Віленская беларуская гімназія

From Wikipedia, the free encyclopedia

Віленская беларуская гімназія
Remove ads

Віленская беларуская гімназія (1919—1944) — адна з першых беларускіх сярэдніх школ у Вільні.

Thumb
Святкаванне ўгодак абвяшчэння БНР у Віленскай беларускай гімназіі, 1935

Гісторыя

Thumb
Базыльянскія муры, дзе размяшчалася гімназія ў 1919—1937 гадах

Першыя беларускія школы ў Вільні адкрыліся яшчэ падчас нямецкай акупацыі ў 1915 годзе. Прыватная Віленская беларуская гімназія арганізавана 1 лютага 1919 года Іванам Луцкевічам, дазвол выданы немцамі ў канцы 1918 года і пацверджаны літоўскімі ўладамі напярэдадні заняцця горада Чырвонай Арміяй на пачатку студзеня 1919 года. Рэгулярныя заняткі ў школе пачаліся 1 лютага 1919 года. Гімназія размяшчалася ў так званых Базыльянскіх мурах, буйнейшым беларускім асяродку ў Вільні[nb 1]. Гімназія з’яўлялася 8-класнай навучальнай установай гуманістычнага тыпу. Па-беларуску спачатку выкладаліся ўсе прадметы толькі ў падрыхтоўчым, першым і другім класах, старшакласнікі вучыліся на рускай мове (выключэнне складалі беларуская літаратура, гісторыя і геаграфія Беларусі). Паступова гімназія стала нацыянальнай навучальнай установай, з 1924 годзе ўсе дысцыпліны выкладаліся па-беларуску. На пачатку існавання гімназіі разам з ёю дзейнічаў прытулак для дзяцей-сірот, заснаваны ксяндзом Адамам Станкевічам, настаўніцкія курсы.

Thumb
Інтэрнат побач з касцёлам Св. Казіміра

Гімназія працавала нягледзячы на перашкоды з боку польскіх і савецкіх уладаў, некалькі разоў мяняла памяшканні, юрыдычны і адукацыйны статус. Інтэрнат беларускай гімназіі ў другой палове 1930-х гадоў знаходзіўся ў трохпавярховым доме на вул. Вялікай (Didzioji g., 30) побач з касцёлам Св. Казіміра. Па Maironio g., 4 (былая вул. Св. Ганны) знаходзілася сталовая для вучняў беларускай гімназіі. Праваслаўныя вучні гімназіі з канца 1920-х слухалі казані па-беларуску ў царкве Св. Параскевы, або Пятніцкай (Didzioji g., 2).

У гімназіі дзейнічалі вучнёўскія гурткі, духавы аркестр, хор, бібліятэка, выдаваліся друкаваныя і рукапісныя часопісы.

У 1937—1939 гадах беларуская гімназія размяшчалася ў будынку (разбураным у вайну) насупраць касцёла Святога Духа на вул. Дамініканскай (Dominikonu g.), які належаў дзяржаўнай польскай гімназіі імя Юльюша Славацкага  (польск.) (з 1932 года беларуская навучальная ўстанова была яе філіялам, у 1939—1941 гадах — мела статус прагімназіі, затым няпоўнай сярэдняй школы).

Дзейнічала да чэрвеня 1944 года, закрыта пасля аднаўлення ў Вільні савецкай улады.

Віленская беларуская гімназія была адукацыйнай установай высокага ўзроўню, таму там апроч беларусаў, вучыліся і яўрэі, і палякі, рускія і некалькі латышоў. Пераймальнікам традыцый Віленскай беларускай гімназіі з’яўляецца беларуская сярэдняя школа імя Ф. Скарыны ў Вільнюсе[nb 2], адкрытая намаганнямі віленскіх беларусаў у канцы XX стагоддзя.

З навучэнцаў гімназіі складалася Беларуская драматычная майстроўня.

