Эдманд Фішэр

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Фішэр.

Эдманд Фішэр (англ.: Edmond H. Fischer, 6 красавіка 1920, г. Шанхай, Кітай — 27 жніўня 2021, Сіэтл, ЗША) — амерыканскі вучоны ў галіне біяхіміі, лаўрэат Нобелеўскай прэміі па фізіялогіі і медыцыне ў 1992 годзе разам з Э.Дж. Крэбсам «за адкрыцці, якія тычацца зваротнага фосфарыліравання бялкоў як механізму біялагічнай рэгуляцыі». Ганаровы прафесар Універсітэта Вашынгтона (Сіэтл).

Эдманд Фішэр
англ.: Edmond H. Fischer
Дата нараджэння	6 красавіка 1920(1920-04-06)[1][2][…]
Месца нараджэння	Shanghai French Concession[d], Францыя[3]
Дата смерці	27 жніўня 2021(2021-08-27)[4][5] (101 год)
Месца смерці	Сіэтл, акруга Кінг[d], Вашынгтон, ЗША[4][5][…]
Грамадзянства	Швейцарыя  ЗША  Італія[6][7]
Род дзейнасці	біяхімік, выкладчык універсітэта, хімік
Навуковая сфера	біяхімія[8]
Месца працы	Вашынгтонскі ўніверсітэт
Альма-матар	Жэнеўскі ўніверсітэт
Навуковы кіраўнік	Kurt Heinrich Meyer[d]
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства[9] Нацыянальная акадэмія навук ЗША Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Еўрапейская арганізацыя малекулярнай біялогіі[d] Амерыканская асацыяцыя садзейнічання развіццю навукі Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti[d]
Узнагароды	грант Гугенхайма (1963) ганаровы доктар Базельскага ўніверсітэта[d] замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (2010) honorary doctorate from University of Montpellier-I[d] (1983)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Фішэр нарадзіўся ў Шанхаі, Кітай. Яго маці нарадзілася ў Францыі, а яго бацька з Аўстрыі^[10] Яго дзед па лініі маці пераехаў з Францыі, дзе нарадзіўся і жыў, спачатку ў Індакітай, а затым у Кітай. У Кітаі ён заснаваў газету на французскай мове «Кітайскі курьер» (Courrier de Chine) і французскую муніцыпальную школу, у якую і хадзіў у дзяцінстве Фішэр. У сем гадоў яго адправілі ў школу ў Швейцарыю.

Скончыў хімічную школу ў Жэневе (Швейцарыя) ў 1943 годзе. З 1943 года ў Жэнеўскім, з 1952 года ў Вашынгтонскім універсітэтах (горада Сіэтл).

Навуковая дзейнасць

Эдманд Фішэр і Эдвін Крэбс пачалі супрацоўніцтва праз шэсць месяцаў пасля пераезду Фішэра ва ўніверсітэт Вашынгтона. Яны вывучалі фермент глікагенфосфарылазы і выявілі, што серыя рэакцый, выкліканых гармонамі і кальцыем, прыводзіць да актывацыі-інактывацыі гэтага фермента. Актывацыя-інактывацыі фермента выклікалася яго зваротным фосфарыліраваннем. Працэс, які адкрылі Фішэр і Крэбс, каталізуе двума ферментамі: пратэінкіназай і фасфатазай. Пратэінкіназы (найбольш распаўсюджаная з іх — тыразінкіназа) пераносіць фасфатных групу з АТФ на гідраксільную групу фермента. Пры гэтым канфармацыя фермента змяняецца, і ён становіцца каталітычна актыўным. Затым бялковая фасфатазы адшчапляе фасфатную групу, і фермент вяртаецца ў першапачатковую неактыўную форму. Аказалася, што такое цыклічнае рэгуляванне ферментатыўнай актыўнасці і адпаведных метабалічных працэсаў надзвычай шырока распаўсюджанае ў прыродзе.^[11][12]

Аўтар навуковых прац па праблемах зваротнага фосфарыліравання бялкоў і яго значэнні ў механізмах рэгуляцыі біяхімічных рэакцый у клетках.

Разам з Э. Дж. Крэбсам адкрыў шэраг ферментаў.

Член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук (1972), член Нацыянальнай АН ЗША (1973).

Зноскі

1. Edmond H. Fischer // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5375741'></a>
2. Edmond Henri Fischer // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227'></a>
3. Fischer E. S., Scott J. D. Edmond H. Fischer (1920 – 2021) — 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q64827082'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q21165752'></a>
4. https://web.archive.org/web/20211008181523/https://www.lindau-nobel.org/news-nobel-laureate-edmond-h-fischer/
5. Edmond H. Fischer, Nobelist in Key Discovery About Cells, Dies at 101 / J. Kahn — Manhattan: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2021. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q9684'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q6284490'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q11299'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24743245'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q2529982'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837'></a>
6. Cohen P. Edmond Fischer (1920 – 2021) – A Personal Tribute — 2021.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q30295321'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q7183365'></a>
7. Cohen P. Edmond Fischer (1920–2021) // Nature / M. Skipper — NPG, Springer Science+Business Media, 2021. — Iss. 7876. — P. 328. — ISSN 1476-4687; 0028-0836 — doi:10.1038/D41586-021-02485-8

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q180445'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q176916'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q180419'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q7183365'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q52661223'></a>
8. Národní autority České republiky Праверана 7 лістапада 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
9. Edmond Fischer

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q99485572'></a>
10. http://www.bookrags.com/biography/edmond-h-fischer-wap/
11. Fischer, E H; Krebs, E G (1966), "Relationship of structure to function of muscle phosphorylase.", Fed. Proc., vol. 25, no. 5, pp. 1511–20, PMID 5332191
12. KREBS, E G; FISCHER, E H (1964), "PHOSPHORYLASE AND RELATED ENZYMES OF GLYCOGEN METABOLISM.", Vitam. Horm., vol. 22, pp. 399–410, doi:10.1016/S0083-6729(08)60345-3, PMID 14284112