Праваслаўная царква Украіны

Праваслаўная царква Украіны (укр.: Православна церква України) — аўтакефальная памесная праваслаўная Царква, з 6 студзеня 2019 года займае 15-е месца ў дыптыху аўтакефальных памесных Цэркваў. Мае юрысдыкцыю выключна на тэрыторыі Украіны.

Праваслаўная царква Украіны
Православна церква України
Міхайлаўскі Залатаверхі манастыр у Кіеве — цэнтральны кафедеральны сабор ПЦУ
Асноўная інфармацыя
Аўтакефалія	з 2019
Прызнанне аўтакефаліі	з 2019 (Канстанцінопальская праваслаўная царква[1], Эладская праваслаўная царква[2], Александрыйская праваслаўная царква[3]), з 2020 (Кіпрская праваслаўная царква[4][5])
Прадстаяцель у наш час	Мітрапаліт Епіфаній
Цэнтр	Кіеў
Рэзідэнцыя Прадстаяцеля	Кіеў
Юрысдыкцыя (тэрыторыя)	Украіна (аспрэчваецца)
Царква-маці	Канстанцінопальскі патрыярхат
Мова набажэнстваў	украінская
Каляндар	Новаюліанскі каляндар
Колькасць
Епіскапаў	59
Епархій	44
Манастыроў	79
Прыходаў	7098 (станам на 10.08.2020)
Вернікаў	58 % каля праваслаўных[6]

Гісторыя

Кіеўская мітраполія

Асноўны артыкул: Кіеўская мітраполія

У 988 годзе падчас хрысціянізацыі Русі кіеўскім князем Уладзімірам Святаславічам утворана першая хрысціянская царква на тэрыторыі Украіны з цэнтрам у горадзе Кіеве, пад назвай Кіеўская мітраполія Усяленскага патрыярхату Канстанцінопаля.^[7] Пасля Берасцейскай уніі ў 1596 годзе адбылося раздзяленне праваслаўнай паствы на тэрыторыі Украіны, якая падзялілася на ўласна праваслаўных і грэка-католікаў пад кіраўніцтвам Рымскага прастола.

У 1685 годзе Маскоўскі патрыярхат пачаў далучэнне Кіеўскай мітраполіі Усяленскага Патрыярхату, высвяціўшы ў Масковіі кіеўскага мітрапаліта Гедэона. У 1686 годзе праз сіманію Усяленскі патрыярх Дыянісій IV (пазней быў падвергнуты анафеме) выдаў Сінадальны ліст, у якім даваў права высвячаць Кіеўскага мітрапаліта Маскоўскаму патрыярху ў парадку аскезы, абранай саборам духавенства і вернікамі яго дыяцэзіі. У абавязковым парадку мітрапаліт Кіеўскі павінен згадваць Усяленскага патрыярх Канстанцінопальскага як свайго Першаіерарха на любой службе, абвяшчаючы і пацвярджаючы сваю кананічную залежнасць ад мацярынскай Царквы, але ні адна з гэтых умоў не была выканана. Кіеўская мітраполія фактычна стала адной са звычайных епархій Маскоўскага патрыярхату, калі расійскі імператар Пётр I у 1722 годзе абраў Варлаама (Ванятовіча) у сан архіепіскапа, а не мітрапаліта. Свяшчэнны сінод Усяленскага Патрыярхату ў працэсе надання аўтакефаліі Украінскай Царкве на пасяджэнні 11 кастрычніка 2018 годзе адмяніў Сінадальны ліст 1686 года праз сіманію і грубыя парушэнні.^[8]

Утварэнне царквы

Асноўны артыкул: Прадастаўленне аўтакефаліі праваслаўнай царкве ва Украіне

ПЦУ была ўтворана на Аб’яднаўчым саборы 15 снежня 2018 года шляхам аб’яднання ўкраінскіх святароў некананічных праваслаўных юрысдыкцый (УПЦ КП і УАПЦ), а таксама асобных клірыкаў УПЦ МП.

Паводле прынятага статуту, царкву ўзначальвае прадстаяцель з тытулам «Мітрапаліт Кіеўскі і ўсяе Украіны». З 15 снежня 2018 года на гэтай пасадзе — мітрапаліт Епіфаній (Думенка), былы мітрапаліт Пераяслаўскі і Белацаркоўскі УПЦ КП.