Remove ads

Некаторыя супрацоўнікі

  • Абрамовіч Майсей, выкладаў Закон Божы яўрэям
  • Адольфава[1], настаўніца геаграфіі, гісторыі Польшчы[1]
  • Александровіч Марыя
  • Александроўская («Александровічава»)[1][2], настаўніца польскай мовы, пасля Каліноўскага
  • Аляхновіч Францішак[3], настаўнік польскай мовы
  • Анцукевіч Мікола, настаўнік, дырэктар (?)
  • Астроўская Антаніна[1][4], выкладала «ручную працу»[1]
  • Астроўскі Радаслаў[1], дырэктар (1924—1936, з перапынкам), выкладаў матэматыку, фізіку і касмаграфію
  • Багаткевіч Ян, выкладаў праваслаўную рэлігію
  • Багдановіч Вячаслаў (Вацлаў)[5], настаўнік матэматыкі
  • Багдановіч Генадзь, настаўнік геаграфіі, гісторыі, алгебры, заканадаўства
  • Барысаглебскі Леанід, настаўнік фізікі
  • Бенцлебен (Банцлебен) Наталля[1][6], настаўніца нямецкай мовы
  • Бобіч Ільдэфонс, выкладаў польскую і лацінскую мовы, каталіцкі Закон Божы
  • Бракоўскі Сцяпан, выкладаў гігіену
  • Бэер[1] Віктар, кіраваў хорам
  • Віславух Севярын[1], выкладаў гісторыю Польшчы
  • Вітан-Дубейкаўская Юліяна, настаўніца нямецкай мовы (1919—22)
  • Вішнеўскі[5]
  • Галкоўскі Канстанцін
  • Гарбачка Алёна, настаўніца французскай мовы
  • Гарэцкая (Чарняўская) Леаніла[1][7], настаўніца беларускай мовы, геаграфіі, арыфметыкі
  • Гарэцкі Максім, беларуская мова
  • Гафтовіч Станіслаў, настаўнік гімнастыкі
  • Глухоўскі Уладзіслаўbepl
  • Глякоўскі Станіслаў, настаўнік Закону Божага (1933—39)
  • Грабінскі Баляслаў, доктар
  • Грыневіч Антон[1], настаўнік спеваў
  • Грышкевіч Францішак, дырэктар (1941—44)
  • Дварчанін Ігнат[1], настаўнік беларускай літаратуры
  • Дзічкоўскі Я.[1], выкладаў праваслаўны Закон Божы
  • Дмахоўскі Аляксандр, настаўнік матэматыкі, касмаграфіі, фізікі
  • Драздовіч Язэп
  • Дубіцкі[1], вёў дадатковыя матэматычныя курсы і падрыхтоўчыя курсы да здачы на атэстат («матуру»)
  • Душэўская Ганна[8], настаўніца польскай мовы
  • Дыліс Павел[9], выкладаў кальвіністам Закон Божы
  • Егер Аляксандр, настаўнік біялогіі і геаграфіі
  • Жук-Грышкевіч Вінцэнт[1], настаўнік гісторыі
  • Заморын Міхаіл[1][5][10], настаўнік беларускай, рускай моў, геаграфіі і гімнастыкі
  • Зарэмба Язэп
  • Згірскі Арон[11], настаўнік спеваў
  • Згірскі Фелікс, настаўнік спеваў і гімнастыкі
  • Згірскі Язэп, настаўнік лацінскай мовы і спеваў
  • Зеньковіч В.[12]
  • Ігнатава Лідзія, настаўніца французскай мовы
  • Ілляшэвіч Мікола[1], выкладаў прапедэўтыку філасофіі
  • Ілляшэвіч Хведар, настаўнік беларускай мовы
  • Казека Сяргей, настаўнік рускай мовы
  • Каліноўскі[1], настаўнік польскай мовы, пасля Швахловіча
  • Капава Галіна, настаўніца гімнастыкі
  • Кароль Сымон[9], настаўнік спеваў
  • Карэтнікаў Ян, настаўнік музыкі
  • Касіньская Габрыелія (Касінская Габрыэля), настаўніца польскай мовы[13]
  • Катовіч Іван[1], настаўнік прыродазнаўства ў першых класах, геаграфіі
  • Катовіч Мікола, дзелавод
  • Кахановіч Міхаіл, старшыня педагагічнай рады (1918), дырэктар (1919—1922), настаўнік гісторыі
  • Кіт Барыс, настаўнік (1931—1939), дырэктар (1939)
  • Коўш Аляксандр[1], настаўнік праваслаўнага Закона Божага
  • Красінскі Мікалай[14], выкладаў гісторыю і рускую мову, інспектар гімназіі
  • Краскоўскі Ян[5], настаўнік гісторыі
  • Крамянёва (Кшэменёва, Кжэменёва) Марыя[1], настаўніца польскай мовы, пасля Александровіч
  • Кульчыцкі Ніл, выкладаў праваслаўны Закон Божы
