Роўна

Роўна, або Рыўнэ^[1] (укр.: Рівне) — горад у заходняй частцы Украіны, на рацэ Усця. Адміністрацыйны цэнтр Ровенскай вобласці і Ровенскага раёна. Плошча 58,24 км². Насельніцтва — 250 тыс. чал.

Горад Роўна укр.: Рівне Герб[d] Сцяг[d] Краіна  Украіна Вобласць Ровенская вобласць Раён Ровенскі раён[d] Каардынаты 50°37′11″ пн. ш. 26°15′05″ у. д.HGЯO Гарадскі галава Аляксандр Вітальевіч Трацяк Заснаваны 1283 Першая згадка 1283 Горад з 1283 Плошча 63 км² Вышыня цэнтра 187 м Тып клімату умерана-кантынентальны Насельніцтва 243 873 чалавек (2022) Шчыльнасць 3871 чал./км² Нацыянальны склад украінцы, беларусы, палякі, габрэі, рускія Канфесійны склад праваслаўныя, каталікі, пратэстанты, іудзеi Этнахаронім равенчанін, равенчанка, равенчане Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Тэлефонны код +380 362 Паштовыя індэксы 33000, 33499 Аўтамабільны код BK і НК / 18 КААТУУ 5610100000 Афіцыйны сайт city-adm.rv.ua Роўна на карце Украіны ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Знаходзіцца за 307 км на захад ад Кіева. Чыгуначны вузел. Праз горад праходзяць аўтамабільныя дарогі Кіеў — Жытомір — Роўна — Дубна — Львоў — Чоп (М06, частка E40), Роўна — Луцк — Усцілуг (М08) і Стараканстантынаў — Астрог — Здалбунаў — Роўна — Сарны — Жыткавічы (Беларусь) (М21).

Гісторыя

• 1283: першы пісьмовы ўспамін пра Роўна як паселішча Галіцка-Валынскага княства ў хроніцы «Rocznik kapituły krakowskiej».
• 1340: у складзе Вялікага Княства Літоўскага.
• 1481: уладальніца паселішча Марыя Нясвіцкая збудавала ў ім драўляны замак.
• 1492: атрымала Магдэбургскае права.
• 1548: княгіня Кастэлецкая заснавала ў Роўне касцёл.
• 1565/66: у Валынскім ваяводстве.
• 1569: згодна з умовамі Люблінскай уніі перайшло да Каралеўства Польскага.
• 1575: у Роўне было 543 будынкі, а ў 1629 — 505 будынкаў і 10 вуліц (Замкавая, Школьная, Дубнаўская, Літоўская і інш.).
• 1637: заснаванне ў Роўне шпіталя паводле фундацыі Томаша Замойскага.
• 1680: загон украінскіх казакаў спустошыў горад.
• 1728: пачатак будаўніцтва мураванага палаца Любамірскіх.
• 1750: у Роўне было 683 будынкаў.
• 1775: будаўніцтва мураванага касцёла.
• 1793: у выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай апынулася ў складзе Расійскай імперыі, цэнтр павета.
• 1873: праз горад прайшла чыгунка Брэст — Кіеў.
• 1919: часовая сталіца УНР.
• 1921: згодна з Рыжскім мірным дагаворам увайшло ў склад міжваеннай Польскай Рэспублікі.
• 1939: у складзе Украінскай ССР, цэнтр вобласці.
• 28 чэрвеня 1941 — 2 лютага 1944: знаходзілася пад нямецкай акупацыяй, цэнтр Райхскамісарыята «Украіна».

Насельніцтва

• 1863 — 6402 чал.
• 1885 — 7357 чал. (3576 мужчын і 3781 жанчына), з іх паводле стану: 957 шляхты, 22 духоўныя асобы, 31 ганаровы грамадзянін, 125 купцоў, 5105 мяшчан, 658 сялян, 17 чэхаў-каланістаў, 99 іўдзеў-сялян, 698 жаўнераў і іх сем’яў, 165 іншаземцаў; паводле веры: 1763 праваслаўныя, 664 рымска-каталікі, 58 евангелістаў, 17 чэшскіх гусітаў, 4850 іўдзеяў, 5 магаметан.^[2]
• 1897 — 25 тыс. чал.
• 1921 — 30 тыс. чал.^[3]
• 1939 — 43 тыс. чал.
• 1959 — 56 тыс. чал.
• 1970 — 116 тыс. чал.
• 1975 — 155 тыс. чал.^[4]
• 1991 — 239 тыс. чал.^[5]

