Αλβανία
χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Αλβανία (αλβανικά: Shqipëria), γνωστή επισήμως ως Δημοκρατία της Αλβανίας (αλβανικά: Republika e Shqipërisë, προφέρεται: [ɾɛˈpubliˌka ɛ ˌʃcipəˈɾis]) είναι βαλκανική χώρα της νοτιοανατολικής Ευρώπης. Συνορεύει βόρεια και βορειοδυτικά με το Μαυροβούνιο, βορειοανατολικά με το Κοσσυφοπέδιο, ανατολικά με τη Βόρεια Μακεδονία και νότια με την Ελλάδα. Βρέχεται από την Αδριατική θάλασσα δυτικά, και το Ιόνιο πέλαγος νοτιοδυτικά. Απέχει λιγότερο από 72 χλμ. από την Ιταλία μέσω του Πορθμού του Οτράντο που συνδέει την Αδριατική με το Ιόνιο Πέλαγος.
| Δημοκρατία της Αλβανίας
Republika e Shqipërisë | |||
|---|---|---|---|
| |||
Εθνικό σύνθημα: Εσύ Αλβανία μού δίνεις τιμή, μου δίνεις το όνομα Αλβανός (αλβανικά: Ti Shqipëri më jep nder, më jep emrin Shqipëtar) | |||
 Η θέση της Αλβανίας (πράσινο) στην Ευρωπαϊκή ήπειρο (σκούρο γκρι) | |||
| και μεγαλύτερη πόλη | Τίρανα 41°20′N 19°49′E | ||
| Αλβανικά | |||
| Ενιαία Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία | |||
| Μπαϊράμ Μπεγκάι Έντι Ράμα | |||
Νομοθετικό σώμα | Συνέλευση | ||
| Ανεξαρτησία •Πριγκιπάτο του Άρβανου •Λίγκα της Λέζας •Ανεξάρτητη Αλβανία •Δεύτερο Πριγκιπάτο της Αλβανίας • Ισχύον Σύνταγμα | 1190 2 Μαρτίου 1444 28 Νοεμβρίου 1912 29 Ιουλίου 1913 28 Νοεμβρίου 1998 | ||
| • Σύνολο • % Νερό • Σύνορα Ακτογραμμή | 28.748 km2 (143η) 4,7 717 km 362 km | ||
| Πληθυσμός • Απογραφή 2023 • Πυκνότητα | 2.402.113 [1] (145η) 83,6 κατ./km2 (132η) | ||
| ΑΕΠ (ΙΑΔ) • Ολικό (2016) • Κατά κεφαλή | 34,155 δισ. $[2] (113η) 11.840 $[2] (95η) | ||
| ΑΕΠ (ονομαστικό) • Ολικό (2016) • Κατά κεφαλή | 12,126 δισ. $[2] (113η) 4.203 $[2] (99η) | ||
| ΔΑΑ (2021) |  0,796[3] (67η) – υψηλός | ||
| Νόμισμα | Λεκ (ALL) | ||
| • Θερινή ώρα | CET (UTC +1) (UTC +2) | ||
| Internet TLD | .al | ||
| Οδηγούν στα | δεξιά | ||
| Κωδικός κλήσης | +355 | ||
Η Αλβανία είναι μέλος του ΟΗΕ, του ΝΑΤΟ, του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, του Συμβουλίου της Ευρώπης, του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου, του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης και είναι ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Ένωσης για τη Μεσόγειο. Η Αλβανία είναι υποψήφια προς ένταξη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η χώρα έκανε επίσημη αίτηση για ένταξη στην ΕΕ στις 28 Απριλίου 2009 και έλαβε καθεστώς επίσημης υποψήφιας στις 24 Ιουνίου 2014.[4]
Η σημερινή επικράτεια της Αλβανίας ήταν σε πολλές φάσεις της ιστορίας μέρος των ρωμαϊκών επαρχιών της Δαλματίας (νότιο Ιλλυρικό), της Μακεδονίας (συγκεκριμένα της Νέας Ηπείρου) και της Μοισίας. Το σημερινό κράτος έγινε ανεξάρτητο μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Ευρώπη, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Η Αλβανία ανακήρυξε ανεξαρτησία στις 28 Νοεμβρίου 1912 (αναγνωρίστηκε το 1913) και πρώτος κυβερνήτης της ήταν ο Ισμαήλ Κεμάλι (Ismail Qemali). Πέρασε μέσα από πολιτικά καθεστώτα Πριγκιπάτου, Δημοκρατίας και Βασιλείου μέχρι την εισβολή των Ιταλών το 1939, όποτε έγινε και προτεκτοράτο. Το 1944 έγινε Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία υπό τον Ενβέρ Χότζα και το Εργατικό Κόμμα (PPSH).
Εθνικός ήρωας της Αλβανίας είναι ο Σκεντέρμπεης (Skënderbej), γνωστός και ως Γεώργιος Καστριώτης (Gjergj Kastrioti).
Η Αλβανία είναι Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία με μεταβατική οικονομία. Οι μεταρρυθμίσεις ελεύθερης αγοράς έχουν ανοίξει τη χώρα σε διεθνείς επενδύσεις, κυρίως στον τομέα της ενέργειας και των υποδομών μεταφοράς.
