Пінхас Уладзіміравіч Сабсай

Пінхас (Пётр) Уладзіміравіч Сабса́й (руск.: Пинхос (Пётр) Владимирович Сабса́й; 1893—1980) — азербайджанскі савецкі скульптар. Народны мастак СССР (1973). Правадзейны член АМ СССР (1947). Лаўрэат Сталінскай прэміі першай ступені (1942). Член УКП(б) з 1945 года.

Пінхас (Пётр) Уладзіміравіч Сабсай
Дата нараджэння	19 чэрвеня (1 ліпеня) 1893(1893-07-01)
Месца нараджэння	Адэса, Адэскі павет, Херсонская губерня, Расійская імперыя[1]
Дата смерці	25 ліпеня 1980(1980-07-25) (87 гадоў)
Месца смерці	Баку, Азербайджанская ССР, СССР
Месца пахавання	Алея ганаровага пахавання[d]
Падданства	Расійская імперыя
Грамадзянства	СССР
Род дзейнасці	скульптар
Жанр	скульптар
Вучоба	Імператарская Акадэмія мастацтваў
Мастацкі кірунак	сацыялістычны рэалізм
Уплыў на	Mikhail Adolʹfovich Minkus[d]
Партыя	КПСС
Член у	Саюз мастакоў СССР
Прэміі
Узнагароды	Медаль «У азнаменаванне 100-годдзя з дня нараджэння Уладзіміра Ільіча Леніна» Медаль «За доблесную працу ў Вялікай Айчыннай вайне 1941-1945 гг.»
Званні

Біяграфія

Вучоба і творчасць

Пінхас Сабсай нарадзіўся 19 чэрвеня (1 ліпеня) 1893 года ў Адэсе.

Рана праявіў мастацкую цікавасць, якая заахвоціла будучага скульптара наведваць бясплатную студыю рысунку пры Адэскім мастацкім вучылішчы, а затым паступіць на скульптурнае аддзяленне ў 1908 годзе. Нястача матэрыяльных сродкаў вымушала Сабсая ў летнія месяцы працаваць у ляпных дэкарацыйных майстэрнях, якія праводзілі працы па скульптурным аздабленні будынкаў.

У 1915 годзе Пінхас Сабсай скончыў Адэскае мастацкае вучылішча па першым разрадзе і быў па-за конкурсам прыняты на скульптурнае аддзяленне Пецярбургскай Акадэміі мастацтваў у клас прафесара А. Ц. Матвеева, затым — Г. Р. Залемана.^[2] Аднак у сувязі з пачаткам Першай сусветнай вайны неўзабаве быў прызваны на ваенную службу.

Дэмабілізаваўшыся ў 1917 годзе, Сабсай вяртаецца ў скульптурную майстэрню Адэскага інстытута выяўленчых мастацтваў. Там жа ён пачынае сваю педагагічную дзейнасць.

Ужо ў 1918 годзе Пінхас Сабсай выканаў некалькі скульптурных партрэтаў У. І. Леніна, манументальны барэльеф «Праца», які ўпрыгожыў фасад Чырвонаармейскага тэатра ў Адэсе.

У 1922 годзе Сабсай вяртаецца ў Петраград-Ленінград для працягу сваёй адукацыі ў Вышэйшым мастацка-тэхнічным інстытуце (былая Акадэмія мастацтваў), які скончыў у 1925 годзе.

Творчасць у Баку

У 1926 годзе Сабсай пераязджае ў Баку.

З гэтага перыяду творчасць скульптара непарыўна звязана з Азербайджанам.

З 1928 года выкладаў у АзМВ імя А. Азімзадэ. Сярод вучняў Сабсая — найвыдатнейшыя скульптары Азербайджана, у тым ліку Міралі Міркасімаў.

У 1930 годзе ўрачыста адкрываецца помнік Мірзу Ахундаву^[3].

Нароўні з манументальнымі помнікамі ў Баку, Сабсай шмат працуе над барэльефам.

У 1932 годзе Сабсай выконвае 22-мятровы барэльеф з 55 фігурамі «Ад фізкультуры да працы і абароны», пастаўлены ў Палацы фізкультуры ў Баку, у 1933 годзе шэраг барэльефаў для фае Бакінскага Рабочага тэатра, у 1937 годзе 12-мятровы барэльеф «Ударнікі свідравання», прысвечаны бакінскім нафтавікам.

Пінхас Сабсай сканаў 25 ліпеня 1980 года. Пахаваны на Алеі ганаровага пахавання ў Баку.

Творчасць

Найбольш значныя творы:

• Мірзу Фаталі Ахундаву (1930),
• помнік Сяргею Кіраву (архітэктар — Л. А. Ільін) у Парку імя С. М. Кірава ў Баку (1939), за які быў ганараваны Сталінскай прэміяй у 1942 годзе, (Парк цяпер — Алея Шахідаў у Баку, помнік Кіраву знесены ў 1991 годзе)
• помнік У. І. Леніну ў Краснадары (1956), Баку (1957), Магілёве (1957).
• Шматлікія партрэты, сярод якіх партрэт А. С. Пушкіна «Элегія», «Партрэт знатнага свідравога майстра М. П. Каверачкіна» (1954), і творы ў галіне манументальнага рэльефу.

Узнагароды

• народны мастак СССР (1973)
• заслужаны дзеяч мастацтваў Азербайджанскай ССР (1959)
• Сталінская прэмія першай ступені (1942) — за помнік С. М. Кіраву ў Баку
• ордэн Леніна (09.06.1959)
• ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга

Зноскі

1. Сабсай Пинхос Владимирович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
2. Большая Советская Энциклопедия (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 5 сакавіка 2016. Праверана 4 снежня 2009.
3. Фота помніка Мірзу Фаталі Ахундаву ў Баку Архівавана 5 ліпеня 2020.