Мова

Насельніцтва па роднай мове (2023)^[6]

украінская мова	руская	iншыя
96 %	3 %	1 %

Фізіка-геаграфічная характарыстыка

Роўна мае ўмерана кантынентальны клімат з халоднай, снежнай зімой і цёплым летам. Снежнае покрыва звычайна трымаецца з лістапада па сакавік. Сярэднегадавая колькасць ападкаў складае 598 мм (24 цалі), чэрвень і ліпень з’яўляюцца самымі вільготнымі месяцамі, а студзень і люты — самымі засушлівымі^[7].

Эканоміка

У Роўна працуюць ПАО «Рівнеазот»^[8], завод высакавольтнай апаратуры; прадпрыемствы лёгкай прамысловасці — фабрыкі швейная і нятканых матэрыялаў; прадпрыемствы будаўнічага комплексу — камбінаты домабудаўнічы і буйнапанэльнага домабудавання, ВА «Рівнозалізобетон», завод сухіх будаўнічых сумесяў «Адiнол»^[9]; дрэваапрацоўчай прамысловасці — ВА «Рівнодерев»; таксама працуе піваварны завод «Рівень»^[10], фабрыка па апрацоўцы бурштыну і вырабе ювелірных вырабаў «Укрбурштин» (на тэрыторыі Ровенскай вобласці ёсць радовішчы і здабыча бурштыну).

Транспарт

Чыгуначны вакзал у Роўна

Аўтобусную сувязь забяспечваюць цэнтральны аўтавакзал горада і аўтастанцыя «Чайка» (у асноўным ажыццяўляюцца рэйсы ў Сарненскім кірунку).

У горадзе знаходзіцца пасажырская і грузавая чыгуначная станцыя Роўна, падпарадкаваная Ровенскай дырэкцыі Львоўскай чыгункі. Станцыя Роўна размешчана на лініі Здалбунаў-Ковель. На станцыі спыняюцца ўсе цягнікі і прыгарадныя цягнікі, якія праходзяць праз яе. Да станцыі курсуюць таксама рэгіянальныя электрацягнікі з Кіева і Львова і рэгіянальны цягнік лакаматыўнай цягі Ковель — Цярнопаль (праз Луцк, Здалбунаў — Краснае)^[11].

Гарадскі аэрапорт размешчаны за 8 км ад цэнтра Роўна, практычна ў межах горада. Каля аэрапорта праходзяць аўтамабільныя магістралі, што дазваляе за хвіліны дабрацца да чыгуначнага вакзала, аўтавакзала і цэнтра горада.

Адукацыя і навука

Нацыянальны ўніверсітэт воднай гаспадаркі і прыродакарыстання

Ровенскі дзяржаўны гуманітарны ўніверсітэт

Вышэйшыя навучальныя ўстановы:

• Нацыянальны ўніверсітэт воднай гаспадаркі і прыродакарыстання
• Ровенскі дзяржаўны гуманітарны ўніверсітэт
• Міжнародны эканоміка-гуманітарны ўніверсітэт імя акадэміка Сцяпана Дзем’янчука
• Ровенская медыцынская акадэмія
• Ровенскі інстытут Адкрытага міжнароднага ўніверсітэта развіцця чалавека «Украіна»
• Ровенскі інстытут славяназнаўства Кіеўскага славістычнага ўніверсітэта
• Ровенскі інстытут Кіеўскага ўніверсітэта права

Навучальныя ўстановы прафесійна-тэхнічнай адукацыі:

• Вышэйшае прафесійнае вучылішча № 1
• Ровенскі дзяржаўны аграрны каледж
• Ровенскі эканоміка-гуманітарны і інжынерны каледж
• Ровенскі кааператыўны эканоміка-прававы каледж
• Ровенскі каледж эканомікі і бізнесу
• Ровенскі аўтатранспартны каледж Нацыянальнага ўніверсітэта воднай гаспадаркі і прыродакарыстання
• Ровенскі каледж тэхналогій і дызайну
• Тэхнічны каледж Нацыянальнага ўніверсітэта воднай гаспадаркі і прыродакарыстання