Το όνομα Αλβανία, από τη μεσαιωνική ελληνική λέξη Αλβανός (Αλβανών, Αλβανόπολις), φέρεται να υποδεικνύεται, για πρώτη φορά, από τον Πτολεμαίο τον Γεωγράφο (Γεωγραφικά, 3, 12, 20) και αφορά κάποια αντίστοιχη φυλή της περιοχής. Αντίθετα, ο Στράβων μας περιγράφει ένα άλλο βασίλειο με αυτό το όνομα, στην περιοχή του σημερινού Νταγκεστάν στην Καυκασία.[5]Παρόλα αυτά, οι πρώτες πηγές που αναφέρονται με βεβαιότητα στον συγκεκριμένο βαλκανικό λαό βρίσκονται σε ανώνυμο βουλγαρικό γραπτό του 11ου αιώνα[6] και στο έργο του Μιχαήλ Ατταλειάτη.[7]
Οι Βυζαντινοί συγγραφείς ονομάζουν τη σημερινή χώρα Αλβανία και τους κατοίκους Αλβανούς από τον 11ο αιώνα. Εκτός όμως της ονομασίας αυτής ιστορικά υπάρχουν κι άλλες:
- Οι ίδιοι οι Αλβανοί ονομάζουν τους εαυτούς τους Σκιπτάρ (Shqiptar) και τη χώρα τους Σκιπερία (Shqipëria), δηλαδή χώρα των αετών.
- Οι Τούρκοι τους ονομάζουν Αρναούτ.
- Στην γκεγκική διάλεκτο, η χώρα λεγόταν Άρμπεν και οι κάτοικοι (Arbësh dhe Arbëresh) Άρμπενες - Αρμπινέοι (πληθ.) και Αρμπαναίοι.
- Οι Έλληνες, Αλβανοί.
- Οι Σλάβοι, Αρμπανάς και Αρμπανάδες.
Προϊστορία
Τα αρχαιότερα ίχνη δείχνουν στην περιοχή της Αλβανίας παρουσία ανθρώπου του Νεάντερταλ, προέρχεται από τη Μέση και Ανώτερη Παλαιολιθική περίοδο, τα ευρήματα βρέθηκαν στην Τζάρα και στο όρος Ντάιτι κοντά στα Τίρανα.[8] Τα αντικείμενα που ανακάλυψαν οι αρχαιολόγοι στην Τζάρα περιείχαν πορόλιθο και ίασπι με απολιθωμένα οστά ζώων, τα ευρήματα στο Όρος Ντάιτι περιείχαν οστέινα και λίθινα αντικείμενα της τελευταίας παλαιολιθικής περιόδου. Είχαν μεγάλη ομοιότητα με παρόμοια αντικείμενα που βρέθηκαν στο Μαυροβούνιο και στη βορειοδυτική Ελλάδα.[9] Ακολούθησαν πολλαπλά αντικείμενα από την Εποχή του Σιδήρου και την Εποχή του Χαλκού, πολλοί τύμβοι στην κεντρική και νότια Αλβανία παρόμοιοι με αυτούς που βρέθηκαν στη νοτιοδυτική Μακεδονία και τη Λευκάδα. Οι αρχαιολόγοι επιβεβαίωσαν ότι στα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. οι περιοχές είχαν πλημμυρίσει με λαούς που μιλούσαν την Πρωτοελληνική γλώσσα. Αργότερα (1600 π.Χ.) πολλοί από τους πληθυσμούς αυτούς μετακινήθηκαν στις Μυκήνες και ιδρύθηκε ο Μυκηναϊκός πολιτισμός.[10][11][12]
Αρχαιότητα
Στην αρχαιότητα κατοικούσαν στην περιοχή πρώτο-Ελληνικοί πληθυσμοί ανάμεσα στους οποίους υπήρχαν αμέτρητες Ιλλυρικές φυλές, αρχαίοι Έλληνες και Θράκες. Οι Ιλλυρικές φυλές δεν είχαν δώσει καμιά ονομασία για τον εαυτό τους ούτε είχαν ξεχωριστή εθνότητα.[13] Το όνομα "Ιλλυριοί" πιθανότατα προέρχεται από κάποια φυλή που ήρθε πρώτη σε επαφή με τους Έλληνες, με τον τρόπο αυτό ονομάστηκαν Ιλλυριοί όλοι οι υπόλοιποι λαοί με παρόμοια γλώσσα και έθιμα.[14][15] Η σημαντικότερη Ελληνική αποικία που ιδρύθηκε στις Ιλλυρικές ακτές στην Αδριατική Θάλασσα ήταν η Απολλωνία, έγινε σταθμός στην Εγνατία που ξεκινούσε από τη Ρώμη και κατέληγε στην Κωνσταντινούπολη. Η περιοχή που αναφέρεται στην αρχαιότητα σαν Ιλλυρία έφτανε στα νότια μέχρι τον ποταμό Αώο.[16][17] Ο Περίπλους του Ευξείνου Πόντου, ένα αρχαίο Ελληνικό κείμενο που έγραψαν τον 4ο αιώνα π.Χ. είναι το πρώτο που αναφέρει τα Ιλλυρικά φύλλα.[18] Στα δυτικά κατοικούσαν η Θρακική φυλή Βρύγες, στα νότια οι Έλληνες Ηπειρώτες Χάονες με πρωτεύουσα τη Φοινίκη.[19][20][21] Οι σημαντικότερες Ελληνικές αποικίες Απολλωνία, Επίδαμνος και Αμάντια ιδρύθηκαν τον 7ο αιώνα π.Χ. με εποίκους από την Κόρινθο και την αποικία τους Κέρκυρα.[22][23][24]
