Ян Длугаш

Ян Длу́гаш (польск.: Jan Długosz; 1415 — 1480) — польскі гісторык, аўтар 12-томнай «Гісторыі Польшчы» (напісана ў 1460-1480-я г., надрукавана ў пач. 18 ст.).

Ян Длугаш
польск.: Jan Długosz
Дата нараджэння	1 снежня 1415
Месца нараджэння	Нова Бжэзніца[d], Гміна Нова Бжэзніца, Паянчанскі павет, Лодзьскае ваяводства, Польшча
Дата смерці	19 мая 1480[1][2] (64 гады)
Месца смерці	Кракаў, Польскае Каралеўства
Месца пахавання	Крыпта заслужаных на Скалцы
Грамадзянства	Карона Каралеўства Польскага[3]
Бацька	Jan Długosz z Niedzielska[d]
Род дзейнасці	дыпламат, ваенны, гісторык, каталіцкі святар, географ, геральдыст, каталіцкі біскуп
Навуковая сфера	гісторыя[3]
Альма-матар	Ягелонскі ўніверсітэт[3]
Цытаты ў Вікіцытатніку
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Ян Длугаш

Заснавальнік польскай гістарыяграфічнай традыцыі, стварыў сваёй працай аснову для польскай гістарыяграфіі 16 ст., але яго «Гісторыя» мае вялікае значэнне і для ўсяе славянскай гістарыяграфіі. Ён быў першым ва Усходняй Еўропе, хто паказаў гісторыю славянскіх краін на агульным фоне сусветнай гісторыі, і раней за іншых зразумеў значэнне гістарычных крыніц і выкарыстаў іх у сваёй працы.

Русь

Заснаваў гістарыяграфічную традыцыю разумення назвы «Русь». Ён лічыў, што «Русь» — гэта землі, населеныя рускімі (найперш, Галіцка-Валынская Русь і Чырвоная Русь). Рускімі Длугаш лічыў таксама жыхароў паўночна-ўсходніх і паўднёвых раёнаў ВКЛ, якія падтрымалі Свідрыгайлу падчас феадальнай вайны 1430-х гг., насельніцтва Смаленшчыны, Віцебшчыны і Полаччыны; Ноўгарад быў ім названы «самай велізарнай і багатай з земляў Русі». Аднак, жыхары паўночна-ўсходняй Русі не былі ўключаны Длугашам у лік «рускіх», а населеныя імі землі ён называў «зямля масквічоў, маскавітаў, Масковія».

«Гісторыя Польшчы»

«Гісторыя Польшчы» была самым папулярным сярод тагачасных гісторыкаў даследаваннем, але надрукавалі яе толькі ў пач. 18 ст., бо Длугаш даў вельмі смелыя характарыстыкі каралям, буйным магнатам і іерархам каталіцкай царквы.

Гісторыя ВКЛ

У «Гісторыі» Длугаш раскрыў і гісторыю ВКЛ, асабліва ў перыяды збліжэння з Польшчай. Аўтар паказаў сваё адмоўнае стаўленне да Крэўскай уніі — лічыў, што «справядлівы Бог пакараў палякаў каралямі, якія больш клапаціліся пра Літву, чым пра Польшчу». У «Гісторыі» апісаная і барацьба Кейстута і Карыбута, Вітаўта і Ягайлы, Скіргайлы і Вітаўта, уключэнне Смаленска ў склад ВКЛ, шмат увагі аддана няўдалай каранацыі Вітаўта, міжнародным адносінам, барацьбе супраць татараў.

Длугаш трымаўся рэспубліканска-арыстакратычнай тэорыі паходжання літоўскай знаці — ад Пампея, праціўніка Цэзара.

Лічыцца^[4], што ў цэлым Длугаш разглядаў гісторыю ВКЛ дастаткова павярхоўна. Так, грамадзянскую вайну Вітаўта і Ягайлы ён тлумачыў іх асабістым процістаяннем.

Жыццё

Паходзіў са шляхецкай сям'і, вучыўся на філасофскім факультэце Кракаўскага ўніверсітэта (1428—1431). Падарожнічаў па Аўстрыі, Венгрыі, Італіі і Палесціне, сустракаўся з гуманістам і географам Мікалаем Кузанскім, цікавіўся творамі рымскіх аўтараў і тэндэнцыямі італьянскага гуманізму. Працу над «Гісторыяй Польшчы». пачаў пад уплывам кракаўскага біскупа Збігнева Алясніцкага.

Зноскі

1. Národní autority České republiky Праверана 23 лістапада 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863'></a>
2. Jan Długosz h. Wieniawa (Ioannes Dlugossius, Longinus) // Internetowy Polski Słownik Biograficzny

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q96022943'></a>
3. Мякотин В. А. Длугош, Ян // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1893. — Т. Xа. — С. 773–774.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q24406491'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892912'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q4310254'></a>
4. Пд. Белазаровіч.