From Wikipedia, the free encyclopedia
Bydd etholiad nesaf y Senedd yn digwydd ym mis Mai 2026 neu cyn hynny [2] i ethol aelodau Senedd Cymru. Hwn fydd y seithfed etholiad cyffredinol datganoledig ers sefydlu’r Senedd (Cynulliad Cenedlaethol Cymru gynt) ym 1999. Hwn hefyd fydd yr ail etholiad ers i’r Senedd newid ei henw ym mis Mai 2020.
Pob un o 60 (neu 96) sedd y Senedd 31 (neu 49) sedd sydd angen i gael mwyafrif | |||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||
|
Mae’r Senedd yn trafod newid y system bleidleisio ac mae Llywodraeth Cymru wedi cyflwyno Bil a fydd yn cyflwyno newidiadau ar gyfer etholiad Senedd 2026, os yn llwyddiannus. Mae newidiadau arfaethedig y Bil yn cynnwys:
Mae cynigion hefyd ar gyfer cyflwyno cwotâu amrywiaeth nad ydynt yn y Bil cyntaf.
Awgrymodd adroddiad Comisiwn Richard yn 2004 y dylid cynyddu nifer yr Aelodau i 80. Awgrymwyd y nifer hwnnw hefyd, o leiaf, gan adroddiad 2014 Comisiwn Silk.[3] Yn yr un modd, yn 2013 a 2016, cyhoeddodd y Gymdeithas Diwygio Etholiadol adroddiadau yn dadlau’r achos dros gynyddu maint y Cynulliad.[4][5] Awgrymodd adroddiad yn 2017 gan gomisiwn arbenigol dan arweiniad Laura McAllister gynnydd i rhwng 80 a 90 o Aelodau, newid i bleidlais sengl drosglwyddadwy (STV) a gorfodi cwotâu rhyw . Fodd bynnag, nid oedd consensws trawsbleidiol ar unrhyw un o’r mesurau hyn yn 2017. Plediodd adroddiad McAllister yn llwyddiannus dros hawliau pleidleisio i bobl ifanc 16 ac 17 oed.[3]
Mae gostyngiad yn nifer yr ASau Cymreig San Steffan wedi ei gynnig ar gyfer etholiad cyffredinol nesaf y DU. O dan y cynigion, byddai nifer yr ASau yn gostwng o 40 i 32 ac mae ffiniau etholaethau newydd hefyd wedi'u cynnig.[6] Cafodd y cynlluniau ffiniau eu cyhoeddi ar 19 Hydref 2022 ac mae gan bleidleiswyr bedair wythnos i wneud sylwadau. Byddai’r map o’r ffiniau etholaethau newydd hefyd yn cael ei ddefnyddio fel rhanbarthau’r Senedd ar gyfer etholiad nesaf y Senedd.[7]
Ar ôl etholiad Senedd 2021, ymrwymodd ail lywodraeth Drakeford i gytundeb cydweithredu gyda Phlaid Cymru, o'r enw "Gweithredu radical mewn cyfnod anodd".[8] Mae paragraff 22 yn gofyn am: ehangu’r Senedd i rhwng 80 a 100 o Aelodau, dull pleidleisio mwy cyfrannol, un symlach, ac un sy’n integreiddio cwotâu rhywedd. Mae’r paragraff hefyd yn gofyn am argymhellion i’w gwneud gan y Pwyllgor Diben Arbennig erbyn 31 Mai 2022, gyda’r nôd o basio deddfwriaeth yn y 12 i 18 mis nesaf fel y gellir ei chymhwyso ar gyfer yr etholiad nesaf yn 2026.[8]
Sefydlwyd y Pwyllgor Arbennig ar 6 Hydref 2021. Cafodd ei gadeirio gan Huw Irranca-Davies, ac roedd yn cynnwys pum aelod yn cynrychioli pob plaid, yn ogystal â Llywydd y Senedd . Cynhaliwyd cyfarfodydd cyhoeddus a phreifat ar y materion hyn. [9]
Ar 10 Mai 2022, cyhoeddwyd datganiad sefyllfa ar y cyd gan y Prif Weinidog Mark Drakeford ac Arweinydd Plaid Cymru Adam Price, a’i anfon at y Pwyllgor Arbennig.[10] Ynddo, maen nhw’n galw am Senedd â 96 aelod wedi’u hethol drwy gynrychiolaeth gyfrannol ar restrau pleidiau caeedig (gan ddefnyddio dull D’Hondt ) gyda “ sipio ” gorfodol o ymgeiswyr gwrywaidd a benywaidd ar y rhestr er mwyn sicrhau, ar gyfer pob plaid, fod hanner yr ymgeiswyr yn ferched. Byddai'r etholiadau'n cael eu trefnu mewn 16 o ranbarthau chwe aelod a grëwyd drwy baru'r 32 o etholaethau San Steffan sydd wedi'u hail-lunio.[11]
