Сцеберакі

Сцебера́кі^[1] (трансліт.: Sciebieraki, руск.: Стеберяки) — вёска ў Вілейскім раёне Мінскай вобласці. Уваходзіць у склад Любанскага сельсавета. Знаходзіцца за 24 км на поўдзень ад горада Вілейка, 126 км ад Мінска, на аўтадарозе Вілейка—Паставы, каля ракі Вузлянка.

Вёска Сцеберакі Краіна Беларусь Вобласць Мінская Раён Вілейскі Сельсавет Любанскі Каардынаты 54°41′09″ пн. ш. 26°56′24″ у. д.HGЯO Насельніцтва ▼7 чал. (2009) Часавы пояс UTC+3 Тэлефонны код +375 1771 Паштовыя індэксы 222445 Аўтамабільны код 5 Сцеберакі Сцеберакі Сцеберакі

Сцеберакі на Вікісховішчы

Назва

Назва балцкага паходжання, звязаная з агульнабалцкімі stabas «камень» і ragas «рог; выступ». У літоўскай мове stabas звузілася да значэнняў «ідал; слуп», у латышскай — да значэння «слуп». Пачатковае значэнне «камень» захавалася ў старапрускай мове і ў старажытнай балцкай гідраніміі на Падняпроўі^[2].

Назву Сцеберакаў параўноўваюць з назвай сакралізаванага ў латышоў каменнага выступу (выхад скальнай пароды) Staburags на беразе Дзвіны. Першапачатковае значэнне «Стабурагс» — «Каменны рог», і «рогам» той скальны выступ названы паводле формы.

У сцеберацкай назве «рог», «рогі» адносілася не да формы камянёў, а да выяў пітных рагоў, якія выбіты на некалькіх сакралізаваных камянях у лесе паблізу ад вёскі. Назва значыць «Каменныя рогі» або, больш імаверна, «Слупы-рогі» (на камянях побач рагоў выяўлены слупы з паўсферай наверсе)^[3]. Імаверна ранейшая, балцкая форма назвы — *Stabarãgiai.

Непасрэдна каля Сцеберакаў знаходзіцца таксама вёска з балцка-літоўскай назвай Кішкарэпы («Заячая рэпа»).

Гісторыя

У 1765 годзе вёска ў Маркаўскім старостве Ашмянскага павета Віленскага ваяводства ВКЛ, у складзе фальварка Тануць, 9 двароў.

Пасля 2-га падзелу Рэчы Паспалітай (1793) у Расійскай імперыі. У 1800 г. вёска ў Вілейскім павеце, уласнасць казны, 117 двароў; у 1841 годхе ўласнасць І. Любанскага. З 1842 года ў Віленскай губерні. У 1873 г. вёска ў Талуцкай сельскай грамадзе Куранецкай воласці, у складзе маёнтка Любань, уласнасць І. Любанскага, 67 рэвізскіх сялян. У 1890 г. адкрыта школа граматы. У 1897 годзе ў Іжскай воласці; у 1908 годзе 241 дзесяціна надзелаў.

Пасля Рыжскага мірнага дагавора 1921 года вёска ў складзе Польскай Рэспублікі, Віленскага ваяводства, Вілейскага павета, гміны Іжа, пазней у складзе гміны Вішнева^[4][5].

12 лістапада 1939 года Заходняя Беларусь уз’яднана з БССР. З 15 студзеня 1940 года вёска ў Куранецкім раёне Вілейскай вобласці, з 12 кастрычніка 1940 года ў Талуцкім сельсавеце.

У Вялікую Айчынную вайну з 25 чэрвеня 1941 да 3 ліпеня 1944 г. акупіраваны нацыстамі. У жніўні-верасні 1943 г. спалена карнікамі. З фронту не вярнуліся 6 жыхароў.

З 20 верасня 1944 года ў Куранецкім, з 5 ліпеня 1946 года ў Вілейскім раёнах Маладзечанскай, з 20 студзеня 1960 года Мінскай абласцей. У 1960-я гады ў Кузьміцкім сельсавеце. З 16 жніўня 1973 года да 13 красавіка 1981 года вёска ўваходзіла ў склад Журыхскага сельсавета^[6].

Насельніцтва

• 1841 год — 97 жыхароў, 10 двароў.
• 1866 год — 151 жыхар, 13 двароў^[7].
• 1897 год — 203 жыхары, 33 двары.
• 1908 год — 193 жыхары, 30 двароў.
• 1921 год — 174 жыхары, 32 двары^[8].
• 1931 год — 210 жыхароў, 37 двароў^[9].
• 1941 год — 207 жыхароў, 49 двароў.
• 1960 год — 134 жыхары.
• 2003 год — 14 жыхароў, 9 гаспадарак.
• 2008 год — 10 жыхароў, 7 гаспадарак.
• 2009 год — 7 чал.

Славутасці

Каменныя валы Сцеберацкія — група з пяці невялікіх валуноў у лясным урочышчы Сівіха за 2 км на поўдзень ад вёскі Сцеберакі. Камяні пастаўлены вертыкальна і арыентаваны ў кірунку поўначы, на іх паверхнях выбіты знакі («слупы» і «рогі»).

Паводле народнага падання, камяні — валы і араты, якія скамянелі за працу на Вялікдзень. Паданне лічыцца пазнейшым^[10], а ранейшае прызначэнне гэтага месца з камянямі звязваецца з балцкай міфалогіяй Сусветнай восі, арыентаванай на Палярную зорку^[11].

• 
  Сцеберацкія камяні з выявай слупа з паўсферай і рагамі
• 
  Сцеберацкія каменныя валы
• 
  Культавы валун з ямкамі
• 
  Культавы валун з ямкамі