Торунь

То́рунь^[4] (польск.: Toruń) — горад на правах павета на поўначы Польшчы, у Куяўска-Паморскім ваяводстве. Знаходзіцца на рацэ Вісла. Адлегласць па прамой паміж гарадамі Торунь — Мінск 595 км, да Варшавы — 186 км^[5].

Торунь польск.: Toruń Герб Сцяг[d] Краіна  Польшча Ваяводства Куяўска-Паморскае Каардынаты 53°01′00″ пн. ш. 18°37′00″ у. д.HGЯO Кіраўнік Paweł Gulewski[d][1] Заснаваны 28 снежня 1233 Плошча 115,75 км² Вышыня цэнтра 59 м[2] Водныя аб’екты Вісла і Дрвенца[d] Насельніцтва ▼198 273 чал. (31 сакавіка 2021)[3] Часавы пояс UTC+1, летам UTC+2 Тэлефонны код 56 Паштовыя індэксы 87-100 Аўтамабільны код CT TERC 0463011 Афіцыйны сайт torun.pl (польск.) Торунь на карце Польшчы ±

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Насельніцтва 197 812 жыхароў (2021 год)^[6].

Гісторыя

Муры Тэўтонскага замка ў Торуні

Горад узнік вакол замка, заснаванага тэўтонскімі рыцарамі ў 1231 годзе. У 1232 годзе атрымаў гарадское права. У 1264 годзе непадалёку ад Торуні заснаваны Новы горад, у 1454 годзе абедзве гарадскія часткі аб’ядналіся. Значны гандлёвы цэнтр, член сярэдневяковай Ганзы.

З 1454 года ў складзе Польшчы. Радзіма М. Каперніка. Тут падпісаны мірныя дагаворы, якія завяршылі Вялікую вайну (1409—1411) з удзелам Вялікага Княства Літоўскага і скончылі Трынаццацігадовую вайну (1454—1466). З канца XVI стагоддзя асяродак лютэранства.

З 1793 года горад у Прусіі (акрамя 1807—1815, калі ён уваходзіў у Варшаўскае герцагства), яе значная памежная крэпасць. З 1920 года ў Польшчы, важны ваенна-рачны порт, галоўная база Віслінскай флатыліі польскіх ВМС. У Другую сусветную вайну далучаны да Германіі. З 1945 года зноў у складзе Польшчы, у 1975—1999 гадах адміністрацыйны цэнтр Тарунскага ваяводства.

Насельніцтва

Год Колькасць 1394 20 000 1454 11 000 1570 12 000 1620 20 000 1703 7 810 Год Колькасць 1729 7 476 1769 7 607 1793 6 200 1815 7 095 1867 13 447 Год Колькасць 1900 29 635 1974 144 000 [7] 1985 191 000 [8] 1998 206 000 [9] 2016 202 591 Год Колькасць 2016 202 521 2019 201 447 2021 198 273 [3]

Прамысловасць

Развіваецца хімічная, машынабудаўнічая, харчовая, шарсцяная, швейная, паліграфічная прамысловасць.

Навука, адукацыя, культура

• Універсітэт імя М. Каперніка.
• Дом-музей М. Каперніка.
• Планетарый імя Уладзіслава Дзявульскага

Транспарт

Вузел чыгунак і аўтамабільных дарог. Порт на рацэ Вісла.

Славутасці

Уваходзіць у Спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. Захаваліся руіны замкаў XIII—XV стагоддзяў. У раёнах Старога горада і Новага горада рэшткі гарадскіх умацаванняў, ратуша (XIII стагоддзе — 1603), гатычныя касцёлы Св. Яна (каля 1250 — XV стагоддзе), Св. Якуба (1309—1315), Дзевы Марыі (1350—1370), гатычныя і барочныя збожжасховішчы (XIV—XVII стагоддзі), дамы ў стылях готыкі, рэнесансу і барока. Вылучаюцца грамадскія пабудовы ў духу эклектыкі (універсітэт, пачатак ХХ стагоддзя, неаготыка), стылю мадэрн і функцыяналізму. Помнік М. Каперніку (1853).

• Свята-Мікалаеўская царква
• Крывая вежа ў Торуні
• Кляштарная брама
• Замак у Дыбаве

Вядомыя асобы

• Марта Вячынска (нар. 1998) — польская баскетбалістка.
• Багуслаў Лінда — польскі акцёр.
• Ванда Іванаўна Русецкая (1945—2024) — беларуская сацыёлаг.

Спорт

• «Катажынкі» — жаночы баскетбольны клуб
• «Пернік» — баскетбольны клуб
• АЗС УМК — гандбольны клуб

Гарады-пабрацімы

Памылка Lua: not enough memory.