Οι Αρδιαίοι που ζούσαν στο σημερινό Μαυροβούνιο ήταν η ισχυρότερη Ιλλυρική φυλή, τους έκανε πανίσχυρους ο Άγρων της Ιλλυρίας, γιος του ιδρυτή της βασιλικής δυναστείας των Αρδιαίων Πλευράτου Β΄, κατέκτησε όλες τις Ιλλυρικές φυλές.[25] Τον διαδέχθηκε η δεύτερη σύζυγος του Τεύτα που επεκτάθηκε νοτιότερα στο Ιόνιο Πέλαγος.[26] Η Ρώμη ανακήρυξε τον πόλεμο στο Ιλλυρικό βασίλειο με την πρόφαση ότι ο Άγρων είχε λεηλατήσει Ρωμαϊκά πλοία, η μάχη έληξε με ήττα των Ιλλυριών (227 π.Χ.).[27] Ο τελευταίος μεγάλος Ιλλύριος βασιλιάς ήταν ο Γένθιος (181 π.Χ.), το βασίλειο του βρισκόταν γύρω από τη Σκόδρα στη σημερινή βόρεια Αλβανία.[28] Ο Γένθιος αν και ήταν αρχικά σύμμαχος των Ρωμαίων συγκρούστηκε μεταξύ τους με αποτέλεσμα να ξεσπάσει ο Γ΄ Ιλλυρικός Πόλεμος, το αποτέλεσμα ήταν να κατακτήσει όλη την περιοχή η Ρωμαϊκή Δημοκρατία (167 π.Χ.). Οι Ρωμαίοι μοίρασαν την ευρύτερη περιοχή της Ιλλυρίας σε τρεις μεγάλες επαρχίες.[29]
Ρωμαϊκή κυριαρχία και Μεσαίωνας
Κατακτημένη από τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, η Ιλλυρία οργανώθηκε ως ρωμαϊκή επαρχία με το όνομα Illyricum (Ιλλυρικόν), η οποία διαιρέθηκε αργότερα στις επαρχίες της Δαλματίας και της Παννονίας. Οι γαίες που συνιστούν τη σύγχρονη Αλβανία περιλαμβάνονταν στη Δαλματία. Αργότερα, στο Ιλλυρικόν θα περιληφθεί μεγάλο μέρος της βαλκανικής χερσονήσου, συμπεριλαμβανόμενης της Ελλάδας, καθώς ο ελληνικός πολιτισμός που επικρατούσε την εποχή εκείνη στην ευρύτερη περιοχή, είναι φανερός και αποδίδεται στα ελληνικά ονόματά τους. Όταν πέθανε ο Θεοδόσιος Α΄ (395) η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία διασπάστηκε στη Βυζαντινή αυτοκρατορία και στη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ο στόχος ήταν να αντιμετωπιστούν τις απειλές που είχαν φέρει από τον βορρά οι Μεγάλες μεταναστεύσεις. Τον 6ο και τον 7ο αιώνα μ.Χ. οι Σλάβοι διέσχισαν τον Δούναβη και κατέλαβαν περιοχές στα Βαλκάνια που κατοικούσαν αρχαίοι Έλληνες, Ιλλυριοί και Θράκες, οι Ιλλυριοί αναφέρονται για τελευταία φορά τον 7ο αιώνα.[30][31] Τον 11ο αιώνα ακολούθησε το Μεγάλο Σχίσμα του 1054 στο οποίο διασπάστηκε ο Χριστιανισμός στην Ορθόδοξη Εκκλησία και στη δυτική Καθολική εκκλησία, στην Αλβανία η βόρεια ασπάστηκε τον Καθολικισμό και η νότια την Ορθοδοξία. Ο Αλβανικός λαός κατοικούσε δυτικά της λίμνης της Οχρίδας, στην κοιλάδα του ποταμού Σκούμπιν, δημιουργήθηκε το Πριγκιπάτο του Άρβανον (1190) υπό την ηγεσία του Πρόγον της Κρούγια.[32] Όταν πεθανε ο Πρόγον τον διαδέχθηκαν στην ηγεσία του πριγκιπάτου οι γιοι του Γκιν και Ντιμιτρί. Όταν πέθανε ο Ντιμιτρί τον διαδέχθηκε ο Ελληνο-Αλβανός Γρηγόριος Καμωνάς και κατόπιν ο Γκόλεμ της Κρούγια.[33][34][35] Το Μεγάλο Πριγκιπάτο της Ράσκας διαλύθηκε τον 13ο αιώνα.[36][37][38] Το Άρβανον θεωρείται το πρώτο αυτόνομο Αλβανικό κράτος στα δυτικά όρια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας υπό την ανώτατη διοίκηση των οικογενειών Δούκες της Ηπείρου και Λασκαρίδες της Νίκαιας.[39] Στα τέλη του 12ου και στις αρχές του 13ου αιώνα η Σερβία και η Δημοκρατία της Βενετίας άρχισαν να επεκτείνονται στην περιοχή.[40]
