Міхаіл Аляксандравіч Ельяшэвіч

Міхаіл Аляксандравіч Ельяшэвіч (21 жніўня 1908, Мюнхен — 4 студзеня 1996) — беларускі фізік. Акадэмік Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі (1956), доктар фізіка-матэматычных навук (1945), прафесар (1948). Заслужаны дзеяч навукі БССР (1978).

Міхаіл Аляксандравіч Ельяшэвіч
Дата нараджэння	8 (21) жніўня 1908 ці 21 жніўня 1908(1908-08-21)[1]
Месца нараджэння	Мюнхен, Верхняя Баварыя, Каралеўства Баварыя, Германскі рэйх
Дата смерці	4 студзеня 1996(1996-01-04) (87 гадоў)
Месца смерці	Мінск, Беларусь
Месца пахавання	Усходнія могілкі
Грамадзянства	СССР  Беларусь
Бацька	Аляксандр Барысавіч Ельяшэвіч[d]
Маці	Кацярына Міхайлаўна Філіпчанка[d]
Род дзейнасці	фізік
Навуковая сфера	оптыка
Месца працы	Інстытут хімічнай фізікі імя М. М. Сямёнава РАН Дзяржаўны аптычны інстытут[d] Санкт-Пецярбургскі нацыянальны даследчы ўніверсітэт інфармацыйных тэхналогій, механікі і оптыкі Расійскі дзяржаўны педагагічны ўніверсітэт імя А. І. Герцэна Інстытут фізікі імя Б. І. Сцяпанава НАН Беларусі БДУ Інстытут цепла- і масаабмену імя А. В. Лыкава
Навуковая ступень	доктар фізіка-матэматычных навук
Навуковае званне	прафесар акадэмік Акадэміі навук Беларускай ССР
Альма-матар	фізіка-матэматычны факультэт Санкт-Пецярбургскага ўніверсітэта[d]
Навуковы кіраўнік	Alexander Nikolaievich Terenin[d], Yakov Frenkel[d] і Уладзімір Аляксандравіч Фок
Вядомыя вучні	Леанід Іванавіч Кісялеўскі
Прэміі
Узнагароды

У Вікіпедыі ёсць артыкулы пра іншых людзей з прозвішчам Ельяшэвіч.

Біяграфія

Паходжанне

Нарадзіўся 21 жніўня 1908 года ў Мюнхене ў сям’і студэнтаў з Расійскай імперыі, якія навучаліся ў Германіі. Яго бацькам было ўсяго па дваццаць гадоў. Бацька — Аляксандр Барысавіч Ельяшэвіч^[ru] — быў сынам выхадца з Навагрудка, пасля вучобы ў Германіі стаў вядомым эканамістам, выкладаў у Ленінградзе, кіраваў кафедрай. Дзед па бацьку Барыс Акімавіч^[ru] выхоўваўся ў традыцыйнай яўрэйскай сям’і, паехаў вучыцца ў Маскву, дзе скончыў Медыцынскі інстытут, стаў ваенным урачом, даслужыўся ў Іркуцку да маёра (вышэйшы чын, даступны ў той час нехрысціянам), быў узнагароджаны ордэнамі Св. Ганны, Св. Уладзіміра, Св. Станіслава. З чатырох яго сыноў трое — Васіль, Зіновій і Аляксандр — сталі прафесарамі^[2].

Маці Кацярына Міхайлаўна Філіпчанка. Бабка па матчынай лініі мела ў дзявоцтве прозвішча Кісцякоўская і даводзілася стрыечанай пляменніцай паэту Андрэю Беламу (сапр. Барыс Бугаеў), сыну расійскага матэматыка і філосафа Мікалая Бугаева (1837—1903)^[2].

Стрыечным дзядзькам Міхаіла Ельяшэвіча быў Юрый Аляксандравіч Філіпчанка^[ru] (1882—1930), заснавальнік кафедры генетыкі Ленінградскага ўніверсітэта^[2].

Меў сястру Алу^[ru] (1923—2013), якая стала мастацтвазнаўцам.

