From Wikipedia, the free encyclopedia
Вясёлкавы сцяг (таксама вядомы як Прайд-сцяг (англ.: Pride flag)[1][2], Сцяг свабоды (англ.: Freedom flag)[3]) — інтэрнацыянальны сімвал супольнасці лесбіянак, геяў, бісексуалаў і трансгендарных людзей (скар. ЛГБТ-супольнасць), а таксама руху ў падтрымку правоў чалавека ў дачыненні да іх[4]. Традыцыйна сцяг складаецца з шасці падоўжных палос, колеры якіх (за выключэннем блакітнага колеру) ідуць у адпаведнасці з прыродным парадкам вясёлкі зверху ўніз: чырвоны, аранжавы, жоўты, зялёны, сіні і фіялетавы[5]. Сцяг выкарыстоўваецца ў шэсцях гей-прайдаў і іншых грамадскіх акцыях, вывешваецца ў гей-кварталах, на будынках ЛГБТ-арганізацый, «Gay-friendly» устаноў і гэтак далей.
Сцяг закліканы адлюстроўваць адзінства ў разнастайнасці, прыгажосць і радасць ЛГБТ-супольнасці[6].
Вясёлкавы сцяг быў распрацаваны Гілбертам Бэйкерам адмыслова для гей-прайда ў Сан-Францыска 1978 года (англ.: San Francisco Gay Freedom Day). Гэты год стаў для мясцовага ЛГБТ-супольнасці гістарычным — упершыню ў Каліфорніі адкрыты гей Харві Мілк быў выбраны на палітычную пасаду (у якасці члена гарадскога наглядальнага савета). У той жа час кансерватарамі штата была разгорнута кампанія, накіраваная на ўнясенне дыскрымінуючых паправак у заканадаўства («Ініцыятыва Брыгса»).[7] Гілберт Бэйкер адгукнуўся на заклік актывістаў гей-руху стварыць яркі сімвал, які б увасабляў і кансалідаваў ЛГБТ-супольнасць. Сцяг з’яўляецца ўвасабленнем канцэпцыі «гей-прайда» і адкрытасці. Аўтар вясёлкавага сцяга мастак Гілберт Бэйкер так апісаў яго значэнне:
Першапачатковая ідэя вясёлкавага сцяга — вызваленне. Магчымасць вырвацца на свабоду, выйдучы за рамкі, створаныя страхам і імкненнем «адпавядаць нормам», права заявіць пра сваю сексуальнасць без сораму і боязі адплаты з боку тых, хто дыктуе «этычныя законы».
Любая рэвалюцыя пачынаецца са слова «не». Не несправядлівасці, не гвалту, не дыскрымінацыі, не прыгнёту, не рабству, не існаванню пад прыгнётам пастаяннага страху. Так — каханню. Дзёрзкія колеры нашага сцяга падтрымлівалі гэту ідэю на працягу трыццаці гадоў.
Вясёлкавы сцяг жывы таму, што прадстаўляе ўсіх нас ва ўсёй нашай разнастайнасці і прыгажосці… Кожны сцяг сімвалізуе ідэю. Вясёлкавы сцяг — гэта разумны сэнс і храбрыя дзеянні[8].
Мастак асабліва адзначае: «Калі я задумаўся пра стварэнне сцяга для гей-руху, не было ніякага іншага міжнароднага сімвала для нас, акрамя ружовага трохвугольніка, якім нацысты ідэнтыфікавалі геяў у канцэнтрацыйных лагерах. Хоць ружовы трохвугольнік па-ранейшаму быў магутным сімвалам, але ён усё ж быў нам навязаны»[6][9].
Гілберт Бэйкер з валанцёрамі ўручную размалявалі і сшылі два велізарныя палотны з мусліну. Сцяг упершыню быў прадэманстраваны 25 чэрвеня 1978 года ў час гей-прайда, які сабраў рэкордныя 250 тысяч удзельнікаў. Гэта дата пасля стала адзначацца як Дзень вясёлкавага сцяга. Першапачаткова арганізатары намерваліся вывесіць палотны на флагштоках, размешчаных на плошчы перад муніцыпалітэтам Сан-Францыска, на якой павінна было скончыцца шэсце гей-прайда. Аднак яны не змаглі атрымаць на гэта дазволу. Тады актывісты рана раніцай 25 чэрвеня паднялі сцягі на флагштоках у паўночна-заходняй частцы раёна Сівік Сентер Сан-Францыска (фота і карта) на плошчы Аб’яднаных нацый (англ.: United Nations Plaza), праз якую праходзіў шлях калоны гей-прайда[10][11].
