Стратэгічныя ядзерныя сілы Расійскай Федэрацыі

Стратэгічныя ядзерныя сілы Расійскай Федэрацыі (СЯС Расіі) — абагульненая назва асноўнага ўзбраення войскаў і сіл ва Узброеных Сілах Расійскай Федэрацыі, якія маюць у якасці асноўнага ўзбраення стратэгічнае і тактычнае ракетна-ядзернае ўзбраенне.

Стратэгічныя ядзерныя сілы Расійскай Федэрацыі
Краіна	Расія
Падпарадкаванне	12-е Галоўнае ўпраўленне Міністэрства абароны Расіі
Уваходзіць у	Узброеныя сілы Расійскай Федэрацыі
Тып	ракетна-ядзерныя сілы

У цяперашні час СЯС знаходзяцца ў падпарадкаванні 12-га Галоўнага ўпраўлення Міністэрства абароны.

Часам называюцца ядзернай трыядай.

Гісторыя

Расійская ядзерная зброя дасталася ў спадчыну ад СССР (уключаючы ядзерныя арсеналы, вывезеныя з тэрыторыі былых трох савецкіх рэспублік: Беларусі, Казахстана і Украіны).

У другой палове 2014 года быў зноў дасягнуты ядзерны парытэт з ЗША^[1].

Станам на 1 верасня 2018 года, на падставе афіцыйнай заявы МЗС РФ і па ацэнцы групы міжнародных экспертаў (на падставе даных, прадастаўленых у рамках абмену па дамове СНУ-III^[2]), у складзе стратэгічных ядзерных сіл Расіі знаходзіцца 517 разгорнутых стратэгічных носьбітаў ядзернай зброі — міжкантынентальных балістычных ракет, балістычных ракет падводных лодак і цяжкіх бамбардзіроўшчыкаў, аснашчаных 1420 ядзернымі боезарадамі^[3]. Пры гэтым агульная колькасць носьбітаў (разгорнутых і неразгорнутых) ядзернай зброі складае 775 адзінак, што адпавядае ўстаноўленым дагаворам СНУ-III сумарным колькасцям стратэгічных наступальных узбраенняў^[4].

На пачатак 2019 года аснашчанасць стратэгічных ядзерных сіл сучасным узбраеннем складала 82 %^[5].

Ваенная дактрына Расіі

Згодна з новай рэдакцыяй ваеннай дактрыны, краіна пакідае за сабой права прымяніць ядзерную зброю ў адказ на прымяненне супраць яе і (або) яе саюзнікаў ядзернай і іншых відаў зброі масавага паражэння, а таксама ў выпадку агрэсіі супраць РФ з ужываннем звычайнай зброі, калі пад пагрозу пастаўлена само існаванне дзяржавы^[6].

Стан СЯС

У складзе Ракетных войскаў стратэгічнага прызначэння станам на пачатак 2017 года меркавана знаходзілася каля 286 пускавых установак ракетных комплексаў міжкантынентальных балістычных ракет МБР здольных несці каля 1000 баявых блокаў, у тым ліку на баявым дзяжурстве РВСП^[7]:

• 46 цяжкіх ракет Р-36М2 (SS-18, Satan);
• 30 ракет УР-100Н УТХ (SS-19);
• 63 рухомых грунтавых комплексу РТ-2ПМ «Топаль» (SS-25);
• 60 комплексаў РТ-2ПМ2 «Топаль-М» шахтнага базіравання (SS-27);
• 18 мабільных комплексаў РТ-2ПМ2 «Топаль-М» (SS-27);
• 90 мабільных комплексаў РС-24 «Ярс»;
• 20 РС-24 «Ярс» шахтнага базіравання.

У складзе Ваенна-марскога флоту Расіі, станам на 5 лістапада 2018 года, знаходзіліся 11 атамных падводных лодак з балістычнымі ракетамі ПЛАРБ з 180 пускавымі ўстаноўкамі, здольных несці да 864 баявых блокаў, з іх баявое дзяжурства неслі 9 ПЛАРБ са 144 носьбітамі.

Аснову марскіх стратэгічных сіл Расіі складаюць 6 ракетаносцаў праекта 667БДРМ «Дэльфін» (Delta IV), аснашчаных 96 (16х6) пускавымі ўстаноўкамі (ПУ) з балістычнымі ракетамі падводных лодак (БРПЛ) Р-29РМУ2 «Сінева», (SS-23) і іх мадыфікацыяй Р-29РМУ2.1 «Лайнер».