Культура

Ровенскі абласны акадэмічны ўкраінскі музычна-драматычны тэатр

Вядомыя сваімі творчымі поспехамі Ровенскі абласны музычна-драматычны тэатр^[12], Ровенская філармонія. У горадзе працуе таксама лялечны тэатр, заапарк, краязнаўчы музей, два кінатэатры: кінатэатр «Україна» (раней — «Жовтень») і 3D-кінатэатр «Эра». У былым касцёле Святога Антонія знаходзіцца Дом арганнай музыкі.

Цэнтрам культурнага развіцця моладзі горада з’яўляецца Палац дзяцей і моладзі, дзе дзейнічаюць мноства гурткоў і секцый, якія ахопліваюць розныя тэматыкі ад танцаў да асноў інжынерыі.

Ровенская пісьменніцкая арганізацыя налічвала звыш 30 чалавек празаікаў і паэтаў; у розныя гады ўзначальвалі яе Аляксандр Багачук, Яўген Шморгун, Сцяпан Бабін, Лідзія Рыбенка і інш.

Спорт

Стадыён «Авангард» у Роўна

Самыя папулярныя камандныя віды спорту ў гараджан — спідвей (СК «Рівненський Спідвей») і футбол (ФК «Верас»).

ФК «Верас»^[13] заснаваны ў 1957 годзе. Выступае ва ўкраінскай Прэм’ер-лізе. Хатняй арэнай клуба з’яўляецца стадыён «Авангард». На дадзены момант ёмістасць складае на 4 500 чалавек. Пасля завяршэння рэканструкцыі ўмяшчальнасць стадыёна складзе 13 466 тысяч гледачоў^[14].

СК «Рівненський Спідвей» быў заснаваны ў 1959 годзе^[15]. Стадыён для правядзення спаборніцтваў называецца — «Ровенскі стадыён тэхнічных відаў спорту (мотатрэк)». Тут праводзіліся важныя спаборніцтвы па спідвеі, уключаючы адборачны раўнд чэмпіянату свету па спідвеі ў 1962 годзе і ў 1991 годзе. Акрамя спартыўных спаборніцтваў на Ровенскім мотатрэку праводзяцца розныя канцэрты, выступленні і іншыя культурныя мерапрыемствы.

Славутасці

• Гістарычная забудова горада канца XIX — пачатку XX стагоддзі
• Касцёл Св. Антонія (1868, цяпер зала арганнай музыкі)
• Сабор Уваскрэсення Гасподняга (1895)
• Царква Успення Прасвятой Багародзіцы (1756)

Галерэя

• 
  Царква Успення Прасвятой Багародзіцы
• 
  Грэка-каталіцкая царква
• 
  Чыгуначны вакзал
• 
  Сабор Уваскрасення Гасподняга
• 
  Кінапалац «Украіна»
• 
  Вуліца Саборная
• 
  Будынак раённага савета

Вядомыя асобы

Асноўны артыкул: Вядомыя асобы Роўна

• Яраслаў Еўдакімаў (нар. 22.11.1946) — спявак, Заслужаны артыст Расійскай Федэрацыі, Народны артыст Беларусі^[16].
• Юрый Луцэнка (нар. 1964) — украінскі палітычны і дзяржаўны дзеяч.
• Ганна Валентыновіч (1929—2010) — польская грамадская дзеячка, актывістка і заснавальніца прафсаюза «Салідарнасць».
• Леанід Краўчук (1934—2022) — першы прэзідэнт Украіны^[17].
• Улас Самчук (1905—1987) — класік украінскай літаратуры.
• Пётр Чуйкевіч (1818—1874) — украінскі педагог, этнограф.
• Ала Мікалаеўна Бодак (нар. 1967) — беларускі палітык.
• Мікалай Сцяпанавіч Ефімішын (1914—?) — урач-хірург. Доктар медыцынскіх навук (1968).