Η εθνογένεση των Αλβανών είναι αβέβαιη, τους καταγράφει για πρώτη φορά ο Μιχαήλ Ατταλειάτης (1080), συμμετείχαν σε κάποια εξέγερση απέναντι στην Κωνσταντινούπολη.[41] Την εποχή εκείνη οι Αλβανοί είχαν εκχριστιανιστεί πλήρως. Λίγα χρόνια μετά τη διάλυση του Άρβανου ο Κάρολος ο Ανδεγαυός έκλεισε συμφωνία με τους Αλβανούς ευγενείς και τους υποσχέθηκε να προστατέψει τα δικαιώματα τους. Ο Κάρολος ο Ανδεγαυός δημιούργησε το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Αλβανίας (1272) και κατέκτησε πολλές περιοχές από το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Το μεσαιωνικό βασίλειο περιείχε όλη την ακτή της Αδριατικής από το Δυρράχιο μέχρι το Βουθρωτό. Το βασίλειο έγινε η βάση για την εξάπλωση της Καθολικής εκκλησίας στα Βαλκάνια, τα σχέδια υποστήριξε η ξαδέλφη του Καρόλου του Ανδεγαυού Έλενα των Ανζού που είχε παντρευτεί τον Σέρβο βασιλιά Στέφανο Ουρός Α΄. Στη βόρεια Αλβανία ιδρύθηκαν περίπου 30 Καθολικές εκκλησίες και μοναστήρια.[42] Τις εσωτερικές διαμάχες που ξέσπασαν τον 14ο αιώνα στη Βυζαντινή αυτοκρατορία εκμεταλλεύτηκε ο Σέρβος βασιλιάς Στέφανος Δουσάν για να ιδρύσει το βασίλειο του, περιείχε όλη την Αλβανία εκτός από το Δυρράχιο.[43] Πολλοί Αλβανοί κυβερνήτες έφυγαν από την πατρίδα τους και εγκαταστάθηκαν στο Δεσποτάτο της Άρτας. Την ίδια εποχή δημιουργήθηκαν νέα Αλβανικά πριγκιπάτα όπως το Μεσαιωνικό πριγκιπάτο της Αλβανίας υπό τον Κάρολο Τόπια, το Πριγκιπάτο των Καστριώτη και η Ηγεμονία του Μπεράτ. Το 1ο μισό του 15ου αιώνα η Οθωμανική αυτοκρατορία κατέλαβε το μεγαλύτερο τμήμα της Αλβανίας, αντιμετώπισε σκληρή αντίσταση από τη Λίγκα της Λέζας και τον βασιλιά της Σκεντέρμπεη που έγινε ο εθνικός ήρωας των Αλβανών.
Οθωμανική κυριαρχία
Στις αρχές της εγκαθίδρυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, το γεωπολιτικό σκηνικό χαρακτηριζόταν από διάσπαρτα βασίλεια μικρών πριγκιπάτων. Οι Οθωμανοί είχαν εγκαταστήσει φρουρές τους σε όλη τη νότια Αλβανία το 1415 και κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος της Αλβανίας το 1431. Εντούτοις το 1443 ξέσπασε μεγάλη και μακροχρόνια εξέγερση υπό την ηγεσία του Αλβανού εθνικού ήρωα Σκεντέρμπεη, που διήρκεσε μέχρι το 1479, νικώντας πολλές φορές μεγάλους οθωμανικούς στρατούς υπό τους σουλτάνους Μουράτ Β΄ και Μωάμεθ Β΄. Ο Σκεντέρμπεης συνένωσε αρχικά τους Αλβανούς πρίγκιπες και κατόπιν εγκαθίδρυσε κεντρική εξουσία στο μεγαλύτερο μέρος των μη κατακτημένων εδαφών, γενόμενος Άρχοντας της Αλβανίας. Προσπάθησε επίσης ακατάπαυστα, αλλά μάλλον ανεπιτυχώς, να δημιουργήσει συνασπισμό των Ευρωπαίων κατά των Οθωμανών. Ματαίωσε κάθε προσπάθεια των Οθωμανών να ανακτήσουν την Αλβανία, που την οραματίζονταν ως εφαλτήριο για την εισβολή στην Ιταλία και στη Δυτική Ευρώπη. Ο άνισος αγώνας του κατά της ισχυρότερης δύναμης της εποχής κέρδισε την εκτίμηση της Ευρώπης καθώς και κάποια υποστήριξη με τη μορφή χρημάτων και στρατιωτική βοήθειας από τη Νάπολη, τους Πάπες, τη Βενετία και τη Ραγούζα.
Με την άφιξη των Τούρκων, το Ισλάμ εισήχθη στην Αλβανία ως τρίτη θρησκεία. Ο προσηλυτισμός αυτός προκάλεσε μαζική μετανάστευση Αλβανών προς τις χριστιανικές ευρωπαϊκές χώρες. Πολλοί Αλβανοί διέφυγαν στη γειτονική Ελλάδα όπως επίσης στην Ιταλία, κυρίως στην Καλαβρία και τη Σικελία. Μαζί με τους Βόσνιους, οι Αλβανοί Μουσουλμάνοι κατείχαν εξέχουσα θέση στην αυτοκρατορία και ήταν το κύριο στήριγμα της οθωμανικής πολιτικής στα Βαλκάνια.
