Хальчанская сядзіба

Хальчанская сядзіба — палацава-паркавы комплекс, помнік архітэктуры класіцызму. Пабудаваны канчаткова ў пачатку XIX ст. у в. Хальч (Веткаўскі раён) у былым маёнтку Халецкіх, на правым беразе р. Сож. У пачатку XX ст. належаў Сянажэцкім.

Палацава-паркавы комплекс
Палацава-паркавы комплекс Войніч-Сянажэцкіх
52°34′12,10″ пн. ш. 31°07′50,85″ у. д.HGЯO
Краіна	Беларусь
Вёска	Хальч
Архітэктурны стыль	Класіцызм
Дата заснавання	XIX ст.
Будынкі
палац • парк
Статус	Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 312Г000182шыфр 312Г000182
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Гісторыя

Вёску Хальч у 1437 годзе Свідрыгайла Альгердавіч падарыў нашчадку шляхецкага роду Халецкіх, якія ў другой палове XVII стагоддзя пабудавалі тут касцёл і кляштар езуітаў.^[1]

Сядзібны дом адносіцца да XVI—XVIII ст. Адзін з прадстаўнікоў роду Халецкіх ажаніўся з князёўнай з роду Радзівілаў і атрымаў Ветку ў якасці пасагу, пазней вырашана было прадаць Ветку і адбудаваць у Хальчы маёнтак. Узвядзенне комплексу было закончана ў пачатку XIX стагоддзя.^[2]

Халецкія валодалі палацам і сядзібай да 1812 года. Калі Напалеон уступіў на гэтую тэрыторыю, яны прынялі яго бок. Пасля паразы французскай арміі Халецкія назаўжды пакінулі гэты край. Іх сядзібу канфіскавалі і прадалі з таргоў аднаму з прадстаўнікоў мясцовага шляхецкага роду Войніч-Сянажэцкіх.^[1][3]

Падчас паўстання Кастуся Каліноўскага ўладальнік сядзібы Аляксандр Сянажэцкі хаваў у доме паўстанцаў. Пасля Аляксандра ўладальнікам маёнтка становіцца Зігмунд Войніч-Сянажэцкі, які ўславіў маёнтак балямі і паляваннем.^[2][3]

У 1887 годзе госцем маёнтка стаў беларускі мастак Напалеон Орда, які і зрабіў замалёўку ўсяго маёнтка.^[2][3]

Пасля прыходу да ўлады бальшавікоў сядзібу адабралі і апошні нашчадак Войніч-Сянажэцкіх быў расстраляны. У часы савецкай улады сядзіба была прытулкам для бездаглядных дзяцей, потым яе пераабсталёўвалі для турмы НКУС, куды прысылалі «ворагаў народа». У другой палове XX стагоддзя сядзібны дом быў турмой для жанчын з дзецьмі, якую пазней расфарміравалі^[1][2][3].

Архітэктура

Сядзіба Войнічаў. Напалеон Орда, XIX ст.

Палац стаяў у цэнтры сядзібнага ансамбля, які складаўся з галоўнага двухпавярховага корпуса і двух бакавых аднапавярховых флігеляў (не зберагліся), якія абмяжоўвалі парадны двор з рэгулярна спланаваным партэрам.

Палац

Палац, фота пач. XX ст.

Палац — кампактны прамавугольны ў плане аб’ём, накрыты вальмавым дахам. Першы паверх мураваны, апрацаваны рустам, другіі драўляны, атынкаваны. Цэнтральная частка з двухсхільным дахам вылучаная на галоўным фасадзе шасцікалонным іанічным порцікам, узнятым з дапамогай масіўных пілонаў на ўзровень другога паверху, а на паркавым фасадзе — паўкруглай тэрасай з каланадай на першым паверсе. З усходняга боку аднапавярховая прыбудова з дадатковым уваходам. Планіроўка калідорная. Парадныя памяшканні і галоўная зала на другім паверсе мелі выхады на балкон галоўнага фасада і паркавую тэрасу, аб’ядноўваліся калідорамі. Пад будынкам скляпеністыя сутарэнні.

Парк

Каля палацу разбіты пейзажны парк. Гаспадарчыя будынкі стаяць убаку ад палацу.

Сучасны стан

Сядзіба Халецкіх марудна рэстаўруецца, але застаецца ў аварыйным стане. Кошт поўнай рэстаўрацыі ацэньваецца ў 2 мільёны еўра і пытанне фінансавання застаецца адкрытым.^[4][5]

Зноскі

1. Палац у Хальчы дзяржава будзе адраджаць разам з грамадскім актывістам, 10.08.2016
2. Сядзіба Халецкіх у вёсцы Хальч
3. Палацы Гомельскай вобласці, 22.06.2021
4. 12 заброшенных усадеб Беларуси, которые еще можно спасти [12 занядбаных сядзіб Беларусі, якія яшчэ можна выратаваць], 06.07.20 (на рускай мове)
5. Размову пра культуру без закрытых тэм правёў Маркевіч у Гомелі, Архівавана 15 ліпеня 2021. 15.03.2021