  • Ласковіч Мікола, настаўнік матэматыкі
  • Луцкевіч Антон[1], настаўнік беларускай мовы
  • Луцкевіч Іван, настаўнік беларусазнаўства і краязнаўства
  • Лукашэвіч Уладзімір[1], выкладаў праваслаўны Закон Божы
  • Лукашэвіч[9], сакратар гімназіі
  • Мароз Вольга[9], буфетчыца і прыбіральшчыца
  • Марцінкевіч[удакладніць], настаўнік фізкультуры[15]
  • Марцінчык Мікалай[1][16], выкладаў хімію і анатомію
  • Маткоўская Ніна, настаўніца французскай мовы
  • Мікуліна Фаіна[5], выкладчыца агульнай гісторыі, рускай мовы
  • Міхалевіч Аляксандр[1][17], настаўнік лацінскай і нямецкай моў, дырэктар
  • Мэнке Юліяна, выкладала нямецкую мову, агульную гісторыю, прапедэўтыку філасофіі
  • Наруцкая Эмілія, настаўніца гісторыі
  • Неканда-Трэпка Антон[1], дырэктар (1922-23, 1928-30), выкладаў фізіку з 1920
  • Пакроўскі Мікола, доктар
  • Паўловіч Сяргей[1], настаўнік праваслаўнага Закону Божага, дырэктар (1925—1928)[18]
  • Пліс Міхаіл[1], настаўнік праваслаўнага Закону Божага (1919—1923)
  • Пронька Соф’я, настаўніца беларускай мовы, арыфметыкі, малявання, каліграфіі
  • Радзюк Пётра[19], настаўнік фізікі (1941-44)
  • Рак-Міхайлоўскі Сымон, настаўнік матэматыкі, фізікі і хіміі (1920 — ?)
  • Ральцэвіч Канстанцін[1], настаўнік матэматыкі
  • Русак Вольга[20], настаўніца нямецкай мовы (НБГ, з 1934)
  • Русецкая Люба[1], выкладала «навукі аб рэчах»[1]
  • Рэшаць Язэп, настаўнік Закону Божага
  • Савіцкі Іван[1], настаўнік гісторыі ў пачатковых класах
  • Савінскі Леанід[5], настаўнік матэматыкі і фізікі
  • Сакалова-Лекант Алёна[1][21], настаўніца беларускай мовы, арыфметыкі, малявання, каліграфіі (1919—1944)
  • Сасноўская Ніна[1], настаўніца малявання і каліграфіі
  • Сіняўскі Мікола[1], настаўнік матэматыкі
  • Станкевіч Адам[1], кс., настаўнік каталіцкага Закону Божага (1919—1944[1]), лацінскай мовы, дырэктар
  • Талочка Уладзіслаў[5], кс., настаўнік каталіцкага Закону Божага
  • Тарашкевіч Браніслаў, дырэктар (1921—1922), выкладаў прапедэўтыку філасофіі
  • Хлебэк, настаўнік польскай мовы
  • Швахловіч[1] Караль, настаўнік польскай мовы
  • Шнаркевіч Язэп[1][22], кіраваў хорам
  • Шутовіч Марыя[5], загадвала інтэрнатам
  • Шырма Рыгор[1], настаўнік спеваў і выхавацель у інтэрнаце
  • Шчасновіч Леанід, настаўнік гімнастыкі
  • Шчасны Пётра[23], настаўнік фізікі
  • Шыдлоўскі, выкладчык геаграфіі Польшчы
  • Южык Павел, выкладчык малявання (1920-я)
  • Юзьврэк Яўгенія, настаўніца французскай мовы
  • Якубецкі Андрэй, настаўнік гімнастыкі
  • Яцкевіч Мадэст, настаўнік гімнастыкі
Remove ads

Некаторыя вучні

Памылкі гістарыёграфаў
Remove ads

Заўвагі

  1. Яшчэ там размяшчаліся 2 беларускія пачатковыя школы (агулам у Вільні іх было 7), Беларускі музей, Беларускае навуковае таварыства, Беларускі нацыянальны камітэт, Беларускія настаўніцкія курсы (рыхтавалі настаўнікаў для беларускіх пачатковых школ), Беларуская школьная рада Віленшчыны, Духоўная семінарыя і царква Св. Троіцы.
  2. Адзіная поўная сярэдняя школа ў Літве з беларускай мовай навучання, у 2005 годзе ў школе каля 170 вучняў, і каля 40 настаўнікаў, дырэктар — Галіна Сівалава.
  3. Адзін з ініцыятараў у 1935 стварэння дружыны скаўтаў у ВБГ.
  4. Ініцыятар стварэння ў 1922 1-й дружыны скаўтаў у ВБГ.
  5. Адна з першых абітурыентак.
  6. Пазней танцор хору Р. Шырмы.
Remove ads

Крыніцы

Літаратура

Спасылкі

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads