Ятрышнік мужчынскі

Ятры́шнік мужчынскі^[1] (Orchis mascula) — від кветкавых раслін роду Ятрышнік (Orchis) сямейства Архідныя (Orchidaceae).

Ятрышнік мужчынскі
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Аднадольныя Парадак:  Спаржакветныя Сямейства:  Архідныя Падсямейства:  Orchidoideae Трыба:  Orchideae Род:  Ятрышнік Від:  Ятрышнік мужчынскі
Міжнародная навуковая назва
Orchis mascula (L.) L., 1755
Падвіды
Orchis mascula subsp. ichnusae Corrias Orchis mascula subsp. laxifloriformis Rivas Goday & B.Rodr. Orchis mascula subsp. scopulorum (Summerh.) H.Sund. ex H.Kretzschmar, Eccarius & H.Dietr. Orchis mascula subsp. speciosa (Mutel) Hegi
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы NCBI   59338 EOL   1136340 GRIN   t:25895 IPNI   648853-1 TPL   kew-142857

Батанічнае апісанне

Батанічная ілюстрацыя з кнігі К. А. М. Ліндмана «Bilder ur Nordens Flora», 1917—1926

Шматгадовая травяністая расліна вышынёй 20—50 см, з двума авальнымі клубнямі. Сцябло прамастойнае, мясістае, з фіялетавымі плямамі знізу. Лісце шырокаланцэтнае, звужанае да асновы, даўжынёй 7—12 см, часта з фіялетава-пурпуровымі плямамі, сабранае каля асновы сцябла. Кветкі светла-пурпуровага, ружовага або бледна-фіялетавага колеру. Суквецце — разрэджаны колас. Плод — каробачка.

Распаўсюджанне і экалогія

Расліна распаўсюджана на тэрыторыі Еўропы, Заходняй Азіі (Іран, Ірак, Ліван, Турцыя), Паўночнай Афрыкі (Алжыр, Марока), на Каўказе і Канарскіх астравах^[2].

Ценевынослівая расліна, мезафіт і мезатроф^[3]. Расце на вільготных лугах, узлесках і палянах, ускрайках балот, пераважна на карбанатных глебах. Цвіце ў канцы мая — пачатку чэрвеня^[4]. Плады паспяваюць у чэрвені—ліпені^[4]. Энтамафіл і анемахор^[4]. Размнажаецца насеннем і вегетатыўна (клубнямі).

Ахоўны статус

Від занесены ў Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь 1-га і 2-га выданняў^[4]. Ахоўваецца на тэрыторыі Літвы, Латвіі, Расіі, Украіны, Фінляндыі, Эстоніі, Паўднёвай Асеціі^[3]. Уключаны ў Дадатак II Канвенцыі CITES^[4].

Гаспадарчае значэнне

Лекавая, меданосная і дэкаратыўная расліна.

Зноскі

1. Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — 583 с., іл. — 10 000 экз.
2. Taxon: Orchis mascula (L.) L. (англ.) // Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy)
3. Ятрышник мужской: інфармацыя пра таксон у праекце «Плантариум» (вызначальнік раслін і ілюстраваны атлас відаў). (руск.)
4. Красная книга Республики Беларусь Архівавана 23 жніўня 2020. (руск.)