Філон Гаркуша

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з імем Гаркуша.

Філон (Ілья) Гаркуша (?, Быхаў — ?) — палкоўнік казацкага атрада, паплечнік Багдана Хмяльніцкага^[2].

Філон Гаркуша
Филон Оркуша
Заір Азгур. «Філон Гаркуша». 1944-1946. Мемарыяльны музей-майстэрня З. І. Азгура
Палкоўнік палтаўскі  (руск.) 1669 — 1670
Папярэднік	Косць Кульбіцкі
Пераемнік	Іван Нясвят
Нараджэнне	XVII стагоддзе Быхаў, Аршанскі павет, Віцебскае ваяводства, Вялікае Княства Літоўскае
Веравызнанне	праваслаўе
Ваенная служба
Гады службы	1648 - 1670
Прыналежнасць	Войска Запарожскае
Званне	палкоўнік  (руск.)
Камандаваў	Рэчыцкі полк (1648 - 49)[1] Корпус палескага апалчэння (1651)
Бітвы	Бітва пад Лоевам

Біяграфія

Нарадзіўся, верагодна, у Быхаве. У 1648 годзе з атрадам казакоў прыбыў з Украіны на Беларусь. Тут шэрагі паўстанцаў папоўнілі беларускія сяляне. Атрад Ф. Гаркушы ў баі каля мястэчка Горваль на пераправе цераз р. Бярэзіна разграміў буйны атрад стражніка вялікага літоўскага Рыгора Мірскага. У канцы 1648 года аблажыў добра ўмацаваную крэпасць Быхаў, але пад націскам войск Горскага і Паца вымушаны быў адступіць^[2].

У 1651 г. узначальваў 15-тысячны атрад, які дзейнічаў у раёне р. Прыпяць, разграміў атрад палкоўніка Паўшы^[2]. Да яго атрада беларускія сяляне далучаліся цэлымі староствамі^[2]. У сакавіку-красавіку 1654 г. быў паслом Багдана Хмяльніцкага ў Маскве^[2].

У 1656-м знаходзіўся з дыпламатычнай місіяй у Варшаве. У чэрвені 1657 камандаваў казачым войскам на Валыні. Падтрымліваў палітыку І. Выгоўскага. Прымаў удзел у выступе супраць паўстання  (укр.) М. Пушкара  (руск.). Пасля гібелі апошняга быў прызначаны наказным палкоўнікам палтаўскім  (руск.) (май — лістапад 1658). Верагодна ўдзельнічаў у Канатопскай бітве. Пасля аб’яднання гетманам П. Дарашэнкам  (руск.) Правабярэжнай і Левабярэжная Украіны заняў урад палтаўскага палкоўніка (1669-70). Вызвалены ад пасады па гетманству Д. Ігнатовічам  (руск.).

Жывучы ў Палтаве, адыйшоў ад афіцэрскіх і ўрадавых спраў. Апошні раз згадваецца ў 1678 годзе як мясцовы гарадавы атаман  (руск.). Далейшы лёс невядомы.

У культуры

З. І. Азгур у 1943 (паводле іншых звестак, у 1944-46 гадах^[3]) годзе стварыў гіпсавы бюст Філона Гаркушы^[2][4].

Зноскі

1. Кривошея І.І. «Неурядова старшина Полтавського полку»
2. Гаркуша Иван Федосеевич // Биографический справочник. — Мн.: «Белорусская советская энциклопедия» имени Петруся Бровки, 1982. — Т. 5. — С. 139. — 737 с.
3. Мемарыяльны музей З. І. Азгура Архівавана 5 сакавіка 2016. (руск.)
4. Творчество З. И. Азгура 1940-х годов Архівавана 4 сакавіка 2016. (руск.)