Ясень звычайны

Ясень звычайны (Fráxinus excélsior) — драўняная расліна; від роду Ясень (Fraxinus) сямейства Маслінавыя (Oleaceae).

Ясень звычайны
Навуковая класіфікацыя
Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Расліны Аддзел:  Кветкавыя Клас:  Двухдольныя Парадак:  Ясноткакветныя Сямейства:  Маслінавыя Род:  Ясень Від:  Ясень звычайны
Міжнародная навуковая назва
Fraxinus excelsior L., 1753
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   502663 NCBI   38873 EOL   595387 GRIN   t:282 IPNI   609009-1 TPL   kew-369664

Назва

Ясень звычайны, ясіон^[1], ясень^{[2][3][4][5][6]}, сён, сініна^[7].

Апісанне

Ясень звычайны. Батанічная ілюстрацыя з кнігі О. В. Тамэ «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885

Ясень звычайны — дрэва вышынёй 20-30 м (часам да 40 м) і дыяметрам ствала да 1 м. Крона высокаўзнятая, ажурная. Кара шэрая парэпаная (у маладых раслін — шэра-зялёная гладкая).

Пупышкі чарнаватыя, аксаміцістыя. Лісце непарнапёрыстае, складаецца з 7-15 лісточкаў. Лісточкі ланцэтныя або даўгавата-яйкападобныя, сядзячыя, пільчатыя па краі, зверху ярка-зялёныя, а знізу светла-зялёнага колеру.

Кветкі дробныя, без калякветніка, абодваполыя, з двума тычынкамі і песцікам з двухраздзельным рыльцам (радзей сустракаюцца кветкі без песціка), сабраны пучкамі ў мяцёлкі на парастках мінулага года. Цвіценне — да з’яўлення лісця, у цэнтры Еўрапейскай часткі Расіі — у красавіку—маі.

Расліна палігамная.

Плады — вузкія крылаткі, даўжынёй да 5 см, спачатку зялёнага колеру, потым карычневага, спеюць у жніўні, часта ўтрымліваюцца на расліне ўсю зіму.

Распаўсюджанне і экалогія

Радзіма ясеня звычайнага — Еўропа і Закаўказзе, адкуль распасціраецца ў Іран.

У Расіі ён звычайны ў Еўрапейскай частцы і на Паўночным Каўказе ў шыракалістых і змешаных лясах, часцей на ўзлесках або светлых палянах; чыстых насаджэнняў не ўтварае.

Расце хутка, аддае перавагу ўрадлівым слабашчалачным глебам.

Размнажаецца насеннем, пасля рубкі дае багаты параснік ад пня.

Значэнне і прымяненне

Выкарыстоўваецца для дэкаратыўнага, ахоўнага і меліярацыйнага лесаразвядзення. Добра глядзіцца ў садова-паркавых ансамблях, алейнай пасадцы.

Вядомыя сарты^[8]:

• Fraxinus excelsior ‘Aurea’^[9] — з жаўтлява-зялёным лісцем, якое да восені цямнее.
• Fraxinus excelsior ‘Aurea Pendula’^[10]
• Fraxinus excelsior ‘Diversifolia’^[11]
• Fraxinus excelsior ‘Pendula’^[12] — ніцая форма: галіны звісаюць да зямлі.

Драўніна ясеня звычайнага вельмі трывалая, прыгожая па тэкстуры і колеры; лёгкая ў апрацоўцы.

Маладыя парасткі могуць служыць кормам для свойскай жывёлы, у лясах іх ахвотна ядуць алені і ласі.

Пры цвіценні ў красавіку — маі дае меданосным пчолам пылок-абножку^[13].

Галерэя

Лісце

Кветкі

Плады-крылаткі

У гарах Заілійскага Алатау ў кастрычніку

Зноскі

1. Анненков Н.  (руск.) Ботанический словарь, Спб, 1878
2. Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
3. Kraskoŭski A. Bielaruskija lekarskija ziolki. Wilnia, 1921
4. Чоловский К. Опыт описания Могилевской губернии. По программе и под редакцией А. С. Дембовецкого, кн. I. Могілев.
5. Васількоў І. Г. Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927
6. Шатэрнік М. В. Краёвы слоўнік Чэрвеньшчыны. Мінск, 1929
7. Добровольский В. Н. Смоленский областной словарь. Смоленск, 1914
8. По данным сайта GRIN.
9. Fraxinus excelsior L. forma aurea (Pers. Архівавана 28 кастрычніка 2000.
10. Fraxinus excelsior L. forma aureopendula Rehder Архівавана 28 кастрычніка 2000.(англ.)  (Праверана 14 жніўня 2010)(Праверана 14 жніўня 2010)
11. Fraxinus excelsior L. forma diversifolia (Aiton) Lingelsh. Архівавана 28 кастрычніка 2000.(англ.)  (Праверана 14 жніўня 2010)(Праверана 14 жніўня 2010)
12. Fraxinus excelsior L. forma pendula (Aiton) Schelle Архівавана 17 лістапада 2000.(англ.)  (Праверана 14 жніўня 2010)(Праверана 14 жніўня 2010)
13. Абрикосов Х. Н. и др. Ясень // Словарь-справочник пчеловода / Сост. Федосов Н. Ф.. — М.: Сельхозгиз, 1955. — С. 415. Архівавана 7 студзеня 2012.