Με αυτή την προνομιακή θέση στην αυτοκρατορία, οι Αλβανοί Μουσουλμάνοι κατέλαβαν διάφορες διοικητικές θέσεις, με πάνω από 25 Μεγάλους Βεζίρηδες αλβανικής καταγωγής, όπως ο Στρατηγός Κιοπρουλού Μεχμέτ Πασάς, που διοικούσε τις οθωμανικές δυνάμεις κατά τους Οθωμανοπερσικούς Πολέμους, ο Στρατηγός Κιοπρουλού Φαζίλ Αχμέτ, που ηγείτο του οθωμανικού στρατού κατά τον Αυστροτουρκικό Πόλεμο (1663–1664) και αργότερα ο Μεχμέτ Αλή Πασάς της Αιγύπτου.
Τον 15ο αιώνα, όταν οι Οθωμανοί εδραίωσαν την παρουσία τους στην περιοχή, οι αλβανικές πόλεις οργανώθηκαν σε τέσσερα κύρια σαντζάκια. Η κυβέρνηση προώθησε το εμπόριο ιδρύοντας σημαντική εβραϊκή παροικία προσφύγων που είχαν φύγει διωγμένοι από την Ισπανία (στα τέλη του 15ου αιώνα). Από τα λιμάνια του Αυλώνα περνούσαν εμπορεύματα εισαγόμενα από την Ευρώπη, όπως βελούδα, βαμβακερά, μάλλινα, χαλιά, μπαχαρικά και δέρματα από την Προύσα και την Κωνσταντινούπολη. Μερικοί πολίτες του Αυλώνα είχαν ακόμη και εμπορικούς συνεργάτες στην Ευρώπη.
Αλβανοί υπήρχαν επίσης σε όλη την αυτοκρατορία, στο Ιράκ, στην Αίγυπτο, στην Αλγερία και σε όλο το Μαγκρέμπ, ως ζωτικής σημασίας στρατιωτικοί και διοικητικοί λειτουργοί. Αυτό οφειλόταν εν μέρει στο Παιδομάζωμα. Η διαδικασία του εξισλαμισμού υπήρξε σταδιακή, αρχίζοντας με την άφιξη των Οθωμανών τον 15ο αιώνα (σήμερα μια μειονότητα Αλβανών είναι Καθολικοί ή Ορθόδοξοι Χριστιανοί, ενώ η μεγάλη πλειοψηφία είναι μουσουλμανική). Οι τιμαριούχοι, το υπόβαθρο της πρώιμης οθωμανικής εξουσίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, δεν ήταν κατ' ανάγκη προσήλυτοι στο Ισλάμ και κατά καιρούς εξεγείρονταν. Διασημότερος από αυτούς τους επαναστάτες είναι ο Σκεντέρμπεης (που η μορφή του θα χρησιμοποιείτο αργότερα τον 19ο αιώνα ως κεντρικό στοιχείο της αλβανικής εθνικής ταυτότητας). Η σημαντικότερη επίπτωση στους Αλβανούς ήταν η σταδιακή διαδικασία εξισλαμισμού της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού, αν και αυτό έγινε πιο πλατειά μόνο τον 17ο αιώνα.
Πολλοί Καθολικοί προσηλυτίσθηκαν τον 17ο αιώνα, ενώ οι Ορθόδοξοι Αλβανοί τους ακολούθησαν τον 18ο αιώνα. Την, αρχικά περιορισμένη στα κύρια αστικά κέντρα Ελμπασάν και Σκόδρα, νέα θρησκεία, ασπάσθηκε την περίοδο αυτή και η ύπαιθρος. Τα κίνητρα για τον προσηλυτισμό ήταν, σύμφωνα με τους μελετητές ποικίλα, ανάλογα με την περίπτωση. Η έλλειψη πρωτογενών πηγών δεν βοηθάει τη διερεύνηση τέτοιων ζητημάτων.
Η Αλβανία παρέμεινε υπό την οθωμανική εξουσία ως τμήμα της επαρχίας της Ρούμελης μέχρι το 1912, όταν ανακηρύχθηκε η ανεξάρτητη Αλβανία.