Я, вядома, заўсёды буду памятаць 25 чэрвеня 1978 года, калі Харві ехаў пад гіганцкім вясёлкавым сцягам. Гэта быў неверагодна радасны момант. Тады ўсё адчувалі, што мы сабраліся змяніць свет.— Гілберт Бэйкер[6]
Выказваецца здагадка, што Бэйкер пры стварэнні сцяга быў натхнёны «сцягам рас» руху афраамерыканцаў за грамадзянскія правы, які абвясціў прападобны Джэсі Джэксан: «Наш сцяг з’яўляецца чырвоным, белым і сінім, але наша нацыя вясёлкавая — чырвоная, жоўтая, карычневая, чорная і белая — і мы ўсё важныя ў вачах Бога»[12]. Паводле іншай версіі вясёлка была запазычана ад хіпі, з чыім раёнам цесна суседнічаў сан-францыскі гей-квартал Кастра[13]. Некаторыя крыніцы паказваюць на магчымую сувязь з папулярнай у той час песняй Джудзі Гарленд «Over the Rainbow»[14], якая атрымала прызнанне ў якасці гей-гімна[15][16][17].
Першапачаткова па задуме мастака сцяг складаўся з васьмі палос. Бэйкер прысвоіў пэўнае значэнне кожнаму колеру[18][19]:
насычаны ружовы — сексуальнасць |
чырвоны — жыццё |
аранжавы — здароўе |
жоўты — сонечнае святло |
зялёны — прырода |
бірузовы — магія/мастацтва |
індыга — спакой/гармонія |
фіялетавы — сіла духу/духоўны пачатак |
Ёсць некалькі здагадак, чаму ў далейшым са сцяга былі прыбраны ружовая, а затым бірузовая паласа, і пры гэтым індыга быў заменены на сіні. Адзначаецца, што пасля забойства 27 лістапада 1978 года палітыка і адкрытага гея Харві Мілка з наступнымі выступленнямі пратэсту папулярнасць сцяга рэзка ўзрасла. Па афіцыйнай версіі, змены былі ўнесены з прычыны эканамічных і тэхнічных складанасцей масавай вытворчасці[4]. Іншыя крыніцы адзначаюць, што адна з крам, каб задаволіць узрослы попыт, стала прадаваць са складаў лішкі сцягоў арганізацыі «Rainbow Girls», якія не мелі ружовай паласы. Выдаленне бірузовай паласы, паводле адной з версій, адбылося пры падрыхтоўцы да сан-францыскага гей-прайда 1979 года, калі ў выніку дызайнерскага рашэння сцяг «расшчапілі», каб зрабіць брамленне шэсця з двух бакоў вуліцы, але для гэтага ён павінен быў мець цотную колькасць палос[20].
Шасціколерны сцяг распаўсюдзіўся з Сан-Францыска ў іншыя гарады і стаў шырока вядомым сімвалам ЛГБТ-супольнасці ва ўсім свеце. У 1985 годзе Міжнародная асацыяцыя лесбіянак і геяў афіцыйна прыняла гэты варыянт[12]. Пасля сам матыў вясёлкі стаў самастойным сімвалам ЛГБТ-супольнасці[4], ён стаў выкарыстоўвацца на адзенні, парасонах, ювелірных аздабленнях, сувенірах, лагатыпах ЛГБТ-арганізацый і да т.п.
Існуюць разнастайныя варыяцыі вясёлкавага сцяга. Часам да яго дадаюць чорную паласу ў якасці напаміну пра ахвяр СНІДа. ЛГБТ-актывіст Леанард Мэтловіч, які сам памёр ад ВІЧ-інфекцыі, завяшчаў выдаліць і спаліць чорныя палосы, калі будуць знойдзены лекі ад хваробы[18]. Некаторыя актывісты (сярод якіх і Гілберт Бэйкер) прапануюць вярнуць сцягу дзве прыбраныя палосы[4][21]. Часта мае месца даданне на поле сцяга розных знакавых сімвалаў ЛГБТ-супольнасці (ружовы ці чорны трохвугольнікі, лямбда, гендарныя знакі). Існуюць вясёлкавыя варыяцыі нацыянальных і рэгіянальных сцягоў[4][22][23].
Прайд-сцяг Канады | Прайд-сцяг Іспаніі | Прайд-сцяг ЗША («Новая слава») | Прайд-сцяг Санкт-Пецярбурга |
Вясёлкавы сцяг перыядычна становіцца мішэнню так званых «войнаў сцягоў». Так, у 2011 годзе ўлады Мінска не дазволілі яго на першым у Беларусі санкцыянаваным пікеце ў абарону правоў ЛГБТ, матываваўшы забарону адсутнасцю ў яго рэгістрацыі[24]. Падобныя скандалы адбываліся ў шматлікіх краінах свету, шэраг з іх мелі як следства гучныя судовыя працэсы[19][25][26][27]. Некаторыя рэлігійныя групы, паказваючы на біблейскую сімволіку, вінаваціць ЛГБТ-супольнасць у «крадзяжы вясёлкі»[28].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.