Свантэ Аўгуст Арэніус

Свантэ Аўгуст Арэніус^[12], (шведск.: Svante August Arrhenius; 19 лютага 1859, маёнтак Вейк, недалёка ад Упсалы — 2 кастрычніка 1927, Стакгольм) — выдатны шведскі фізікахімік і астрафізік, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па хіміі ў 1903 годзе.

Свантэ Аўгуст Арэніус
шведск.: Svante August Arrhenius
Дата нараджэння	19 лютага 1859(1859-02-19)[1][2][…]
Месца нараджэння	Wik Castle[d], камуна Упсала, лен Упсала, Швецыя[3]
Дата смерці	2 кастрычніка 1927(1927-10-02)[4][5][…] (68 гадоў)
Месца смерці	Стакгольм, Стакгольм[d], Стакгольмскае обер-губернатарства[d], Швецыя[6][7]
Месца пахавання	Старыя могілкі Упсалы[d][8][9]
Грамадзянства	Швецыя
Бацька	Svanta Gustav Arrhenius[d][10]
Маці	Carolina Christina Thunberg[d][10]
Жонка	Maria Arrhenius[d] і Sofia Rudbeck[d]
Дзеці	Olof Arrhenius[d] і Anna-Lisa Arrhenius[d]
Род дзейнасці	астраном, хімік, фізік, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	фізіка і хімія
Месца працы	Рыжскі тэхнічны ўніверсітэт Стакгольмскі ўніверсітэт Упсальскі ўніверсітэт
Альма-матар	Упсальскі ўніверсітэт Стакгольмскі ўніверсітэт
Навуковы кіраўнік	Пер Тэадор Клевэ[d]
Вядомыя вучні	Oskar Klein[d]
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Шведская каралеўская акадэмія навук Гётынгенская акадэмія навук Пецярбургская акадэмія навук Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Нарвежская акадэмія навук Нідэрландская каралеўская акадэмія навук Каралеўскае фізіяграфічнае таварыства ў Лундзе[d] Шведская каралеўская акадэмія інжынерных навук[d] Royal Society of Arts and Sciences in Gothenburg[d] Расійская акадэмія навук[11] Дацкая каралеўская акадэмія навук[d] Нацыянальная акадэмія навук ЗША Турынская акадэмія навук[d][7] Расійская акадэмія навук[11]
Узнагароды	Фарадэеўская лекцыя[d] (1914) прэмія Уіларда Гібса[d] (1911) ганаровы доктар Эдынбургскага ўніверсітэта[d] медаль Дэві[d] (1902) Сіліманаўская лекцыя[d] (1910) медаль Франкліна[d] (1920) ганаровы доктар Кембрыджскага ўніверсітэта[d] Honorary doctor of the University of Groningen[d] Honorary doctor of the Heidelberg University[d] (8 жніўня 1903) ганаровы доктар Лейпцыгскага ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Оксфардскага ўніверсітэта[d] honorary doctor of the University of Birmingham[d] член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (30 чэрвеня 1910) Echegaray Medal[d] (1919) ганаровы доктар Універсітэта Парыж IV Сарбона[d] (1923)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Скончыў Упсальскі ўніверсітэт у 1878 годзе. З 1905 года дырэктар Нобелеўскага інстытута.

Аўтар навуковых прац па тэорыі раствораў электралітычнай дысацыяцыі, даследаванняў па хімічнай кінетыцы (ураўненне Арэніуса), а таксама па астраноміі, астрафізіцы, біялогіі (дастасаванне фізіка-хімічных законаў да біялагічных працэсаў), тэорыі касмічнага паходжання жыцця на Зямлі.

Член Шведскай каралеўскай акадэміі навук (1901), замежны член-карэспандэнт Пецярбургскай АН (1903), ганаровы акадэмік АН СССР (1926) і многіх іншых краін.

Замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства (1910).^[13]

Узнагароды

• 1920 — Медаль Франкліна
• 1914 — Медаль Фарадэя Брытанскага хімічнага таварыства
• 1911 — Першы медаль Уіларда Гібса Амерыканскага хімічнага таварыства
• 1903 — Нобелеўская прэмія па хіміі
• 1902 — Медаль Дэві Лонданскага каралеўскага таварыства

Памяць

У гонар Арэніуса былі названы кратар на Месяцы і астэроід.^[14]

Бібліяграфія

• Svante Arrhenius, 1884, Recherches sur la conductivité galvanique des électrolytes, doctoral dissertation, Stockholm, Royal publishing house, P.A. Norstedt & söner, 89 pages.
• Svante Arrhenius, 1896a, Ueber den Einfluss des Atmosphärischen Kohlensäurengehalts auf die Temperatur der Erdoberfläche, in the Proceedings of the Royal Swedish Academy of Science, Stockholm 1896, Volume 22, I N. 1, pages 1–101.
• Svante Arrhenius, 1896b, On the Influence of Carbonic Acid in the Air upon the Temperature of the Ground, London, Edinburgh, and Dublin Philosophical Magazine and Journal of Science (fifth series), April 1896. vol 41, pages 237–275.
• Svante Arrhenius, 1901a, Ueber die Wärmeabsorption durch Kohlensäure, Annalen der Physik, Vol 4, 1901, pages 690–705.
• Svante Arrhenius, 1901b, Über Die Wärmeabsorption Durch Kohlensäure Und Ihren Einfluss Auf Die Temperatur Der Erdoberfläche. Abstract of the proceedings of the Royal Academy of Science, 58, 25–58.
• Svante Arrhenius, 1903, Lehrbuch der Kosmischen Physik, Vol I and II, S. Hirschel publishing house, Leipzig, 1026 pages.
• Svante Arrhenius, 1906, Die vermutliche Ursache der Klimaschwankungen, Meddelanden från K. Vetenskapsakademiens Nobelinstitut, Vol 1 No 2, pages 1–10
• Svante Arrhenius, 1908, Das Werden der Welten, Academic Publishing House, Leipzig, 208 pages.

Зноскі

1. The Nobel Prize in Chemistry 1903 (Svante Arrhenius) Праверана 12 снежня 2014.
2. Svante A Arrhenius — 1917.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971'></a>
3. Nordisk familjebok: konversationslexikon och realencyklopedi / пад рэд. B. Meijer, T. Westrin, Ruben G:son Berg et al. — 2 — Stockholm: 1900.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5571370'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1754'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q6238509'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q6201766'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q22341337'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5983299'></a>
4. Аррениус Сванте Август // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
5. Svante August Arrhenius — 2009.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1868372'></a>
6. Аррениус Сванте Август // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 28 верасня 2015.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135'></a>
7. www.accademiadellescienze.it Праверана 1 снежня 2020.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q107212659'></a>
8. Arrhenius, Svante — Svenskagravar.se. Праверана 24 мая 2023.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q26699962'></a>
9. Svante Arrhenius1859–1927 — Шведская царква. Праверана 23 мая 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q749243'></a>
10. Pas L. v. Genealogics — 2003.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326'></a>
11. Манойленко К. В. В.В. Лепешкин: путь к эмиграции, The emigration of Vladimir W.Lepeschkin // Историко-биологические исследования — 2010. — Т. 2, вып. 2. — С. 25–42. — ISSN 2076-8176; 2500-1221

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q126725109'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q133052790'></a>
12. Напісанне імя і прозвішча Свантэ Аўгуст Арэніус ў адпаведнасці з БЭ ў 18 тамах. Т.2., Мн., 1996, С.13.
13. Fellow of the month – Arrhenius (нявызн.)(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 11 лістапада 2007. Праверана 17 мая 2013.
14. Arrhenius (6766 P-L)