Усевалад Ольгавіч

Усевалад Ольгавіч (каля 1084 — 1 жніўня 1146) — князь северскі (1115—1127), чарнігаўскі (1127—1139), вялікі князь кіеўскі (1139—1146).

Хуткія факты Усевалад Алегавіч, Князь чарнігаўскі ...

Remove ads

Чарнігаўскае княжанне

Усевалад быў старэйшым сынам князя Алега Святаславіча. У 1111 годзе ён разам з іншымі князямі браў удзел у паходзе на полаўцаў.

У 1127 годзе Усевалад выгнаў з Чарнігава свайго дзядзьку Яраслава і пераканаў свайго цесця, вялікага князя кіеўскага Мсціслава Вялікага не ўмешвацца ў канфлікт і аддаў яму Курск і Пасем'е.

Калі на кіеўскі стол сёлаў Яраполк Уладзіміравіч, Усевалад скарыстаўся вайной паміж сынамі Уладзіміра Манамаха і іх пляменнікамі — сынамі Мсціслава, якая ўспыхнула ў 1134 годзе. Заключыўшы саюз з апошнімі і абапіраючыся на полаўцаў, Усевалад развязаў вайну супраць вялікага князя, патрабуючы вярнуць Курск і Пасем'е. У 1135 годзе войскі Яраполка былі разбіты Усеваладам у вярхоўях ракі Супоя. Паводле заключанага міру Усевалад вярнуў пад уладу чарнігаўскіх князёў Курск і Пасем'е. Узмацненне магутнасці Ольгавічаў стала адной з прычын таго, што ў 1136 годзе наўгародцы запрасілі княжыць да сябе брата Усевалада Святаслава Ольгавіча, выгнаўшы князя Усевалада Мсціславіча, унука Манамаха. Менавіта з гэтага часу Ноўгарад стаў фактычна незалежнай феадальнай рэспублікай, хоць у першыя часы наўгародцам не раз даводзілася ісці на саступкі.

Remove ads

Кіеўскае княжанне

Усевалад падняў чарговы мяцеж супраць Яраполка ў 1138 годзе, пасля таго як Манамахавічы блакадай прымусілі Ноўгарад выдаліць Святаслава Ольгавіча і прыняць сына Юрыя Далгарукага. Аднак, Яраполк сабраў супраць Чарнігава вялікую кааліцыю, аб'яднаўшы Манамахавічаў і Мсціславічаў, а таксама войскі галіцкіх і полацкіх князёў; войскі ў дапамогу Яраполку даслаў венгерскі кароль Бела II. Толькі аблога Чарнігава гэтай магутнай арміяй прымусіла Усевалада Ольгавіча падпарадкавацца. Але ў лютым 1139 год Яраполк памёр, і праз месяц яго брат Вячаслаў быў без вялікіх намаганняў зрынуты чарнігаўскім князем.

Усевалад быў выдатным палітыкам і без вялікіх намаганняў захоўваў трон, лавіруючы паміж Мсціславічамі і Манамахавічамі, паспяхова іграючы на разладах нашчадкаў Манамаха, абапіраючыся на сваіх стрыечных братоў (сыноў Давыда Святаславіча), якім ён перадаў Чарнігаў, і саюз з полаўцамі. Ён пасварыў моцных праціўнікаў, а дробным князям раздаваў у кіраванне горада на ўскраінах Русі. Пры ім узмацнілася эксплуатацыя гараджан, цівуны Ратша і Тудар разарылі Кіеў і Вышгарад.

У 1139 годзе Усевалад зрабіў брата, Святаслава Ольгавіча, наўгародскім князем, аднак у 1141 годзе той аддаў перавагу з'ехаць з буянага Ноўгарада, дзе Юрый Далгарукі ўзвёў на прастол свайго сына Расціслава. Гэта прывяло да вайны (1142) паміж Усеваладам і Юрыем, прычым на баку Юрыя выступілі родныя браты Усевалада, а на баку кіеўскага князя — пляменнікі Юрыя: Ізяслаў Мсціславіч Валынскі і Расціслаў Мсціславіч Смаленскі. Усевалад прымірыў братоў, раздаўшы ім некалькі чарнігаўскіх і валынскіх гарадоў, а ў Ноўгарадзе ўзвёў на княжанне Святаполка Мсціславіча. У 1143 годзе Ізяслаў Мсціславіч стаў князем Пераяслава-Паўднёвага, аддаўшы Валынь сыну Усевалада — Святаславу (якога бацька ажаніў з дачкой Васількі Полацкага).

У 1144 годзе Усевалад здзейсніў паход супраць галіцкага князя Уладзіміра (Уладзіміркі) Валадаравіча з палкамі Чарнігава, Пераяслава, Смаленска, Турава і Валыні; на яго баку выступіў польскі князь Уладзіслаў II, а на баку Уладзіміркі — венгерскі кароль Геза II. Уладзімірка пацярпеў паражэнне і быў вымушаны заплаціць вялікую кантрыбуцыю (1400 грыўняў). У 1145 годзе войскі Ольгавічаў на чале з кіеўскім князем здзейснілі пераможны паход у Польшчу — супраць Баляслава IV, які зрынуў Уладзіслава II. У выніку Баляслаў быў вымушаны вылучыць удзел Уладзіславу, а польскі горад Візна адышоў да Кіеўскай Русі.

У 1146 годзе аднавілася вайна з Галічам; Усевалад беспаспяхова трымаў у аблозе Звянігарад, вярнуўся ў Кіеў і памёр 1 жніўня, прызначыўшы спадчыннікам свайго брата Ігара Ольгавіча. Аднак замацавацца ў Кіеве северскім князям не ўдалося: кіяўляне былі незадаволены тым, што іх перадалі па спадчыне, Ізяслаў Мсціславіч з Пераяслава неўзабаве перайшоў Дняпро, увайшоў у Кіеў і заняў прастол. У наступным годзе Ігар Ольгавіч быў забіты кіяўлянамі.

Remove ads

Сям'я

У 1116 годзе ажаніўся з дачкой Мсціслава Вялікага — князёўнай Агафіяй (Марыяй) Мсціслаўнай (пам.1179).

Дзеці:

Святаслаў Усеваладавіч (каля 1123—1194), князь Уладзіміра-Валынскі (1141-46), Тураўскі (1142, 1154), Ноўгарад-Северскі (1157-64), Чарнігаўскі (1164-77), Кіеўскі (1174, 1177-80, з 1182)
Яраслаў Усеваладавіч (1139—1198), князь чарнігаўскі (з 1177)
Ганна; муж: Іван Васількавіч (пам. 1141), князь галіцкі
Звеніслава-Анастасія Усеваладаўна (пам. паміж 1155-60); муж. з 1142 Баляслаў I (пам. 1201), князь Сілезска-Урацлаўскі
дачка; муж: з да 1146 Уладзіслаў (1144—1170), князь брненскі