Эліяс Магнус Фрыс

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Фрыс.

Э́ліяс Ма́гнус Фрыс^[12] (шведск.: Elias Magnus Fries, 1794—1878) — шведскі батанік і міколаг, «бацька мікалогіі».

Эліяс Магнус Фрыс
Elias Magnus Fries
Дата нараджэння	15 жніўня 1794(1794-08-15)[1][2][…]
Месца нараджэння	Femsjö[d], камуна Ёнчэпінг[3][4]
Дата смерці	8 лютага 1878(1878-02-08)[1][2][…] (83 гады)
Месца смерці	Упсала[d], Швецыя[3][5]
Месца пахавання	Старыя могілкі Упсалы[d][6][7]
Грамадзянства	Швецыя
Бацька	Theodor Fries[d][8]
Дзеці	Theodor Magnus Fries[d], Oscar Robert Fries[d], Elias Petrus Fries[d] і Sanna Christina Fries[d][9]
Род дзейнасці	батанік, птэрыдолаг, брыёлаг, міколаг, выкладчык універсітэта
Навуковая сфера	батаніка, мікалогія
Месца працы	Упсальскі ўніверсітэт[3] Лундскі ўніверсітэт Упсальскі ўніверсітэт Uppsala Botanical Garden[d]
Навуковая ступень	доктарская ступень[d] (1814)
Альма-матар	Лундскі ўніверсітэт[10] Katedralskolan[d]
Вядомыя вучні	Nils Conrad Kindberg[d] і Carl Johan Johanson[d]
Вядомы як	адзін з заснавальнікаў сістэматыкі грыбоў і лішайнікаў
Член у	Лонданскае каралеўскае таварыства Леапальдзіна Шведская каралеўская акадэмія навук Пецярбургская акадэмія навук Шведская акадэмія[11] Амерыканская акадэмія мастацтваў і навук Каралеўская акадэмія славеснасці, гісторыі і антыкварыяту[d] Расійская акадэмія навук Пруская акадэмія навук Баварская акадэмія навук
Узнагароды	Honorary Fellow of the Royal Society of Edinburgh[d] Член Лінееўскага таварыства[d] член Амерыканскай акадэміі мастацтваў і навук замежны член Лонданскага каралеўскага таварыства[d] (8 красавіка 1875) ганаровы доктар Лундскага ўніверсітэта[d]
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Сістэматык жывой прыроды
Аўтар найменняў шэрага батанічных таксонаў. У батанічнай (бінарнай) наменклатуры гэтыя назвы дапаўняюцца скарачэннем «Fr.». Спіс такіх таксонаў на сайце IPNI Састарэлае абазначэнне батаніка: Fries

Кароткая біяграфія

Нарадзіўся ў сям'і пастара.

Адукацыю атрымаў у Лундзе; у 1814 годзе атрымаў званне прыват-дацэнта.

У 1834 годзе ён ужо быў прафесарам практычнай эканоміі ва Упсальскім універсітэце, а ў 1851 годзе заняў месца прафесара батанікі і дырэктары музея і батанічнага саду таго ж універсітэта.

З 1859 года да смерці ён жыў у адстаўцы ва Упсале^[13].

Фрыс працаваў ва ўсіх галінах батанікі; ён упершыню ўвёў у Швецыі натуральную класіфікацыю раслін і вывучэнне марфалогіі. Яго праца «Systema orbis vege tabilis» (Лунд, 1825 (лац.)) — класічная праца таго часу.

Па лішайнікам Фрыс выдаў: «Lichenographia Europaea reformata» (Лунд і Грэйфсвальд, 1831 (лац.)); «Lichenes Suecciae eksiccati» (Лунд, 1824—1833 (лац.)).