Η εποχή του εθνικισμού
Ο Σύνδεσμος της Πρίζρενης δημιουργήθηκε την 1 Ιουνίου 1878, στο Πρίζρεν του Βιλαετίου του Κοσσυφοπεδίου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αρχικά οι οθωμανικές αρχές υποστήριξαν τον Σύνδεσμο, του οποίου η αρχική θέση βασιζόταν στη θρησκευτική αλληλεγγύη των Μουσουλμάνων γαιοκτημόνων και των ανθρώπων που συνδέονταν με την οθωμανική διοίκηση, τόνιζε τη Μουσουλμανική αλληλεγγύη και έκανε έκκληση για υπεράσπιση των Μουσουλμανικών εδαφών, περιλαμβανομένης της σημερινής Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Αυτός ήταν ο λόγος που ο Σύνδεσμος ονομάστηκε Επιτροπή των Πραγματικών Μουσουλμάνων (αλβανικά, Komiteti i Myslimanëve të Vërtetë). Ο Σύνδεσμος εξέδωσε διάταγμα, γνωστό ως Καραρνάμε, όπου περιεχόταν ανακοίνωση ότι οι άνθρωποι από «Βόρεια Αλβανία, την Ήπειρο και τη Βοσνία» είναι πρόθυμοι να υπερασπισθούν την εδαφική ακεραιότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας «με όλα τα δυνατά μέσα» από τα στρατεύματα της Βουλγαρίας, της Σερβίας και του Μαυροβουνίου. Υπογράφτηκε από 47 Μουσουλμάνους εκπροσώπους στις 18 Ιουνίου 1878. Στη συνέλευση συμμετείχαν 300 περίπου Μουσουλμάνοι, περιλαμβανομένων συνέδρων από τη Βοσνία και του μουτασαρίφ (σαντζάκμπεη) του Σαντζακίου του Πρίζρεν ως αντιπροσώπου των κεντρικών αρχών και χωρίς συνέδρους από το Βιλαέτι της Σκόδρας.
Οι Οθωμανοί ακύρωσαν την υποστήριξή τους όταν ο Σύνδεσμος, υπό την επιρροή του Αμπντίλ μπέη Φρασέρι, εστίασε τη δράση του στην αλβανική αυτονομία και ζήτησε τη συνένωση των τεσσάρων οθωμανικών βιλαετίων (Κοσόβου, Σκόδρας, Μοναστηρίου και Ιωαννίνων) σε ένα νέο βιλαέτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (το Αλβανικό Βιλαέτι). Αργότερα η αλβανική εξέγερση του 1912, η ήττα των Οθωμανών κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και η προέλαση των στρατών των Μαυροβουνίων, των Σέρβων και των Ελλήνων στα εδάφη που διεκδικούσαν και οι Αλβανοί, οδήγησαν στην εδραίωση του αλβανικού εθνικού κινήματος.
Κρυφά σχολεία
Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, και ειδικά μετά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1877-78, ενώ η Οθωμανική Αυτοκρατορία εισερχόταν σε κατάσταση αποσύνθεσης, μεταξύ των άλλων εθνών εκδηλώθηκε και το αποσχιστικό κίνημα των Αλβανών. Για να ελέγξουν αυτή την κατάσταση οι Οθωμανοί επιχείρησαν να προωθήσουν την τουρκική γλώσσα στους Αλβανούς όπως και στους Πομάκους. Αντιδρώντας, οι Αλβανοί σχημάτισαν μυστικές κοινότητες σε γειτονικές βαλκανικές χώρες και ίδρυσαν κρυφά σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης στην αλβανική γλώσσα.[44] Στη συντήρηση της αλβανικής συνέβαλε και το τάγμα των Μπεκτασήδων με τη λειτουργία κρυφών σχολείων κατά την ύστερη Τουρκοκρατία. Το 1902, ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ διέταξε το κλείσιμο των σχολείων και την απαγόρευση των βιβλίων στην αλβανική γλώσσα. Τότε οι τεκέδες των Μπεκτασήδων σχημάτισαν ένα δίκτυο παράνομων σχολείων όπου μορφωμένοι δερβίσηδες συντηρούσαν τον εθνικό πολιτισμό των Αλβανών.[45]
Ανεξαρτησία
Στις 28 Νοεμβρίου 1912 συνήλθε συνέδριο των Αλβανών αντιπροσώπων στον Αυλώνα. Η 83μελής συνέλευση που το απάρτιζε ανακήρυξε την Αλβανία ανεξάρτητο κράτος και σχημάτισε προσωρινή κυβέρνηση. Η Προσωρινή Κυβέρνηση της Αλβανίας συστάθηκε στη δεύτερη σύνοδο της συνέλευσης, στις 4 Δεκεμβρίου 1912. Ηταν δεκαμελής υπό τον Ισμαήλ Κεμάλ μέχρι την παραίτησή του στις 22 Ιανουαρίου 1914. Η Συνέλευση ίδρυσε επίσης τη Γερουσία (αλβανικά: Pleqësi), με ρόλο συμβουλευτικό της κυβέρνησης, αποτελούμενη από 18 μέλη της Συνέλευσης.
Η ανεξαρτησία της Αλβανίας αναγνωρίσθηκε από τη Διάσκεψη του Λονδίνου, στις 29 Ιουλίου 1913, αλλά η χάραξη των συνόρων του νεοϊδρυθέντος Πριγκιπάτου της Αλβανίας αγνόησε τη δημογραφική πραγματικότητα της εποχής. Στις 15 Οκτωβρίου 1913 συστάθηκε, από τις Μεγάλες Δυνάμεις, η Διεθνής Επιτροπή Ελέγχου, για να αναλάβει τη διοίκηση της νεοϊδρυθείσας Αλβανίας μέχρι να ενισχυθούν οι τοπικοί πολιτικοί θεσμοί. Η έδρα της ήταν στον Αυλώνα. Η Διεθνής Χωροφυλακή συστάθηκε ως η πρώτη αστυνομική δύναμη του Πριγκιπάτου της Αλβανίας. Ως πρώτος πρίγκιπας επιλέχθηκε ο Γουλιέλμος του Βιντ.