У страі застаецца 1 падводная лодка праекта 667БДР «Кальмар», (Delta III), аснашчаная 16 ПУ ракет Р-29Р. Дадзеная лодка прайшла рамонт і мадэрнізацыю ў 2011—2016 гадах^[8] і вярнулася ў строй у лютым 2017 года^[9]. Таксама на баявую вахту заступілі 5 падводных лодак праекта 955A «Барэй», аснашчаных 80 (16х5) ПУ са стратэгічнымі ракетамі Р-30 «Булава».

Апошні цяжкі ракетаносец праекта 941 «Акула» (Typhoon) «Дзмітрый Данскі» перароблены пад выпрабаванні ракет Р-30 «Булава».

Усяго на ПЛАРБ размешчана больш за 700 ядзерных баявых блокаў^[10].

Расійскія стратэгічныя МБР наземнага базіравання ў складзе РВСН разгорнутыя ў пазіцыйных раёнах адзінаццаці ракетных дывізій трох ракетных армій. Расійскія стратэгічныя ПЛАРБ з БРПЛ дзейнічаюць у складах Паўночнага і Ціхаакіянскага флатоў ВМФ ВС Расіі з пяці ваенна-марскіх баз — баз ПЛАРБ. Стратэгічныя бамбардзіроўшчыкі далёкай авіяцыі Расіі грунтуюцца на трох авіябазах^[11].

Станам на 1 верасня 2018 г. у складзе стратэгічных ядзерных сіл Расіі знаходзілася 1420 ядзерных боезарада на 517 разгорнутых стратэгічных носьбітах, агульная колькасць разгорнутых і неразвернутых носьбітаў складала 775 адзінак^[12].

Па дамове СНУ-III кожны разгорнуты стратэгічны бамбардзіроўшчык залічваецца як носьбіт з адным ядзерным боезарадам^[13]. Колькасць ядзерных бомбаў і крылатых ракет з ядзернай БГ, якая можа несці разгорнутыя стратэгічныя бамбардзіроўшчыкі, не ўлічваецца^[14].

Ракетныя войскі стратэгічнага прызначэння

Асноўны артыкул: Ракетныя войскі стратэгічнага прызначэння Расійскай Федэрацыі

Ракетны комплекс	Колькасць	Боезарадаў на носьбіце	Усяго боезарадаў	Месцы дыслакацыі
Р-36М2 «Ваявода» (шахтнага базіравання)	46[15]	10	460	Дамбароўскі, Ужур
УР-100Н УТТХ (шахтнага базіравання)	2[15]	1	2	Казельск, Тацішчава
РТ-2ПМ «Топаль»	45[15]	1	45	Сібірскі, Выпаўзава
РТ-2ПМ2 «Топаль-М» (шахтнага базіравання)	60[15]	1	60	Тацішчава
РТ-2ПМ2 «Тополь-М» (мабільнага базавання)	18[15]	1	18	Тэйкава
РС-24 «Ярс» (мабільнага базавання)	135[15]	4	540	Тэйкава, Йашкар-Ала, Ніжні Тагіл, Новасібірск, Іркуцк, Выпаўзава[16]
РС-24 «Ярс» (шахтнага базавання)	14[15]	4	56	Казельск
Усяго	320[15]		1181[15]

Марскія стратэгічныя сілы

Асноўныя артыкулы: 31-я дывізія падводных лодак і 25-я дывізія падводных лодак

Тып ракетаносца	Ракетаносцаў	БРПЛ	Боезарадаў на БРПЛ	Усяго боезарадаў
667БДР «Кальмар»	1	16 Р-29Р	3	48
667БДРМ «Дэльфін»	5	80 Р-29РМУ2	4[заўв 1]	320
955 «Барэй»	5	80 Р-30 «Булава»	6-10	480-800
941 «Акула»	0	0	0	Падводная лодка выкарыстоўваецца толькі для выпрабаванняў БРПЛ
Усяго	?	176	?	?