Фрыс асабліва вядомы сваімі працамі ў вобласці мікалогіі, ён з'яўляецца адным з заснавальнікаў сістэматыкі грыбоў. Першая яго мікалагічная праца «Observationes Mycologicae» (Капенгаген, 1815—1818; 2-ое выд., 1828 (лац.)), але самая каштоўная — гэта «Systema Mycologicum» (Лунд і Грэйфсвальд, 1821—1830 (лац.); «Мікалагічная сістэма») — дата яе публікацыі з'яўляецца зыходным пунктам наменклатуры для большасці груп грыбоў (падобна таму, як дата публікацыі працы Species Plantarum К. Лінея — зыходная дата наменклатуры для сасудзістых раслін^[14]). Затым ідуць «Elenchus Fungorum» (Грэйфсвальд, 1828 (лац.)); «Novae Symbolae Mycologicae» (1851 (лац.)); «Icones selectae Hymenomycetum nondum delineatorum» (1867—1875 (лац.)).

Даследаванню скандынаўскай флоры прысвечаны наступныя сачыненні: «Flora hollandica» (Лунд, 1817 (лац.)); «Novitiae florae Suecciae» (Лунд, 1828 (лац.)); «Flora Scanica» (Упсала, 1836 (лац.)); «Summum vegetabilium Scandinaviae» (Стакгольм і Лейпцыг, 1846—1848 (лац.)); «Herbarium normale» (Упсала, 1896 (лац.)), які ўключае экзэмпляры найбольш рэдкіх скандынаўскіх раслін.

Са шматлікіх манаграфій увагі заслугоўваюць: «Symbolae ad historiam Hieraciarum» (Упсала, 1848 (лац.)); «Monographia Hymenomycetarum Suecciae» (Упсала, 1857—1863 (лац.)); «Sveriges öltiga ochgiftiga Svanipar» (Стакгольм, 1860 (шведск.)).

Фрыс быў таксама вядомы як добры аратар і знаўца лацінскай мовы. У 1847 годзе яго абралі ў лік васямнаццаці шведскіх акадэмікаў^[13].

У 1850 годзе Фрыс быў выбраны замежным членам-карэспандэнтам Пецярбургскай Акадэміі навук^[14].

Зноскі

1. Eriksson G. Elias M Fries — 1917. — С. 522. Праверана 22 снежня 2016.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5716418'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406'></a>
2. Elias Fries // Nationalencyklopedin — 1999. Праверана 9 кастрычніка 2017.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1165538'></a>
3. Eriksson G. Elias M Fries — С. 522. Праверана 22 снежня 2016.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q5716418'></a>
4. Femsjö kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/LLA/13082/C I/2 (1755-1811), bildid: C0021370_00113, sida 208 Праверана 3 чэрвеня 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q10501038'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q64166606'></a>
5. Uppsala domkyrkoförsamlings kyrkoarkiv, Död- och begravningsböcker, SE/ULA/11632/F/7 (1874-1879), bildid: 80002756_00145 Праверана 3 чэрвеня 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q64166606'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q10478639'></a>
6. Fries, Elias Magnus — Svenskagravar.se. Праверана 24 мая 2023.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q26699962'></a>
7. Elias Fries 1794–1878. Botaniker, mykolog — Шведская царква. Праверана 26 мая 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q749243'></a>
8. Femsjö kyrkoarkiv, Födelse- och dopböcker, SE/LLA/13082/C I/2 (1755-1811), bildid: C0021370_00113, sida 208 Праверана 3 чэрвеня 2019.
9. August T Almén — 1917.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971'></a>
10. Elias M Fries // Svenskt biografiskt lexikon — 1917.

    <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q379406'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1724971'></a>
11. (unspecified title) Праверана 20 ліпеня 2020.
12. У літаратуры часта сустракаецца напісанне прозвішча як «Фрыз».
13. Фриз, Элиас // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907..
14. Эліяс Магнус Фрыс (руск.) — артыкул з Вялікай савецкай энцыклапедыі (Праверана 13 жніўня 2009)