	Адзнака
AllMovie	[14]
Empire	[15]
Internet Movie Database	[6]
Metacritic	[16]
Rotten Tomatoes	[17]
КиноПоиск	[18]

Паводле дадзеных агрэгатара крытычных аглядаў «Rotten Tomatoes» сярод 244 рэцэнзентаў 234 далі станоўчую ацэнку фільму, што складае 96%^[17]. Іншы папулярны агрэгатар крытычных аглядаў, «Metacritic», дае фільму ўсярэдненую ацэнку ў 90 балаў са 100 магчымых на аснове 41 рэцэнзіі^[16]. Карыстальнікі папулярнага рэсурсу «Internet Movie Database» адзначылі фільм ацэнкай у 7,4 бала па дзесяцібальнай шкале^[6].

Колін Коверт у рэцэнзіі для «Star Tribune» паставіў фільму найвышэйшы бал, адзначыўшы ўласцівую Джармушу ўвагу да дэталяў — бездакорнасць пастаноўкі любой, нават на першы погляд другаснай сцэны ^[19].

Оўэну Глейберману, вядучаму кінакрытыку часопіса «Variety», мастацкая мова Джармуша здалася ўстарэлай. Ён звярнуў увагу на тое, што эстэтыка яго фільмаў практычна не змянялася з часоў знятага ў 1987 годзе «Таямнічага цягніка», і да 2016 года чароўнасць медытатыўнага рытму паблякла — «Патэрсан» выглядае штучнай спробай застацца ў XX стагоддзі, стагоддзі чорна-белага кіно і паэтаў-бітнікаў^[20].

Эн Хорнадэй у рэцэнзіі для «The Washington Post» адзначае, што вяртанне Джармуша да абвешчанага трыццаць гадоў таму прынцыпу адмовы ад сур’ёзных канфліктаў у апавяданні ўпрыгожвае фільм, дадаючы яму шчырасці і цеплыні, «дзякуючы якім у гледача можа ўзнікнуць жаданне абняць спачатку герояў фільма, а затым яго аўтара»^[21].

Крытык Іван Чувіляеў назваў фільм «Патэрсан» «самай лірычнай і кранальнай» карцінай 2016 года. Ён не разглядае манатоннасць насычанага паўтаральнымі структурамі апавядання як недахоп — у спакойным апавяданні «пра маленькія рэчы, з якіх вытканы свет» адчуваецца пазнавальны, гадамі адточаны стыль даўно знаёмага рэжысёра. Асабліва адзначыў кінакрытык працу аператара Фрыдэрыка Элмса, які працаваў з Лінчам над «Галавой-гумкай» і «Сінім аксамітам», а з Джармушам над «Ноччу на зямлі», «Кавай і цыгарэтамі» і «Зламанымі кветкамі»):

У «Патэрсане» Элмс стварае ледзь не палову ўсёй магіі фільма: філігранна працуе з колерам, вырашаючы стужку ў чорна-белай (у гэтыя колеры усё на свеце фарбуе Лаўра) і сіняй (як форма кіроўцы аўтобуса, неба над Патэрсанам, сцены ў доме, вадаспад у мясцовым парку) гамах[22].

Наталля Серабракова бачыць за сцэнамі сямейнага жыцця Патэрсана апавяданне пра «адзіноту, што грызе душу, немагчымасць камунікаваць з блізкім чалавекам», бергманаўскую трагедыю адносін. Не паўсядзённасць служыць крыніцай натхнення для Патэрсана, але наадварот — ён хаваецца ад паўсядзённасці ў свеце паэзіі. Пры гэтым недахопам карціны крытык называе не сам трагізм, а спробу змякчыць і замаскіраваць яго прыкрым штучным аптымізмам:

… раней Джармуш не баяўся апавядаць горкія, саркастычныя гісторыі, а цяпер прыпраўляе няўтульную праўду пра жыццё ваніллю, умоўна гладзіць гледача і свайго героя па галаве[23].

Станіслаў Зяльвенскі^[ru] крытыкуе «Патэрсана» і іншыя апошнія карціны Джармуша («Межы кантролю», «Выжывуць толькі закаханыя») за страту натуральнай «паэзіі паўсядзённасці» і замену яе на штучную «пропаведзь культурнага эскапізму», з’яўленне засяроджанасці на ўласнай ранняй творчасці і ўласнай асобе:

Пераўтварэнне з узростам з голасу пакалення ў надзьмутага, лунаючага ў аблоках пазёра — вельмі распаўсюджаная гісторыя, але ў выпадку Джармуша гэта выглядае неяк асабліва крыўдна. Уладальнік вострага слыху і ўнікальнага голасу, аднойчы ён перастаў здымаць фільмы пра людзей і стаў здымаць пра творчасць. …Інакш кажучы, замест таго, каб пазіраць у акно, Джармуш пачаў неадрыўна глядзець у люстэрка — дзе з кожным годам, як усе мы ведаем, цікавага ўсё менш[24].

Узнагароды і намінацыі

Паводле інфармацыі сайта «Internet Movie Database» фільм быў адзначаны 10 кінаўзнагародай і 34 намінацыямі^[25]:

Кінапрэмія / Кінафестываль	Дата і месца	Катэгорыя / Узнагарода	Намінант	Вынік	Сп.
69-ы Канскі кінафестываль	11–22.05.2016 Каны, Францыя	«Залатая пальмавая галіна»	«Патэрсан», Джым Джармуш	Намінацыя	[9]
		Сабачая пальма	Нэлі	Перамога
14-я[cs] Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Аявы	10.01.2017	Best Movie Yet to Open in Iowa	«Патэрсан»	Перамога	[26]
42-я Прэмія Асацыяцыі кінакрытыкаў Лос-Анджэлеса	14.01.2017 Лос-Анджэлес, ЗША	Найлепшы акцёр[en]	Адам Драйвер	Перамога	[27][28]
61-я[es] прэмія «Сан Жордзі»	24.04.2017 Барселона, Іспанія	Найлепшы акцёр у замежным фільме	Адам Драйвер	Перамога	[29][30][31]
71-я прэмія «Бодыль»	17.03.2018 Капенгаген, Данія	Найлепшы амерыканскі фільм[en]	Джым Джармуш	Намінацыя