У дужках паказана агульная колькасць разгорнутых і неразвернутых РПКСН (у страі, на рамонце і мадэрнізацыі, на выпрабаваннях)^{[заўв 2]}

Стратэгічная авіяцыя^[20]

Асноўны артыкул: Камандаванне далёкай авіяцыі

Тып бамбардзіроўшчыка	Бамбардзіроўшчыкаў	Тып і колькасць крылатых ракет	Усяго крылатых ракет
Ту-95МС6/Ту-95МС16	60[21]	6 Х-55СМ	300
Ту-160	17[22]	12 Х-55СМ альбо Х-101	192
Усяго	77		492

Колькасць і суадносіны кампанентаў СЯС Расіі

Суадносіны кампанентаў СЯС і дынаміка іх скарачэнняў з 1990 года па 2016 год.
Носьбіты	Колькасць боезарадаў па гадах
	1990	ліпень 1997	ліпень 2000	кастрычнік 2005	ліпень 2010	студзень 2015	красавік 2016
МБР
РС-10	326	0	0	0	0	0	0
РС-12	40	0	0	0	0	0	0
РС-16	188	0	0	0	0	0	0
РС-20	3080	1860	1800	850	590	480	460
РС-18	1800	1020	900	774	420	180	120
РС-22Ш	560	100	100	0	0	0	0
РС-22Ж	330	360	360	0	0	0	0
РС-12М	288	360	360	291	174	76	72
РС-12М2	0	0	20	40	49	60	60
РС-12М2 мабільны	0	0	0	0	15	18	18
РС-24 мабільны	0	0	0	0	24	216	252
РС-24 шахтны	0	0	0	0	0	16	40
Усяго	6612	3700	3540	1955	1248	1026	1022
БРПЛ
РСМ-25	192	16	0	0	0	0	0
РСМ-40	280	192	48	0	0	0	0
РСМ-45	12	0	0	0	0	0	0
РСМ-50	672	624	576	288	207	192	96
РСМ-52	1200	1200	1200	0	0	0	0
РСМ-54	448	448	448	384	384	320	320
РСМ-56	0	0	0	0	0	96	288
Усяго	2804	2480	2272	672	591	608	704
АСЯС
Ту-95МС	924	704	726	704	688	640	616
Ту-95	63	10	4	0	0	0	0
Ту-160	180	72	180	168	156	168	192
Усяго	1167	786	910	872	844	808	808
Усяго боезарадаў	10583	6966	6722	3499	3293	2312	2414
Боезарадаў на дзяжурстве	10583	6966	5518	2198	2002	1643	1735

Ядзерна-тэхнічнае забеспячэнне і бяспека

Базы захоўвання ядзерных зарадаў знаходзіцца пад кіраваннем 12-га Галоўнага ўпраўлення Міністэрства абароны.

ЗАТУ

Закрытыя адміністрацыйна-тэрытарыяльныя ўтварэнні (ЗАТУ) ядзернага зброевага комплексу:

• Сароў (Арзамас-16) — распрацоўка ядзерных боепрыпасаў (Усерасійскі навукова-даследчы інстытут эксперыментальнай фізікі), серыйная вытворчасць ядзерных боепрыпасаў (электрамеханічны завод Авангард)
• Снежынск (Чалябінск-70) — распрацоўка ядзерных боепрыпасаў (Усерасійскі навукова-даследчы інстытут тэхнічнай фізікі)
• Лясны (Свярдлоўск-45) — серыйная вытворчасць ядзерных боепрыпасаў (камбінат «Электрохімпрыбор»)
• Трохгорны (Златавуст-36) — серыйная вытворчасць ядзерных боепрыпасаў (Прыборабудаўнічы завод Расатама)
• Зарэчны (Пенза-19) — серыйная вытворчасць кампанентаў ядзерных боепрыпасаў (Федэральны навукова-вытворчы цэнтр «Старт»)
• Азёрск (Чэлябінск-65) — вытворчасць плутонію, вытворчасць трыція, вытворчасць дэталяў ядзерных боепрыпасаў (высокаўзбагачаны ўран, плутоній, трыцій) (ВА «Маяк»)

Гл. таксама

• Стварэнне савецкай атамнай бомбы
• Ядзерны парытэт
• Зброя масавага паражэння Расійскай Федэрацыі
• Ядзерны арсенал ЗША

Заўвагі

1. БРПЛ Р-29РМУ2 «Сіневк» можа несці да дзесяці баявых блокаў індывідуальнага навядзення^[17][18].
2. Расія і ЗША скарацілі па дамове СНУ-3^[19].