Ціс

From Wikipedia, the free encyclopedia

Ціс
Remove ads

Ціс[1] (Taxus) — род вечназялёных хвойных дрэў і кустоў сямейства цісавых.

Хуткія факты Навуковая класіфікацыя, Міжнародная навуковая назва ...
Remove ads

Апісанне

Вечназялёныя двухдомныя альбо радзей аднадомныя кусты або дрэвы вышынёй до 25–30 м і дыяметрам ствала да 2,5 м. Кара чырванаватая або бура-чырвоная. Каранёвая сістэма добра развітая, стрыжнёвага тыпу. Крона густая, канічная або пірамідальная. Парасткі падоўжаныя. Ігліца даўжынёй да 30 мм, мяккая, лінейная, адзіночная, размешчана спіральна або ў два рады, на кароткіх чаранках.

Мужчынскія шышкі дробныя, даўжынёй да 8 мм, акруглыя або прадаўгаватыя, жаўтаватыя. Жаночыя шышкі моцна відазменены. У выглядзе адзіночнай верхавіннай семязавязі, у аснове якой размешчаны дробныя стэрыльныя лускавінкі, а вышэй насенне акружае буйны бакалападобны прынасеннік (арылус), спачатку зялёны, а пры выспяванні сакавіты, ярка-чырвоны, рэдка ружовы або жоўты. Насенне бяскрылае, прадаўгавата-яйцападобнае, завостранае, даўжынёй да 8 мм, спее восенню ў год апылення.

Размнажаецца вегетатыўна і насеннем. Вельмі ценевынослівы, умерана зімаўстойлівы, даволі патрабавальны да ўрадлівасці і вільготнасці глебы, параўнальна ўстойлівы да гарадскіх умоў, хвароб і грыбных захворванняў, добра пераносіць стрыжку. Пыленне ў красавіку — маі.

Працягласць жыцця да 1500 (і нават да 4000) гадоў.

Remove ads

Пашырэнне

Род налічвае 8–13 паліморфных, марфалагічна падобных відаў, распаўсюджаных ва ўмераных, субтрапічных і трапічных рэгіёнах пераважна Паўночнага паўшар’я (Паўночная Амерыка, Афрыка, Еўразія). Шырока культывуюцца ў розных рэгіёнах зямнога шара. На Беларусі інтрадукаваны 3 віды, растуць у дэндрарыях і выкарыстоўваюцца на азеляненне. Найбольш вядомы ціс еўрапейскі, або ягадны, ці нягной-трава (Taxus baccata).

Ціс мае шмат садовых форм. Устойлівы да гарадскіх умоў. Драўніна трывалая да гніення.

Remove ads

Віды

Паводле звестак The Plant List на 2013 год, да роду Ціс належаць з дзевяці відаў[2]:

  • Taxus baccata L. (1753) Ціс ягадны, ці Ціс еўрапейскі, ці Нягной-дрэва
  • Taxus brevifolia Nutt. (1849)
  • Taxus canadensis Marshall (1785) Ціс канадскі
  • Taxus cuspidata Siebold & Zucc. (1846) Ціс востраканцовы, ці Ціс далёкаўсходні
  • Taxus floridana Nutt. ex Chapm. (1860)
  • Taxus fuana Nan Li & R.R.Mill
  • Taxus globosa Schltdl. (1838)
  • Taxus sumatrana ((Miq.) de Laub.
  • Taxus wallichiana Zucc. (1843)

Натуральныя гібрыды

  • Taxus ×hunnewelliana Rehder (1925) [= Taxus canadensis × Taxus cuspidata]
  • Taxus ×media Rehder (1906) [= Taxus baccata × Taxus cuspidata]

Захворванні

Выкарыстанне

Драўніна цяжкая, шчыльная, трывалая, устойлівая да гніення, з прыгожай афарбоўкай і тэкстурай («чырвонае дрэва»). Раней шырока прымянялася ў мэблевай і такарнай вытворчасці, для вырабу дробных гаспадарчых прадметаў. У драўніне, ігліцы і кары змяшчаюцца ядавітыя алкалоіды. Выкарыстоўваецца ў медыцыне. Каштоўная дэкаратыўная павольнарослая расліна. Шырока выкарыстоўваецца для стварэння жываплотаў і ў тапіярным мастацтве. Многія віды моцна скарацілі колькасць і знаходзяцца пад аховай.

Remove ads

Крыніцы

Літаратура

Спасылкі

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads