Simbabwe

Gwlad yn Affrica Ddeheuol yw Gweriniaeth Simbabwe neu Simbabwe (hefyd Zimbabwe). Lleolir y wlad rhwng afonydd Zambezi a Limpopo. Mae'n ffinio â De Affrica i'r de, â Botswana i'r gorllewin, â Sambia i'r gogledd ac â Mosambic i'r dwyrain ac nid oes ganddi fynediad i'r môr. Harare yw prifddinas y wlad. Cyn annibyniaeth roedd Simbabwe (Rhodesia) yn wladfa Brydeinig.

Zimbabwe

Arwyddair	Undeb, Rhyddid, Gwaith
Math	gweriniaeth, gwladwriaeth sofran, gwlad dirgaeedig, gwlad
Enwyd ar ôl	Simbabwe Fawr
Prifddinas	Harare
Poblogaeth	15,178,979
Sefydlwyd	Annibyniaeth ar 18 Ebrill 1980
Anthem	Anthem Genedlaethol Simbabwe
Pennaeth llywodraeth	Emmerson Mnangagwa
Cylchfa amser	UTC+2, Africa/Harare
Iaith/Ieithoedd   swyddogol	Saesneg, Shona, Ndebeleg y Gogledd, Chichewa, Barwe, Kalanga, Ieithoedd Khoisan, Ndau, Tsonga, Iaith Arwyddo Simbabwe, Sesotho, chitonga, Setswana, Venda, Xhosa, Nambieg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	De Affrica, Dwyrain Affrica
Gwlad	Simbabwe
Arwynebedd	390,757 km²
Yn ffinio gyda	Sambia, Mosambîc, De Affrica, Botswana
Cyfesurynnau	19°S 30°E
Gwleidyddiaeth
Corff deddfwriaethol	Senedd Simbabwe
Swydd pennaeth   y wladwriaeth	Arlywydd Simbabwe
Pennaeth y wladwriaeth	Emmerson Mnangagwa
Swydd pennaeth   y Llywodraeth	Arlywydd Simbabwe
Pennaeth y Llywodraeth	Emmerson Mnangagwa
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)	$20,678 million
Arian	doler yr Unol Daleithiau, punt sterling, Doler Awstralia, Ewro, Rand De Affrica, yen, Renminbi, rupee Indiaidd, Zimbabwean dollar
Canran y diwaith	5 ±1 canran
Cyfartaledd plant	3.923
Mynegai Datblygiad Dynol	0.593
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Hanes

Rhan o furiau Simbabwe Fawr

Prif: Hanes Simbabwe

Roedd Simbabwe yn ganolfan i ymerodraeth frodorol yn ne Affrica a'i phrifddinas yn Simbabwe Fawr. Mashona oedd y trigolion. Cawsant eu gorchfygu gan y Matabele. Cipiwyd tir y Matabele a'r Mashona gan yr anturiaethwr imperialaidd o Sais Cecil Rhodes a'r Cwmni Prydeinig De Affrica yn 1895 a chafodd ei henwi'n Rhodesia ar ei ôl.

Datganodd Ian Smith, prif weinidog gwyn y wlad, annibyniaeth unochrog (UDI) oddi ar Brydain yn 1965 a datganwyd gweriniaeth yno yn 1970.

Ar ôl rhyfel herwfilwrol hir daeth Robert Mugabe, arweinydd ZANU (PF), yn arlywydd y wlad (gweler isod), yn 1980.

Daearyddiaeth

Prif: Daearyddiaeth Simbabwe

Mae'r rhan fwyaf o'r wlad yn gorwedd ar wastatir uchel, dros 3,300' (1000m) i fyny ar gyfartaledd. Mae llawer o'r tir yn safana.

Gwleidyddiaeth

Prif: Gwleidyddiaeth Simbabwe

Rhaniadau gweinyddol

Rhennir Simbabwe yn wyth talaith a dwy ddinas â statws taleithiol. Is-rennir y taleithiau hynny yn 59 ardal a 1,200 ardal ddinesig.

Taleithiau ac ardaloedd Simbabwe

Mae'r taleithiau'n cynnwys:

• Bulawayo (dinas)
• Harare (dinas)
• Manicaland
• Canolbarth Mashonaland
• Dwyrain Mashonaland
• Gorllewin Mashonaland
• Masvingo
• Gogledd Matabeleland
• De Matabeleland
• Y Canolbarth

Ardaloedd: gweler Ardaloedd Simbabwe

Ardaloedd dinesig: gweler Ardaloedd dinesig Simbabwe

Economi

Prif: Economi Simbabwe

Demograffeg

Prif: Demograffeg Simbabwe

Mae mwyafrif helaeth y bologaeth yn bobl Bantŵ. Ceir yn ogystal lleiafrif o bobl o dras Ewropeaidd ac Asiaidd, ond mae eu nifer wedi gostwng yn sylweddol mewn canlyniad i'r sefyllfa gwleidyddol diweddar.

Yn ôl cyfansoddiad 2013, mae gan Simbabwe 16 iaith swyddogol: Saesneg, iaith arwyddion a 14 iaith Affricanaidd; y pwysicaf ohonynt yw Ndebele a Shona.

Gweler hefyd

• Diwygio tir yn Simbabwe