16 снежня новаабраны прадстаяцель Праваслаўнай царквы Украіны мітрапаліт Епіфаній правёў першую літургію ў Міхайлаўскім саборы^[9].

Сучаснасць

Асноўны артыкул: Рэформа царкоўнага календара ва Украіне

Прадстаяцель Праваслаўнай царквы Украіны мітрапаліт^[uk] Епіфаній у снежні 2020 года заявіў, што змяненне царкоўнага календара ва Украіне будзе магчыма пасля таго, калі да такога рашэння падрыхтуецца як царква, так і вернікі пасля правядзення асветніцкай працы. Як адзначылі, перанос Нараджэння Хрыстова пацягне за сабой зрух дзён усіх нерухомых свят на трынаццаць дзён раней у календары.^[10]

У снежні 2021 года мітрапаліт^[uk] Епіфаній выказаў надзею, што на працягу наступных дзесяці гадоў большасць украінцаў зможа перайсці на святкаванне Каляд 25 снежня, і падкрэсліў, што асабіста падтрымлівае пераход святкавання Нараджэння Хрыстова па новаюліянскім календары, па якім святкуе дзевяць з пятнаццаці аўтакефальных цэркваў, і ён павінен адбывацца паступова.^[11]

2 лютага 2023 года Свяшчэнны сінод ПЦУ дазволіў і зацвердзіў парадак блаславення прыходам і манастырам на поўнае ўжыванне новаюліянскага календара,^[12] а 24 мая 2023 года вырашыў правесці пасяджэнне Архіерэйскага сабору, дзе будзе вынесена пытанне каляндарнай рэформы.^[13][13][14] 24 мая 2023 года на Архіерэйскім саборы ў Скінскай царкве Кіева-Пячэрскай лаўры Праваслаўная Царква Украіны вырашыла перайсці з 1 верасня на новаюліянскі каляндар.^{[15][16][17][18][19]} 27 ліпеня 2023 года Памесны Сабор зацвердзіў пераход.^[20][21]

Вызнанне ПЦУ сусветным праваслаўем

Томас аб аўтакефаліі царквы быў ўручаны мітрапаліту Епіфанію ў Стамбуле 6 студзеня 2019 года асабіста Патрыярхам Канстанцінопальскім Варфаламеем^[1].

Томас пра аўтакефалію царквы

12 кастрычніка 2019 года епіскапы Грэчаскай праваслаўнай царквы канчаткова афіцыйна прызналі самастойнасць Праваслаўнай царквы Украіны падчас пасяджэння Святога сінода пад старшынствам архіепіскапа Афінскага і ўсяе Грэцыі Ераніма^[22].

8 лістапада 2019 года Патрыярх Александрыйскі і ўсёй Афрыкі Феадор II падчас набажэнства ў Храме Архангелаў у Каіры пачаў памінаць імя Мітрапаліта Кіеўскага і ўсяе Украіны Епіфанія, чым распачаў еўхарыстычныя ўзаемаадносіны Александрыйскага патрыярхату з ПЦУ. Адначасова Галоўны сакратарыят Патрыярхіі Александрыі і ўсёй Афрыкі распаўсюдзіў афіцыйнае паведамленне, якім абвясціў грамадскасці аб прызнанні томаса Усяленскага Патрыярхату аб аўтакефаліі Праваслаўнай царквы Украіны і ўключэнні імя яе прадстаяцеля ў дыптых для памінання^[3].

Навучальныя ўстановы

• Львоўская праваслаўная багаслоўская акадэмія (Львоў)
• Кіеўская праваслаўная багаслоўская акадэмія (Кіеў)
• Валынская праваслаўная багаслоўская акадэмія (Луцк)
• Ужгарадская украінская багаслоўская акадэмія (Ужгарад)
• Івана-Франкоўскі багаслоўскі інстытут (Івана-Франкоўск)
• Ровенская духоўная семінарыя (Роўна)
• Дніпроўская духоўная семінарыя (Дніпро)
• Цярнопальская духоўная семінарыя (Цярнопаль)
• Львоўская духоўная семінарыя (Львоў)

Гл. таксама

• Пераход царкоўных грамад да ПЦУ
• Аб’яднальны сабор украінскіх праваслаўных цэркваў