Гандлава

Га́ндлава (славацк.: Handlová) — горад у раёне Пр’евідза Трэнчынскага края Славакіі.

Горад
Гандлава
славацк.: Handlová
Сцяг Герб
48°43′38″ пн. ш. 18°45′43″ у. д.HGЯO
Краіна	Славакія
Край	Трэнчынскі край
Раён	Раён Пр'евідза
Прыматар	Rudolf Podoba[d]
Гісторыя і геаграфія
Заснаваны	1376
Першае згадванне	1376
Ранейшыя назвы	Крыкергау
Плошча	50,71 км²
Вышыня цэнтра	416 м
Водныя аб’екты	Handlovka[d]
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Насельніцтва
Насельніцтва	▼15 457 чал. (31 снежня 2024)[1]
Лічбавыя ідэнтыфікатары
Тэлефонны код	046
Паштовы індэкс	972 51
Аўтамабільны код	PD
handlova.sk
Паказаць/схаваць карты
Гандлава
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Геаграфія

Гандлава знаходзіцца ў цэнтральнай Славакіі, у паўднёва-ўсходняй частцы Горнанітранскай катлавіны, акружаная горнымі масівамі Втачнік, Ж'яр і Крэмніцкія горы.

Праз горада працякае рака Гандлаўка з прытокамі Млынскі паток, Пстругарскі паток і Рачы паток, упадаючы ў Нітру

Гісторыя

Гандлава паўстала па загаду караля Людовіка I ад 8 сакавіка 1376, якім той дазволіў асадніку Генрыху Крыкеру закласці на месцы пад назвай Красны Лес (Seperdeo Vita) пастаянную калонію. Разам з Крыкерам з Крэмніцы прыйшло яшчэ 200 нямецкіх сем’яў. Паселішча атрымала назву паводле свайго заснавальніка, і па-нямецку дагэтуль завецца Крыкергаў (ням.: Krickerhau альбо Krikerhau).

Заснаванне Гандлавы — тыповы прыклад солтыскай каланізацыі вобласці Верхняй Нітры, дзе пражывала нямецкамоўнае насельніцтва, якое пазней атрымала назву карпацкія немцы.

У 1839 годзе вёска атрымала ад імператара Фердынанда I гарадскія правы і дазвол на чатыры кірмашы штогод. Першыя згадкі пра выяўленне ў рэгіёне вугля паходзяць з 1784 года, яго здабыча актыўна распачалася перад Першай сусветнай вайной^[2].

У пачатку XX стагоддзя Гандлава было пераважна нямецкім горадам. У 1945 годзе пасля прыняцця Дэкрэтаў Бенеша нямецкае насельніцтва было выселена, і яно знайшло свой новы дом у нямецкім горадзе Фёрдэ, цяперашнім пабраціме Гандлавай. Сюды перасяліліся славакі з Венгрыі.

11 снежня 1960 на паўднёва-ўсходняй ускраіне горада з’явіўся вялізарны апоўзень, які да 30 мая 1961 знішчыў 150 дамоў, пашкодзіў 2 км дарог, вадаправод і лінію электраперадач^[3].

Насельніцтва

Статыстыка насельніцтва (10 гадоў)^[4]

Год	1994	2004	2014	2024
Колькасць людзей	18 185	17 805	17 518	15 457
Розніца		−2,08 %	−1,61 %	−11,76 %

Статыстыка насельніцтва^[4]

Год	2023	2024
Колькасць людзей	15 608	15 457
Розніца		−0,96 %

Паводле перапісу 2001 года склад насельніцтва наступны:

• славакі — 96,14 %
• цыгане — 0,86 %
• венгры — 0,85 %
• чэхі — 0,67 %
• немцы — 0,48 %.

Паводле веравызнання:

• без вызнання — 46,1 %
• рыма-каталікі — 44,7 %
• евангелісты — 2,4 %
• грэка-каталікі — 0,4 %
• невядома — 4,6 %.

Турыстычная інфармацыя

• Касцёл Святой Кацярыны, пастаўлены ў гатычным стылі ў другой палове XIV стагоддзя, у 1603 рэстаўраваны, у 1710 часткова перабудаваны ў барочным стылі. З прычыны хуткага росту насельніцтва ў XX стагоддзі быў пашыраны ў 1941. У вайну цяжка пашкоджаны (1945), у 1958 адноўлены.
• Касцёл Добрага Пастыра (1941).
• Касцёл Св. біскупа Мікалая (1785).
• Капліца Св. Яна Непамуцкага (2-я палова XVIII стагоддзя).

Культура

У горадзе захавалася традыцыя шахцёрскіх кірмашоў.

• Прыватны музей і галерэя разьбяра Яна Процнера.
• Музейная экспазіцыя гісторыі і культуры немцаў-насельнікаў Гандлавай.
• Падземная галерэя «Базальт».

Спорт

• Баскетбольны аддзел «Банік Гандлава»
• Альпінісцкі клуб «Праметэй»
• Страйкбольны клуб «Гандлава»
• Клуб верхавой язды «Наваха»
• Футбольны клуб інвалідаў «Пегас»
• Аматарскі футбольны клуб «Гандлава»

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

• Роберт Безак — архібіскуп трнаўскай рымакаталіцкай архідыяцэзіі
• Марцін Шкртэл — славацкі футбаліст

Зноскі

1. Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne) [om7101rr] — Bratislava: ŠÚ SR, 2025. Праверана 24 красавіка 2025.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q125585954'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q1780'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13371586'></a>
2. http://www.mineraly.sk (Online) prístup 11.12.2008
3. Nemčok, A., 1982: Zosuvy v slovenských Karpatoch. Bratislava, Veda, 306 s.
4. Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne) [om7101rr_obce=AREAS_SK] (нявызн.). Statistical Office of the Slovak Republic (31 сакавіка 2025). Праверана 31 сакавіка 2025.