Cyhoeddwyd adroddiad terfynol y Pwyllgor Arbennig ar 30 Mai 2022 ac mae’n argymell y system y cytunwyd arni gan arweinwyr Llafur a Phlaid Cymru.[12] Er bod yn well gan y Panel Arbenigol y bleidlais sengl drosglwyddadwy nag unrhyw ddull arall, roedd y Pwyllgor yn ffafrio’r system cysylltiadau cyhoeddus rhestr gaeedig dros ei allu i orfodi cwotâu rhyw drwy sipio gorfodol.[12] Fodd bynnag, nid yw cymhwysedd deddfwriaethol y Senedd yn y maes yn gwbl hysbys a gall fod yn destun her gyfreithiol.[12]
Trafodwyd yr adroddiad yn y cyfarfod llawn ar 8 Mehefin 2022, a chymeradwywyd o 40 i 15.[13]
Ar 18 Medi 2023, 26 mlynedd i'r diwrnod ers y bleidlais datganoli, cyhoeddwyd Bil ar y cynigion gan gynnwys cynyddu maint y Senedd i 96 aelod, system ethol D'Hont a gofyniad i bob ymgeisydd Seneddol fyw yng Nghymru.[14]
Mae’r Ceidwadwyr Cymreig wedi gwrthwynebu cynllun ehangu’r Senedd yn barhaus. Maent yn pryderu y byddai’n gostus, ac wedi galw am refferendwm yn dadlau mai mandad cyhoeddus yn unig all roi cyfreithlondeb i ddiwygiad o’r fath.[15] Mynegwyd y teimlad hefyd gan y ceidwadwr ac Ysgrifennydd Cymru Simon Hart.[16] Dywedodd ei ddirprwy David TC Davies wrth gynhadledd ei blaid y byddai'r cynllun diwygio yn "cloi i fewn llywodraeth Lafur am byth" ac yn "canolbwyntio grym yn nwylo ychydig o reolwyr y blaid".[17]
Ar 10 Mai 2022, ymddiswyddodd yr Aelod Seneddol Darren Millar, a oedd yn cynrychioli’r Blaid Geidwadol yn y Pwyllgor, gan anghytuno gyda datganiad ar y cyd Drakeford-Price, gan alw’r datganiad cyfryngau yn “anghwrtais i Senedd Cymru” a chyhuddo’r arweinwyr o geisio gorfodi'r pwyllgor. [11]
Cwmni arolwg barn | Dyddiad | Maint sampl | Llafur | Ceidwadwyr | Plaid Cymru | Reform | Dem Rhydd | Gwyrdd | PDCC | Arall | Arwain |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Canolfan Llywodraethu Cymru (data Astudiaeth Etholiad Cymreig 2024) | 5-18 Gorffennaf 2024 | 2,565 | 21.7% | 13.8% | 20.5% | 13.5% | 4.3% | 4.5% | 5.0% | 1.2% | 0.2% |
Redfield & Wilton Strategies | 5-7 Mehefin 2024 | 960 | 36% | 22% | 18% | 11% | 6% | 6% | 2% | 0% | 14% |
YouGov | 30 Mai-3 Mehefin 2024 | 1066 | 30% | 19% | 23% | 12% | 6% | 6% | - | 4% | 7% |
Redfield & Wilton Strategies | 18-19 Mai 2024 | 900 | 37% | 20% | 20% | 10% | 3% | 5% | 5% | 0% | 17% |
Redfield & Wilton Strategies | 22-23 Ebrill 2024 | 840 | 37% | 21% | 22% | 10% | 4% | 3% | 3% | 0% | 15% |
Redfield & Wilton Strategies | 23-24 Mawrth 2024 | 878 | 36% | 21% | 21% | 11% | 3% | 3% | 3% | 4% | 15% |
Vaughan Gething yn dod yn Brif Weinidog, 20 Mawrth 2024 | |||||||||||
Redfield & Wilton | 18 Chwefror 2024 | 874 | 34% | 21% | 19% | 13% | 4% | 3% | 6% | 0% | 13% |
Redfield & Wilton | 24-26 Ionawr 2024 | 1,100 | 39% | 25% | 18% | 9% | 3% | 3% | 3% | - | 14% |
