Юліяна Вітан-Дубейкаўская

Юліяна Вітан-Дубейкаўская, па нараджэнні Мэнке (30 лістапада (12 снежня) 1886, Вільня — 28 верасня 1969(1969-09-28), Нюрнберг, Баварыя; псеўданім: Кветка Вітан) — беларуская мастацтвазнаўца, педагог, мемуарыстка.

Юліяна Вітан-Дубейкаўская
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	30 лістапада (12 снежня) 1886
Месца нараджэння	Вільня, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	28 верасня 1969(1969-09-28) (82 гады)
Месца смерці	Нюрнберг, Сярэдняя Франконія, Баварыя, Германія
Грамадзянства	Расійская імперыя  БНР  Рэспубліка Сярэдняй Літвы  Польская Рэспубліка  Германскі рэйх  Германія
Муж	Лявон Іванавіч Дубейкаўскі
Месца працы	Віленскія беларускія настаўніцкія курсы Віленская беларуская гімназія Вінета (арганізацыя)
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	пісьменніца
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Член у	Беларускі народны камітэт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзілася 30 лістапада (12 снежня) 1886 года ў Вільні. Паходзіла з віленскіх немцаў.

У 1895—1905 гадах вучылася ў віленскай прыватнай гімназіі Веры Міхайлаўны Прозаравай. У часе вучобы ў гімназіі пазнаёмілася з Алаізай Пашкевіч, якая вучылася разам з Юліянінай сястрой — Жэняй^[1]. З 1907 года — у Санкт-Пецярбургу, у 1914 годзе здала дзяржаўныя экзамены пры Санкт-Пецярбургскім універсітэце на гісторыка-філалагічным аддзеле.

Супрацоўнікі рэдакцыі «Нашай Нівы» з сям’ёй Мэнке ў ваколіцах Вільні. Злева направа стаяць: Антон Грыневіч, Іван Луцкевіч, Лявон і Вольга Мэнке, Аляксандр Уласаў, Мэнке-маці, бацька Караль Мэнке, Юліяна і Люцык (Алойз) Мэнке. 1915 год.

Па вяртанні ў Вільню ў 1915 годзе, сустрэлася з Іванам Луцкевічам, з ім завязаліся адносіны, пазней яны заручыліся, але нарачоны памёр у 1919 годзе.

Працавала ў віленскім Беларускім камітэце, брала ўдзел у адкрыцці першай пачатковай беларускай школы, беларускіх настаўніцкіх курсаў і Віленскай беларускай гімназіі, дзе потым выкладала нямецкую мову і педагогіку.

У 1922 годзе пабралася шлюбам з вядомым беларускім дзеячам Лявонам Вітан-Дубейкаўскім. Пасля смерці мужа ў 1940 годзе, дом і зямельны ўчастак былі нацыяналізаваны. 6 сакавіка 1941 года Юліяна разам з раднёй пераехала ў Германію. Спачатку жыла ў лагеры для перасяленцаў, потым была накіравана ў Берлін, працавала перакладчыцай у Беларускім аддзеле Міністэрства для патрэб вайны. З 18 чэрвеня 1941 года была кіраўніцай беларускага аддзела нямецкай прапагандысцкай арганізацыі «Вінета»^[2].

Пасля 1945 года зарабляла на жыццё лекцыямі. У верасні 1947 годзе пераехала ў Заходнюю Германію ў Малерсдорф да пляменніцы, а ў красавіку 1951 года — у Нюрнберг.

Памерла 28 верасня 1969 года ў Нюрнбергу.

Спадчына

Напісала шэраг успамінаў пра дзеячаў беларускага нацыянальнага руху, пра сябе і сваю радню. У 1953 годзе ў Нюрнбергу на просьбу і з парадамі Вітаўта Тумаша і Наталлі Арсенневай напісала прысвечаную Івану Луцкевічу кнігу «Мае ўспаміны», выдадзеную толькі ў 1994 годзе. У 1954 годзе у Нью-Ёрку выйшла кніга «Лявон Вітан-Дубейкаўскі», выдадзеная пад псеўданімам Кветка Вітан.

У 1994 годзе ў Вільні з прадмовай Лявона Луцкевіча апублікаваны «Мае ўспаміны», напісаныя ў 1953 годзе ў Нюрнбергу, іх пачалі друкаваць пад загалоўкам «Рыцар Пагоні» у газеце «Бацькаўшчына»^[3]. Рукапіс быў перададзены Яніне Каханоўскай у ЗША^[4], цяпер захоўваецца ў Беларускім дзяржаўным архіве-музеі літаратуры і мастацтва. Паводле твора Галінай Дзягілевай пастаўлены спектакль «Віленскія мроі» ў тэатры аднаго акцёра «Зніч».

Творы

• Успаміны пра Івана Луцкевіча / пад псеўд. Кветка Вітан // Конадні. — 1963. — № 7. — С. 133—137; Бацькаўшчына. — 1956. — № 22 (304). — С. 3 — 4; 1956. — № 23 (305). — С. 2, 4.
• Cor Ardens: Успаміны пра Цётку — Алаізу Пашкевічанку-Кайрыс / Ю. Вітан-Дубейкаўская // Конадні. — 1955. — № 3. — С. 49 — 54: іл. Перадрук: На суд гісторыі: Успаміны, дыялогі / Уклад., прадм. і звесткі пра аўтараў Б. І. Сачанкі; Тэкстал. падрыхт. С. Б. Сачанка. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 303 с. — С. 6 — 11. — ISBN 5-340-01158-5.
• Мае ўспаміны / Юліяна Вітан-Дубейкаўская; Таварыства беларускай культуры ў Літве. — Вільня: Таварыства беларускай культуры ў Літве. — Мн.: Незалежная выдавецкая кампанія «Тэхналогія», 1994. — 190 с. — ISBN 9986-422-35-3.
• Чаму Іван Луцкевіч не пакінуў па сабе пісьменных працаў (Жменя ўспамінаў) // Бацькаўшчына. — 1954. — № 30 — 31 (212—213). — 15 жніўня. — С. 3 — 6.