Цяльшэй

Цяльшэ́й (літ.: Telšiai, беларуская назва — Це́льшы) — горад у паўночна-заходняй Літве, з’яўляецца адміністрацыйным цэнтрам Цяльшэйскага павета.

Горад Цяльшэй літ.: Telšiai Герб Сцяг Краіна  Літва Павет Цяльшэйскі Раён Цяльшэйскі Каардынаты 55°59′00″ пн. ш. 22°15′00″ у. д.HGЯO Першая згадка 1450 Ранейшыя назвы Цельшы Плошча 23,14 км² Вышыня цэнтра 128 м Насельніцтва ▼22 261 чал. (1 студзеня 2023)[1] Часавы пояс UTC+2, летам UTC+3 Тэлефонны код 458 Паштовыя індэксы LT-87001 Афіцыйны сайт telsiai.lt Цяльшэй на карце Літвы

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Геаграфія

Горад размешчаны на паўночным беразе возера Масціс, за 201 км на паўночны захад ад Вільнюса, за 185 км ад Каўнаса і за 109 км на захад ад Панявежыса. Праз горад ідзе чыгунка Шаўляй — Крацінга.

Горад лічыцца гістарычнай сталіцай Жамойці.

Гісторыя

Першыя згадкі аб паселішчы датуюцца 1398 годам. Цяльшэй быў сталіцай аднаго з жмудскіх князёў. Першы касцёл быў пабудаваны ў 1612 годзе каралём Жыгімонтам Вазам. А ў 1626 годзе Павел Сапега заснаваў тут кляштар бернардзінцаў, які быў закрыты рускімі ўладам толькі ў 1832 годзе. У 1791 годзе горад атрымаў гарадскія правы і герб ад караля Станіслава Аўгуста Панятоўскага.

Пасля трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай горад трапіў у склад Расійскай імперыі. Пад час паўстання 1830 года горад быў адным з цэнтраў дзейнасці паўстанцаў.

З 1990 года ў складзе Літоўскай Рэспублікі.

Насельніцтва

Год Колькасць 1665 300 1823 5 000 1870 6 481 1897 6 205 [2] 1900 6 288 1923 4 691 [2] 1931 4 983 1939 5 874 [2] 1959 13 460 [2] 1970 20 220 [2] 1979 26 918 [2] Год Колькасць 1989 33 553 [2] 2001 31 406 [1] 2001 31 460 [2] 2002 31 107 [1] 2003 30 794 [1] 2004 30 230 [1] 2005 30 539 [2] 2005 29 516 [1] 2006 30 339 [2] 2006 28 567 [1] 2007 30 174 [2] Год Колькасць 2007 27 797 [1] 2008 27 314 [1] 2008 30 011 [2] 2009 26 936 [1] 2009 29 883 [2] 2010 29 764 [2] 2010 26 363 [1] 2011 25 651 [1] 2011 25 540 [2] 2012 25 205 [2] 2013 24 773 [2] Год Колькасць 2014 24 295 [2] 2015 23 964 [2] 2016 23 563 [2] 2017 22 703 [3] 2018 22 039 [4] 2019 21 555 [5] 2020 21 287 [5] 2021 22 642 [1] 2022 22 264 [5] 2023 22 261 [1]

Гарады-пабрацімы

•  Басум^[d], Германія
•  Крноў^[d], Чэхія
•  Ліцен^[d], Аўстрыя
•  Міньск Мазавецкі, Польшча

Вядомыя асобы

• Антоні Францішак Аўдзевіч (1834—1895) — рымска-каталіцкі дзеяч, біскуп віленскі.
• Раландас Паксас (нар. 1956) — літоўскі палітычны дзеяч, прэзідэнт Літоўскай Рэспублікі ў 2003—2004 гадах
• Вільфрыд Войніч (1865—1930) — дзеяч народніцкага і польскага сацыялістычнага руху, бібліяфіл і антыквар, першаадкрывальнік знакамітага «Рукапісу Войніча».

Крыніцы

1. Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 12 лютага 2023.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462'></a>
2. http://pop-stat.mashke.org/lithuania-cities.htm
3. State Data Agency of Lithuania Праверана 18 лютага 2018.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566806'></a>
4. State Data Agency of Lithuania Праверана 2 чэрвеня 2019.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566806'></a>
5. Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 19 чэрвеня 2022.

   <a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509'></a><a href='https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462'></a>

Літаратура

• Живописная Россия: Отечество наше в его земельном, историческом, племенном, экономическом и бытовом значении: Литовское и Белоруское Полесье / под общ. ред. П. П. Семенова. — репринт. воспр. изд. 1882 г. — Минск : БелЭн, 1993. — 550 с.
• Материалы для географии и статистики России, собранные офицерами Генерального штаба. Ковенская губерния / сост. Д. Афанасьев. — Санкт-Петербург : Общественная польза, 1861. — 745 с.
• Gadon, M. Opisanie Powiatu Telszewskiego w Guberni Kowieńskiej w dawnem Xięstwie Żmujdzkiem położonego / M. Gadon. — Wilno : druk. S. Blumowicza, 1846. — 186 s.

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Цяльшэй