Τον Νοέμβριο του 1913 οι αλβανικές φιλοοθωμανικές δυνάμεις είχαν προσφέρει τον θρόνο της Αλβανίας στον Οθωμανό υπουργό πολέμου, αλβανικής καταγωγής, Ιζέτ Πασά. Οι φιλοοθωμανοί χωρικοί πίστευαν ότι το νέο καθεστώς του Πριγκιπάτου της Αλβανίας ήταν ένα εργαλείο των έξι Χριστιανικών Μεγάλων Δυνάμεων και ντόπιων γαιοκτημόνων που κατείχαν το μισό της καλλιεργήσιμης γης. Η εξέγερση των Αλβανών χωρικών κατά του νέου αλβανικού καθεστώτος ξέσπασε υπό την ηγεσία της ομάδας Μουσουλμάνων κληρικών συγκεντρωμένων γύρω από τον Εσάντ Πασά Τοπτανί, που αυτοανακηρύχθηκε σωτήρας της Αλβανίας και του Ισλάμ. Για να κερδίσει την υποστήριξη των Καθολικών εθελοντών της Μιρντίτα από τα βουνά στον βορρά ο Πρίγκιπας Βιντ διόρισε τον ηγέτη τους, Πρενκ Μπίμπε Ντόντα, υπουργό εξωτερικών του Πριγκιπάτου της Αλβανίας. Τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1914 η Διεθνής Χωροφυλακή, από κοινού με τον Ισα Μπολετίνι και τους άνδρες του, κυρίως από το Κοσσυφοπέδιο, και τους Καθολικούς της Μιρντίτα από τον βορρά ηττήθηκαν από τους επαναστάτες, που κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος της Κεντρικής Αλβανίας έως το τέλος του Αυγούστου του 1914. Το καθεστώς του Πρίγκιπα του Βιντ κατέρρευσε και ο ίδιος έφυγε από τη χώρα στις 3 Σεπτεμβρίου 1914.
Το 1913, σε μία διάσκεψη πρεσβευτών στο Λονδίνο, αποφασίστηκε ότι σύμφωνα με τον οθωμανικό κανόνα το αλβανικό έδαφος έπρεπε να διαιρεθεί μεταξύ της Σερβίας και της Ελλάδας. Δεν ήταν όλοι οι συμμετέχοντες υπέρ της συγκεκριμένης πρότασης και έτσι αναγνωρίστηκε η δημιουργία του αλβανικού κράτους, αλλά ένα τμήμα των εδαφών δόθηκε στη Σερβία και στην Ελλάδα. Μετά από τον δεύτερο βαλκανικό πόλεμο, οι Οθωμανοί απομακρύνθηκαν από την Αλβανία και υπήρξε πάλι η πιθανότητα απορρόφησης των εδαφών από τη Σερβία και την Ελλάδα. Τούτη η απόφαση εξόργισε τους Ιταλούς που δεν επιθυμούσαν να έχει η Σερβία εκτεταμένη ακτογραμμή, και εξόργισε επίσης τους Γερμανούς, που ήθελαν την ανάπτυξη ενός σιδηροδρόμου που θα οδηγούσε στην Ανατολή. Η Γερμανία οργάνωσε κατόπιν σειρά διαβουλεύσεων με τη Ρωσία και την Ελλάδα. Ωστόσο, η επικυριαρχία στις νότιες περιοχές (Βόρεια Ήπειρος), δεν υπήρξε δυνατή, ακόμη και μετά την αποχώρηση των ελληνικών δυνάμεων, καθώς εκδηλώθηκε αυτονομιστικό κίνημα ενάντια στην επιδίκαση της περιοχή στο νεοσύστατο αλβανικό κράτος, που οργανώθηκε από την Προσωρινή Κυβέρνηση της Βορείου Ηπείρου. Τελικά, αποφασίστηκε ότι η χώρα δεν έπρεπε να διαιρεθεί αλλά αντ' αυτού να παγιωθεί σε πριγκιπάτο της Αλβανίας υπό τον Γερμανό πρίγκιπα William Wied. Όταν ο Γερμανός πρίγκιπας εκδιώχθηκε μετά από 6 μήνες, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, και η Ιταλία, ως μέλη της Κοινωνίας των Εθνών, θέλησαν να διαιρέσουν οριστικά τη χώρα αλλά η επέμβαση των ΗΠΑ με τον πρόεδρο Woodrow Wilson (άσκησε βέτο στην ψηφοφορία) επέτρεψε στην Αλβανία να διατηρήσει την οντότητά της. Από το 1928, η χώρα κυβερνήθηκε από τον βασιλιά Αχμέτ Ζόγκου.[46]
Τη βραχύβια μοναρχία (1914-1925) διαδέχθηκε η ακόμη πιο βραχύβια πρώτη Αλβανική Δημοκρατία (1925–1928), που αντικαταστάθηκε από νέα μοναρχία (1928–1939). Το βασίλειο υποστηρίχτηκε από το φασιστικό καθεστώς της Ιταλίας και οι δύο χώρες διατήρησαν στενές σχέσεις μέχρι την ξαφνική εισβολή της Ιταλίας στη χώρα το 1939. Η Αλβανία καταλήφθηκε από τη Φασιστική Ιταλία και στη συνέχεια από τη Ναζιστική Γερμανία κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος
