Сентэндрэ

Се́нтэндрэ (венг.: Szentendre) — горад на поўначы Венгрыі, у медзье Пешт, размешчаны за 20 км на паўночны захад ад Будапешта, на правым беразе Дуная. Насельніцтва на 2018 год — 26 447 чалавек.

Горад Сентэндрэ венг.: Szentendre Герб Сцяг Краіна  Венгрыя Медзье Пешт Рэгіён Цэнтральная Венгрыя Каардынаты 47°40′24″ пн. ш. 19°04′21″ у. д.HGЯO Плошча 43,83 км² Вышыня цэнтра 110 м Насельніцтва ▼28 444 чал. (1 студзеня 2024)[1] Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код 26 Паштовыя індэксы 2000 і 2001 Афіцыйны сайт szentendre.hu Сентэндрэ на карце Венгрыі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Горад з’яўляецца важным турыстычным цэнтрам у наваколлі Будапешта, ён вядомы сваімі шматлікімі мастацкімі майстэрнямі і музеямі.

Назва

Горад названы ў гонар Святога Андрэя.

Гісторыя

У цэнтры Сентэндрэ

Мясцовасць, дзе знаходзіцца Сентэндрэ, была заселена чалавекам яшчэ 20 000 гадоў таму. Пазней тут жылі плямёны ілірыйцаў і эравіскаў. У I стагоддзі н.э. рымляне заснавалі тут ваенны лагер і крэпасць Ульцы́зія Ка́стра (Ulcisia Castra, даслоўна Воўчы лагер). У V стагоддзі тут быў важны населены пункт спачатку лангабардаў, затым авараў.

У пісьмовых крыніцах Сентэндрэ ўпершыню згадваецца ў 1009 годзе: тут на схіле знаходзіўся касцёл Святога Андрэя, вакол якога і вырас горад. Прынамсі да XIV стагоддзя ён заставаўся даволі важным цэнтрам паміж Будай і Вішэградам. Па захопе Буды туркамі ў 1541 годзе Сентэндрэ часова прыходзіць у заняпад.

Аднак калі ў 1690 годзе туркі зноў захапілі Бялград, кайзер Леапольд I надаў сербам прывілеі сяліцца ў Сентэндрэ, чым і скарысталіся 6000 чалавек. За імі ў горад пацягнуліся і эмігранты з Далмацыі, Грэцыі і Босніі. Па стане на 1720 год колькасць славян складала 88 % насельніцтва горада, большасць з якіх былі сербы. Але ў XIX стагоддзі значная колькасць сербаў вярнулася на сваю радзіму: іх колькасць у Сентэндрэ скарацілася з 45 % да 20 %. На іх месца прыйшлі венгры, дунайскія швабы і славакі.

У XX стагоддзі ідылічнае мястэчка адкрылі для сябе мастакі, музы́кі і паэты і заснавалі ў ім у 1926 годзе мастацкую калонію. З 1990-х гадоў горад стаў важным турыстычным цэнтрам.

Царква Дабравешчання ўзімку

Абраз над уваходам у Сербскую царкву

Насельніцтва

Нацыянальны склад (на 2011 год)

• Венгры — 92,3 %
• Немцы — 1 %
• Славакі — 0,6 %
• Цыганы — 0,5 %
• Сербы — 0,4 %
• Іншыя — 1 %
• Няма адказу — 4,2 %

Рэлігійны склад

• Каталікі — 49,3 %
• Кальвіністы — 13,5 %
• Лютэране — 2 %
• Уніяты — 1,4 %
• Іншыя хрысціяне — 1,2 %
• Іншыя рэлігіі — 0,3 %
• Атэісты — 16,9 %
• Няма адказу — 15,4 %

Славутасці

Галоўная плошча з Чумной калонай

• плошча Фё Тэр — галоўная плошча горада, з шматлікімі будынкамі ў стылях барока і ракако, царквой Дабравешчання і калонай, узведзенай у 1763 годзе, з нагоды заканчэння эпідэміі чумы.
• Праабражэнская сербская царква (таксама вядомая як Табацкая царква), XVIII ст.
• Бялградскі сабор
• Царква Святога Арханёла Міхаіла (Пажаравацкая царква), XVIII ст.
• Касцёл Святых Пятра і Паўла
• Кандытарская Добаш

Музеі

• Музей грамадскага транспарту Будапешта
• Дом-музей сям’і Санта
• Музей Лаяша Вайды
• Музей Карая Ферэнцы
• Музей марцыпану
• Музей віна
• Музей сербскага праваслаўнага мастацтва
• Венгерскі этнаграфічны музей пад адкрытым небам

Гарады-пабрацімы

•  Salon-de-Provence^[d], Францыя (8 мая 1997)^[2]
•  Вертгайм^[d], Германія
•  Губіа, Італія^[3]
•  Залэу^[d], Румынія (1990)^[4]
•  Каліш, Польшча
•  Стары Град, Харватыя

Асобы

• Ёван Авакумавіч (1748—1810) — сербскі паэт
• Каці Вольф (* 1974) — венгерская спявачка і мадэль, удзельніца Еўрабачання-2011
• Якаў Ігнятавіч (1822—1889) — сербскі пісьменнік
• Бені Ферэнцы (1890—1967) — венгерскі скульптар і графік
• Шандар Шопрані (1926—1995) — венгерскі археолаг

Галерэя

• 
• 
• 
• 
• 
• 

Зноскі

1. Magyarország helységnévtára, Detailed Gazetteer of Hungary — KSH, 2024. Праверана 23 верасня 2024.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1125966'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q88686710'></a>
2. Jumelage entre Salon-de-Provence et Szentendre
3. CERIMONIA UFFICIALE DEL GEMELLAGGIO TRA LE CITTA’ DI GUBBIO E SZENTENDRE — 2016.
4. https://zalausj.ro/portal/zalau/portal.nsf/AllByUNID/orase-infratite-00003d22?OpenDocument