Redfield & Wilton | 10-11 Rhagfyr 2023 | 1,086 | 41% | 22% | 17% | 7% | 7% | 3% | 3% | - | 19% |
YouGov | 4-7 Rhagfyr 2023 | 1,004 | 33% | 21% | 23% | 10% | 6% | 4% | - | 3% | 10% |
Redfield & Wilton | 12-13 Tachwedd 2023 | 1,100 | 40% | 23% | 18% | 7% | 3% | 4% | 3% | 1% | 17% |
Redfield & Wilton | 14-15 Hydref 2023 | 959 | 37% | 27% | 18% | 6% | 4% | 3% | 5% | - | 10% |
Redfield & Wilton | 16-17 medi 2023 | 1,172 | 39% | 27% | 18% | 3% | 5% | 6% | 1% | 1% | 12% |
YouGov | 1-6 Medi 2023 | 1,051 | 41% | 18% | 19% | 8% | 6% | 4% | – | 7% | 22% |
Redfield & Wilton | 13-14 Awst 2023 | 1,068 | 37% | 21% | 20% | 9% | 6% | 3% | – | 4% | 16% |
Redfield & Wilton | 14-16 Gorffennaf 2023 | 1,050 | 42% | 22% | 16% | 7% | 6% | 3% | – | 3% | 20% |
Redfield & Wilton | 17-18 Mehefin 2023 | 1,000 | 36% | 22% | 19% | 10% | 7% | 3% | – | 3% | 14% |
Rhun ap Iorwerth yn dod yn arweinydd Plaid Cymru, 16 Mehefin 2023 | |||||||||||
YouGov | 12-17 Mai 2023 | 1,064 | 40% | 18% | 17% | 8% | 7% | 5% | – | 4% | 22% |
Redfield & Wilton | 14-15 Mai 2023 | 1,058 | 38% | 23% | 20% | 7% | 7% | 3% | – | 2% | 15% |
Redfield & Wilton | 15-17 Ebrill 2023 | 1,251 | 41% | 21% | 20% | 8% | 5% | 4% | – | 2% | 20% |
YouGov | 3-7 Chwefror 2023 | 1,081 | 43% | 18% | 20% | 9% | 4% | 4% | – | 1% | 23% |
YouGov | 25 Tachwedd - 1 Rhagfyr 2022 | 1,042 | 44% | 17% | 20% | 7% | 6% | 3% | - | 7% | 24% |
YouGov | 20-22 Medi 2022 | 1,014 | 40% | 20% | 22% | 5% | 6% | 3% | - | 4% | 18% |
YouGov | 12-16 Mehefin 2022 | 1,020 | 37% | 24% | 21% | 5% | 6% | 5% | - | 3% | 13% |
YouGov | 25 Chwefror - 1 Mawrth 2022 | 1,086 | 38% | 24% | 21% | 5% | 6% | 3% | - | 4% | 14% |
YouGov | 13-16 Rhagfyr 2021 | 1,009 | 40% | 23% | 17% | 7% | 4% | 5% | - | 4% | 17% |
YouGov Archifwyd 2022-10-18 yn y Peiriant Wayback | 13-16 Medi 2021 | 1,057 | 37% | 27% | 19% | 5% | 5% | 4% | - | 5% | 10% |
Etholiad y Senedd 2021 [18] | 6 Mai 2021 | - | 39.9% | 26.1% | 20.3% | 1.6% | 4.9% | 1.6% | 1.6% | 4.0% | 13.8% |
Pollster | Dyddiad | Maint sampl | Llafur | Ceidwadwyr | Plaid Cymru | Democratiaid Rhyddfrydol | Gwyrdd | Reform | PDCC | Eraill | Arwain |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Redfield & Wilton | 10-11 Rhagfyr 223 | 1,086 | 28% | 24% | 20% | 8% | 7% | 7% | 4% | - | 4% |
YouGov | 4-7 Rhagfyr 2023 | 1,004 | 20% | 14% | 16% | 4% | 4% | 6% | 6% | 1% | 4% |
YouGov | 25 Tachwedd - 1 Rhagfyr 2022 | ? | 38% | 16% | 23% | 4% | 5% | 4% | 8% | 15% | 20% |
YouGov | 20-22 Medi 2022 | 1,014 | 37% | 18% | 21% | 5% | 5% | 4% | 7% | 13% | 16% |
YouGov | 12-16 Mehefin 2022 | 1,020 | 31% | 21% | 24% | 5% | 6% | 6% | 6% | 14% | 7% |
YouGov | 25 Chwefror - 1 Mawrth 2022 | 1,086 | 34% | 23% | 20% | 6% | 4% | 3% | 6% | 11% | |
YouGov | 13 - 16 Rhagfyr 2022 | 1,009 | 35% | 22% | 19% | 3% | 7% | 5% | 6% | 13% | |
YouGov Archifwyd 2022-10-18 yn y Peiriant Wayback | 13-16 Medi 2021 | 1,057 | 33% | 26% | 19% | 4% | 5% | 2% | 6% | 7% | |
Etholiad y Senedd 2021 [18] | 6 Mai 2021 | - | 36.2% | 25.1% | 20.7% | 4.3% | 4.4% | 1.1% | 3.7% | 4.5% | 11.1% |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.