Зыгмунт Чаховіч

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Чаховіч.

Зыгмунт Баніфацый Рох Бярнардавіч Чаховіч-Ляхавіцкі (19 жніўня 1831(1831-08-19) ці 1 (13) ліпеня 1883, Сурвілішкі, Віленская губерня — 15 (28) кастрычніка 1907^[1], Малыя Бясяды, Лагойскі раён) — адзін з кіраўнікоў паўстання 1863—1864, бібліяфіл. Паводле іншых звестак, Зыгмунт Чаховіч паходзіў з маёнтка Краснова Свянцянскага павета.

Зыгмунт Чаховіч
польск.: Zygmunt Czechowicz
Астоя
Член ЛПК
Нараджэнне	19 жніўня 1831(1831-08-19) ці 1 (13) ліпеня 1883 Сурвілішкі, Камайская воласць[d], Свянцянскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Смерць	15 (28) кастрычніка 1907[1] Малыя Бясяды, Янушкавіцкі сельсавет, Лагойскі раён, Беларусь
Месца пахавання	Радашковічы
Род	Чаховічы
Бацька	Бярнард Чаховіч[2]
Маці	Юзэфа з Мірскіх[d][2]
Жонка	Анэля Арамовіч
Дзеці	Мечыслаў Чаховіч[d] і Вітольд Чаховіч[d]
Веравызнанне	Каталіцкая Царква
Член у	Літоўскі правінцыйны камітэт
Адукацыя	Віленскі шляхецкі інстытут (1851) Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Радавод Чаховічаў пачынаецца з XVI стагоддзя, з часоў Жыгімонта III.^[3]

Сын Бярнарда Чаховіча, завілейскага падкаморага, удзельніка паўстання 1830—1831 гадоў, і Юзэфы з Мірскіх.^[4]

У 1851 годзе скончыў Віленскі шляхецкі інстытут, з адзнакай скончыў Пецярбургскі ўніверсітэт на камеральным аддзяленні.

На павятовым сойміку ў Свянцянах у1861 годзе землеўласнікі аднагалосна прынялі праект заснавання публічнай бібліятэкі. Зыгмунт Чаховіч ахвяруе 150 кніг з мэтай, каб пасля прачытання змяніць іх на іншыя^[5].

У 1862—1863 — член Віленскага Камітэта Руху, пасля яго ліквідацыі — займае пасаду сакратара ў «Аддзеле кіраўнікоў правінцыямі Літвы». Прыхільнік жорсткай лініі К. Каліноўскага. Зыгмунт Чаховіч не верыў ні ў які кі­рунак або ў заснаваную на праграме працу; пакідаў гэта на волю сляпога выпадку^[6]:

Мы ў маленькай лодачцы пасярод вялікай буры, — розныя элементы не прыйдуць да згоды.

Арыштаваны 31 ліпеня 1863. Выданы шпіёнам-яўрэем, быў пасля арышту прыгавораны спачатку да расстрэлу. У снежні 1863 г. Канстанцін Радзівіл, з якім ён быў пароднены праз Сулістроўскіх, прасіў у віленскага генерал-губернатара Міхаіла Мураўёва аб замене смяротнага прысуду. Кару змянілі на 10 гадоў катаргі. Аднак Мураўёў лічыў гэту кару замягкай і падвысіў да 12 гадоў цяжкіх работ. Нягледзячы на жорсткія рэпрэсіі вернападданніцкі адрас не падпісаў. Катаргу адбываў у Нерчынскіх рудніках.

Пасля вызвалення жыў у маёнтку Малыя Бясяды Вілейскага павета (цяпер Лагойскі раён), бо радавое гняздо Сурвілішкі царскія ўлады перадалі генералу Маўрысу^[7]. У Малых Бяседах Зыгмунт Чаховіч стварыў вялікую бібліятэку. З Чаховічам пазнаёміўся малады Янка Купала, сям’я якога ў 1895—1904 жыла непадалёку ў фальварку Селішча. У доме Чаховіча Купала ўпершыню пазнаёміўся з нелегальнай літаратурай (прысвечанай польскаму вызвольнаму руху), гутарыў з ім пра паўстанне 1863—1864, карыстаўся яго багатай бібліятэкай. Пра сустрэчы з Чаховічам паэт пісаў у аўтабіяграфіях.

Фотаздымак з апошніх гадоў жыцця

Па словах Якуба Гейштара, які добра ведаў Зыгмунта, Чаховіч быў «высакародны, узнёслы, але пры гэтым непаслядоўны і без цвёрдых перакананняў, лёгка даваў сабой кіраваць». Як пісаў Купала, Чаховіч быў «ідэаліст і летуценнік»^[8].

Памёр 15 (28) кастрычніка 1907. Пахаваны на старых могілках у Радашковічах (магіла не адшуканая).

У культуры і мастацтве

Сябар Чаховіча, паэт Ежы Ляскарыс, прысвяціў яму адзін са сваіх вершаў «Д-а З.[ыгмунта] Ч.[аховіча]»^[9].

Асоба Зыгмунта Чаховіча натхніла класіка беларускай літаратуры Уладзіміра Караткевіча. Вобраз этага неардынарнага чалавека адлюстраваны ў яго п’есе «Калыска чатырох чараўніц», у якой паказаны вялікі ўплыў З. Чаховіча на фарміраванне светапогляду Янкі Купалы^[3].

Сям’я

8 (20) верасня 1859 ў Валкалацкім касцёле ажаніўся з Анэляй з Арамовічаў (24 красавіка 1841 — 21 сакавіка 1902), дачкой Францішка і Эстэлі з Петразалінаў^[10], з якой меў сыноў:

• Мечыслаў (Мечыслаў-Інакенцій-Юзаф) Зыгмунтавіч Чаховіч (пам. 1902), маёнтак Бясяды, член Мінскага таварыства сельскай гаспадаркі з 1888 года^[11].
• Вітольд-Марцэл-Сатурнін.

Жонка таксама пахаваная на каталіцкіх могілках у Радашковічах, захаваўся надмагільны помнік са скульптурнай выявай Дзевы Марыі.

Зноскі

1. метрычная кніга

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q932420'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q34544468'></a>
2. Wileńskie Rozmaitości 1998 nr 2 (46) — 1998.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27245029'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q27245093'></a>
3. Шыпшына
4. Драўніцкі Янка, КАМАІ — РАДЗІМА БРАНІСЛАВА РУТКОЎСКАГА(недаступная спасылка) // Куфэрак Віленшчыны
5. Якубянец-Чаркоўска Я. Паўстанне 1863 года ў Свянцянскім павеце. — «Сумежжа», Паставы, 2013. -С.10.
6. Сведчанні сучаснікаў і гісторыкаў
7. Драўніцкі Я. Крывавы 1863 год// Нашы карані. Ілюстраваны часопіс краязнаўцаў Паазер’я. Паставы: Сумежжа. — № 5, студзень-сакавік 2003 г. — С.16-24
8. Янка Купала. Збор твораў у 9 тамах. Том 9, кніга 1. — Мінск, «Мастацкая літаратура»; 2003 / ст. 268
9. Часопіс "НАША ВЕРА" :: 2(100)/2022 :: ЮРЫ ЛЯСКАРЫС: ВЕРШЫ (нявызн.). media.catholic.by. Праверана 30 красавіка 2025.
10. Запіс пра шлюб
11. Адреса членов Минского общества сельского хозяйства. ― Минск : Паровая типолит. Х. Дворжец, [1889―1897?]. ― 34 с.