Соя культурная

Батанічнае апісанне

Прамастойкая, павойная або паўзучая травяністая расліна вышынёй 20—100 см. Сцёблы звычайна апушаныя цвёрдымі валаскамі. Трайчастае лісце чаргаванае, з прылісткамі. Кветкі дробныя, фіялетавыя, ліловыя, белыя або чырванаватыя ў пазухавых гронках. Плод — струк.

Хімічны склад

У зерні 35—50 % бялку, блізкага па амінакіслотным складзе да жывёльнага, і 13—24 % алею. Бялкі соі маюць 80 % біялагічнай каштоўнасці ад бялкоў курынага яйка. Выкарыстоўваюцца ў хлебапякарнай, кандытарскай, маргарынавай і мясной галінах харчовай прамысловасці.

Значэнне і выкарыстанне

Харчовая, кармавая і тэхнічная расліна. Падвержанасць грыбковым хваробам абмяжоўваецца 20 % ураджаю.

Гісторыя

У Еўропе з’явілася ў канцы XVIII стагоддзя. У Паўночнай Амерыцы і Усходняй Азіі з’яўляецца адной з асноўных зернебабовых, кармавых і тэхнічных раслін. У Беларусі вырошчваюць ранняспелыя сарты^[1].

Перапрацоўка

4 тысячы гадоў да н. э. у Тыбеце (цяпер Кітайская Народная Рэспубліка) праз расціранне соі ў вадзе вынайшлі соевае малако, якое стварожваецца, што дазваляе вырабляць сыр і тварог. У наш час соевае малако пераважна выкарыстоўваюць для выпойвання маладняку буйной рагатай жывёлы. У Беларусі адзін з гомельскіх заводаў для гэтай мэты выпускае адмысловыя прылады перапрацоўкі, што дазваляюць за гадзіну вырабляць з 50 кг соі 50 літраў соевага малака.

Беларусь

У краіне раянавалі 10 сартоў расліны. На 2010 год сярэдняя ўраджайнасць складала 2 тоны на гектар. 50 гаспадарак вырасцілі 3 тысячы тон соі, з якіх 2 тысячы тон — насенне. Пры гэтым завод у Віцебску мог перапрацаваць 300 тысяч тон у год. Магутнасць вытворчасці ў Пухавіцкім раёне (Мінская вобласць) скаладала 15 тысяч тон соі. У выніку соевы бялок пераважна завозіўся ў Беларусь у выглядзе соевага шроту (выраб перапрацоўкі соі з дапамогай гарачага бензіну)^[2].