Вучоба і кар’ера

Скончыў Ленінградскі ўніверсітэт (1930). У 1930—1935 і 1954—1956 гг. працаваў і Інстытуце хімічнай фізікі АН СССР, у 1935—1949 гг. ў Дзяржаўным аптычным інстытуце (адначасова вёў педагагічную работу ў ВНУ Ленінграда). У 1946—1951 гг. загадчык кафедры Ленінградскага інстытута дакладнай механікі і оптыкі, у 1952—1954 гг. прафесар Ленінградскага педагагічнага інстытута імя Герцэна. У 1956—1968 гг. загадчык лабараторыі Інстытута фізікі АН БССР (адначасова з 1957 г. прафесар Белдзяржуніверсітэта). У 1968—1977 гг. загадчык кафедры атамнай і малекулярнай фізікі Белдзяржуніверсітэта (адначасова загадчык лабараторыі нераўнаважных працэсаў Інстытута фізікі АН БССР). У 1977—1983 гг. прафесар Белдзяржуніверсітэта. З 1983 г. старшы навуковы супрацоўнік-кансультант НДІ прыкладных фізічных праблем Белдзяржуніверсітэта. З 1990 г. галоўны навуковы супрацоўнік Акадэмічнага навуковага комплексу «Інстытут цепла-і масаабмену імя А. В. Лыкава». З 1995 г. саветнік пры дырэкцыі Інстытута малекулярнай і атамнай фізікі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Дэпутат Вярхоўнага Савета БССР у 1967—1971 гг.

Магіла Ельяшэвіча на Усходніх могілках Мінска.

Памёр 4 студзеня 1996 года. Пахаваны на Усходніх могілках Мінска.

Навуковая дзейнасць

Работы па спектраскапіі, фізіцы плазмы, квантавай фізіцы, гісторыі навукі. Распрацаваў асновы тэорыі ваганняў і вагальных спектраў мнагаатамных малекул. Выканаў шэраг даследаванняў па атамнай спектраскапіі, спектраскапіі рэдказямельных злучэнняў і нізкатэмпературнай плазмы.

Узнагароды

• Ленінская прэмія (1966) за навуковыя працы ў галіне фізічных навук.
• Дзяржаўныя прэміі СССР 1949 і 1950 за выкананне навуковых даследаванняў і двухтомную манаграфію «Ваганні малекул» (разам з Б. І. Сцяпанавым і М. В. Волькенштэйнам, 1949).
• Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь у галіне навукі і тэхнікі (1992, у аўтарскім калектыве) за цыкл работ па фізіцы плазмадынамічных працэсаў пры лазерна-плазменным уздзеянні на металы і кампазіцыйныя матэрыялы.
• ордэн Леніна (1949),
• ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга (1968),
• ордэн «Знак Пашаны» (1956)

Сям’я

У лютым 1935 года лядовай дарожцы катка пазнаёміўся з 19-гадовай машыністкай завода «Паўночкабель» Марый Георгіеўнай Еўграфавай. Яна была сіратой, на ўтрыманні ў яе былі дзве малодшыя сястры і брат. Нягледзячы на гэта ўжо ў маі таго ж года яны ажаніліся. У шлюбе нарадзілася дачка Наталля і сын Аляксей^[2].

Сын Аляксей Міхайлавіч Ельяшэвіч стаў фізікам-тэарэтыкам, у 1990-я гады таксама ўзначальваў недзяржаўны Інстытут біялогіі і псіхалогіі чалавека ў Санкт-Пецярбургу.

Асноўныя працы

• Спектры редких земель. М.: Гостехиздат, 1953.
• Колебания молекул. 2 изд. М.: Наука, 1972 (в соавт.).
• Атомная и молекулярная спектроскопия. 2 изд. М.: Эдиториал УРСС, 2001

Зноскі

1. Library of Congress Authorities — Library of Congress. Праверана 16 жніўня 2024.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13219454'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q131454'></a>
2. Академик М. А. Ельяшевич : Воспоминания учеников и современников, избранные статьи (К 100-летию со дня рождения) / редкол. : С. Я. Килин (гл. ред) [и др.. — Минск : Голиафы, 2008. — 206 с., илл. — 35. ISBN 978-985-6906-12-4]