Europiom

Un elfenn gimiek eo an europiom ; Eu eo e arouez kimiek, 63 e niver atomek ha 151,964 e dolz atomek.

Europiom
Samariom – Europiom – Gadoliniom
Eu Am Taolenn beriodek
Perzhioù hollek
Niver atomek	63
Rummad kimiek	Lantanidoù
Strollad	Lantanidoù
Trovezh	6
Bloc'h	f
Tolz atomek	151,964
Aozadur elektronek
[Xe] 4f7 6s2 Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 25, 8, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur	+ 3, +2 Oksidenn vazennek skañv
Tredanleiegezh	1,2 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur	1 : 547,110 kJ/mol 2 : 1 085,459 kJ/mol 3 : 2 404,413 kJ/mol 4 : 4 119,920 kJ/mol
Skin atomek	235 pm
Skin kenamsav	198 ±6 pm
Skin Van der Vaals	(stlenn ebet)
Perzhioù fizikel
Arvez	Kaled
Douester (≈20 °C)	5,248 g/cm3
Teuzverk	822 °C
Bervverk	1 529 °C
Tredanharzusted	0,90 nΩ•m (e 20 °C)
Neuz an elfenn

Istor

Un tamm eus istor kemplezh al lantanidoù, anvet douaroù rouez ivez, eo hini an europiom.
E 1803 e voe dizoloet ar c'heriom ₅₈Ce ; e 1839 e teuas ar c'himiour svedat Carl Gustaf Mosander a-benn da gavout div elfenn all er standilhon a oa bet anvet "keriom" : al lantanom ₅₇La hag un elfenn all a anvas didymium diwar ar ger gresianek evit "gevellelfenn".
Pelloc'h e voe furchet ar standilhon, hag e 1879 e voe dizoloet ar samariom ₆₂Sm ennañ gant ar c'himiour gall Paul Émile Lecoq de Boisbaudran ; ur meskaj eo an didimiom ivez, evel m'er prouas ar skiantour aostrian Carl Auer von Welsbach e 1885 : prazeodimiom ₅₉Pr ha neodimiom ₆₀Nd a ya da sevel an didimiom e gwirionez^[1].
Ar samariom zoken ne oa ket glan : ar gadoliniom ₆₄Gd a voe tennet diwarnañ gant ar c'himiour gall Jean Charles Galissac de Marignac e 1880.
Ne oa ket echu an istor c'hoazh avat : e 1896 e kredas d'ar c'himiour gall Eugène-Anatole Demarçay e oa un trede elfenn er samariom, a zeuas a-benn da hiniennekaat e 1901 hag a anvas europiom en enor da Europa.

Perzhioù

Ur metal liv an arc'hant eo an europiom glan. Dre ma vez oksidet buan en aer hag en dour ne vez gwelet nemet en e stumm dislivet. Orjalennus eo an europiom, e zouester o vezañ par da hini ar plom ₈₂Pb ; treluc'hek e teu pa vez kendeuzet gant elfennoù all. Dreistreüs e teu ₆₃Eu da vezañ pa vez lakaet yenoc'h eget -271,35°C ha da c'houzañv ur gwaskad kreñvoc'h eget 80 GPa.

Kimiek

Al lantanid dazgweredusañ eo an europiom.

• Par da hini ar c'halkiom ₂₀Ca eo e zazgweredusted en dour :

2 Eu [k] + 6 H₂O [d] → 2 Eu(OH)₃ [dz] + 3 H₂ [g]^[2]

• Buan e vez oksidet en aer, ha peg a ra an tan ennañ pa vez lakaet etre 150 ha 180 °C ; oksidenn europiom(III) a ro neuze :

4 Eu [k] + 3 O₂ [g] → 2 Eu₂O₃ [k]

• Aes eo dileizhañ an europiom en drenkenn sulfurek :

2 Eu [k] + 3 H₂SO₄ [dz] → 2 [Eu(H₂O)₉] [dz] + 3 SO₄ [dz] + 3H₂ [g]

Izotopoù

Europiom-151 hag Eu-153 a gaver en natur, ¹⁵³Eu o vezañ an hini paotañ hag an hini stabilañ. Skinizotopoù zo bet kevanaozet dre skiriedigezh, 35 anezho, an hini stabilañ o vezañ Eu-150.

Izotopoù stabilañ an europiom

Izotop	% en natur	Hanter-vuhez	Digevanad
150Eu	kevanaozet	36,9 bloavezh	150Sm
151Eu	47,8	5x1018 bloavezh	147Pm
152Eu	kevanaozet	13,516 bloavezh	152Sm dre zegerc'had
			152Gd dre skinoù β
153Eu	52,2	stabil, 90 neutron

Arver

Nebeut a zedalvezadurioù zo d'an europiom ; tennañ splet eus treluc'h e genaozadoù a reer peurvuiañ.

• Er gwer a implijer da fardañ laseroù hag ardivinkoù luc'helektronek all e lakaer oksidenn europiom Eu₂O₃ a-benn kaout ul liv ruz : er skrammoù skinwel e kaver etre 0,5 hag 1 g ag europiom, a gaver ivez er c'hleuzeurioù (lampoù) treluc'hek. Lod kenaozadoù Eu a ro ul liv arc'hlas, ha dre o meskañ gant terbiom ₆₅Tb — a ro ul liv etre melen ha gwer — e c'haller kaout gouloù arwenn.
• Arveret e vez a-wezhioù evit lonkañ an neutronoù en dazgwerederioù derc'hanel.

Notennoù

1. Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 10 GEN 13
2. Alc'hwez : k = kalet, d = dourek, dz = dourzileizhenn, g = gaz

Daveennoù

• American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
• AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
• Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
• Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
• CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
• DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
• EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
• Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
• ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
• HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
• Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
• Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
• Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13
• LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
• Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
• STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
• Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012