Ян з княжатаў літоўскіх

Ян (Януш) «з княжатаў літоўскіх» (8 студзеня 1499 – 18 лютага 1538) — біскуп віленскі (1512–1536), затым пазнаньскі (1536–1538).

Ян з княжатаў літоўскіх
біскуп пазнаньскі[d] 15 сакавіка 1536 — 18 лютага 1538
Дыяцэзія	Пазнаньская дыяцэзія[d]
Папярэднік	Jan Latalski[d]
Пераемнік	Stanisław Oleśnicki[d]
біскуп віленскі 23 верасня 1519 — 15 сакавіка 1536
Дыяцэзія	Віленскае біскупства
Папярэднік	Войцех Радзівіл
Пераемнік	Павел Аляксандравіч Гальшанскі
Нараджэнне	8 студзеня 1499[1] Кракаў, Польскае Каралеўства
Смерць	18 лютага 1538[2][1] (39 гадоў) Познань, Пазнаньскае ваяводства, Велікапольская правінцыя, Карона Каралеўства Польскага
Месца пахавання	Кафедральны сабор Святога Станіслава
Род	Ягелоны
Бацька	Жыгімонт I Стары[2]
Маці	Кацярына Тэльнічанка[d][2]
Веравызнанне	Каталіцкая Царква[3]
Адукацыя	Балонскі ўніверсітэт
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Пазашлюбны сын караля польскага і вялікага князя ВКЛ Жыгімонта I Старога і Катажыны Охстат Цельнічанкі. Выхоўваўся ў Кракаве і Глогаве. Пазней Ян жыў у Будзе. У 1512 годзе Ян «з князёў літоўскіх» кракаўскі, пазнаньскі і плоцкі канонік. У 1515 годзе вывучаў права ў Балонскім універсітэце. Працаваў у каралеўскай канцылярыі.

У 1519 годзе Папа Леў X прызначыў яго кіраўніком віленскага біскупства. Аднак паўнату ўлады біскупа ён атрымаў толькі ў 1531 годзе пасля канчатковага святарскага пасвячэння.

Пасля прыезду ў Вільню біскуп Ян стаў фактычным намеснікам вялікага князя ў ВКЛ (1519—1536). Актыўна ўдзельнічаў у кананізацыйным працэсе каралевіча Казіміра і стварэнні Статута ВКЛ 1529 года. Пры яго дапамозе Францыск Скарына заснаваў у Вільні друкарню, а з сярэдзіны 1520-х гадоў стаў яго сакратаром. Праводзіў палітыку бацькі адносна абмежавання ўлады свецкіх магнатаў. Для ўмацавання ўлады дынастыі Ягелонаў распрацаваў (з Юрыем Радзівілам) праект прызнання ВКЛ каралеўствам (1526), аднак польскія магнаты не дапусцілі гэтага. 19 мая 1536 года з прычыны рознагалосся з літоўскімі магнатамі Ян адмовіўся ад віленскага біскупства (прыкладна тым часам пакінуў Вільню і Францыск Скарына). 3 сакавіка 1537 года біскуп пазнаньскі.

Зноскі

1. Visuotinė lietuvių enciklopedija

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q76499581'></a>
2. Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 201.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q125352562'></a>
3. Catholic-Hierarchy.org — USA: 1990. Праверана 18 кастрычніка 2020.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q30'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q3892772'></a>