Μετά τη στρατιωτική κατάληψή της από την Ιταλία, από το 1939 έως το 1943, το Βασίλειο της Αλβανίας (1939-1943) ήταν προτεκτοράτο εξαρτώμενο από την Ιταλία και κυβερνώμενο από τον Βασιλιά της Βίκτωρα Εμμανουήλ Γ΄ και την κυβέρνησή του. Μετά την εισβολή του Άξονα στη Γιουγκοσλαβία τον Απρίλιο του 1941, τα εδάφη της Γιουγκοσλαβίας με σημαντικό αλβανικό πληθυσμό προσαρτήθηκαν στην Αλβανία. Η Αλβανία προσάρτησε το μεγαλύτερο μέρος του Κοσσυφοπεδίου, καθώς και το δυτικό τμήμα της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας, την πόλη Τούτιν στην Κεντρική Σερβία και μια λωρίδα του Ανατολικού Μαυροβουνίου. Μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το 1943 την Αλβανία κατέλαβε η Γερμανία. Το εθνικιστικό Balli Κombetar (Εθνικό Μέτωπο), που είχε πολεμήσει κατά της Ιταλίας, σχημάτισε μια ουδέτερη κυβέρνηση στα Τίρανα και μαζί με τους Γερμανούς πολεμούσε κατά του καθοδηγούμενου από τους κομμουνιστές Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου της Αλβανίας.
Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αλβανίας
Με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η κύρια στρατιωτική και πολιτική δύναμη της χώρας (το Κομμουνιστικό Κόμμα) έστειλε τον στρατό του στα βόρεια της Αλβανίας να καταστρέψει τις εθνικιστικές δυνάμεις και να εξαλείψει τους αντιπάλους του. Συνάντησαν σφοδρή αντίσταση στο Νικάι-Μερτούρ, το Ντουκαγκίν και το Κελμέμτ. Της φατρίας των Κελμεντί ηγείτο ο Πρεκ Κάλι. Στις 15 Ιανουαρίου 1945 διεξήχθη μια μάχη στη Γέφυρα Ταμάρα μεταξύ ανταρτών της πρώτης Ταξιαρχίας και εθνικιστικών δυνάμεων με αποτέλεσμα την ήττα των τελευταίων. Περίπου 150 από τους Κελμεντί σκοτώθηκαν ή βασανίστηκαν.
Μετά την απελευθέρωση της Αλβανίας από τη Ναζιστική κατοχή η χώρα έγινε Κομμουνιστικό κράτος, η Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας (που μετονομάστηκε «Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αλβανίας» το 1976), υπό την ηγεσία του Ενβέρ Χότζα και του Κόμματος Εργασίας της Αλβανίας.
Η σοσιαλιστική ανοικοδόμηση της Αλβανίας ξεκίνησε αμέσως μετά την κατάργηση της μοναρχίας και την εγκαθίδρυση «Λαϊκής Δημοκρατίας». Το 1947 ολοκληρώθηκε η πρώτη σιδηροδρομική γραμμή της Αλβανίας και οκτώ μήνες αργότερα η δεύτερη. Ψηφίστηκαν νόμοι αγροτικής μεταρρύθμισης, που παραχωρούσαν τη γη στους εργάτες και στους αγρότες που την καλλιεργούσαν. Η γεωργία άρχισε να γίνεται συνεταιριστική και η παραγωγή αυξήθηκε σημαντικά, καθιστώντας την Αλβανία γεωργικά αυτάρκη. Το 1955 ο αναλφαβητισμός είχε εξαλειφθεί στον πληθυσμό ενηλίκων της Αλβανίας.
Την περίοδο αυτή η Αλβανία εκβιομηχανίστηκε και γνώρισε γρήγορη οικονομική ανάπτυξη, καθώς και πρωτοφανή πρόοδο στους τομείς της υγείας και της εκπαίδευσης. Το μέσο ετήσιο ποσοστό αύξησης του εθνικού εισοδήματος της Αλβανίας ήταν υψηλότερο κατά 29 % από το μέσο παγκόσμιο και 56 % από το μέσο Ευρωπαϊκό[εκκρεμεί παραπομπή].
Οι θρησκευτικές ελευθερίες περιορίστηκαν δραστικά κατά την Κομμουνιστική περίοδο, με πολλές μορφές λατρείας να τίθενται εκτός νόμου. Τον Αύγουστο του 1945 ο Νόμος Αγροτικής Μεταρρύθμισης προέβλεπε την εθνικοποίηση μεγάλων τμημάτων της ακίνητης περιουσίας που κατείχαν θρησκευτικές ομάδες (κυρίως Ισλαμικά βακούφια), καθώς και κτημάτων μοναστηριών και επισκοπών. Πολλοί πιστοί, ουλεμάδες και ιερείς, συνελήφθησαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν. Το 1949 ένα Νέο Διάταγμα για τις Θρησκευτικές Κοινότητες προέβλεπε ότι αυτές και όλες οι δραστηριότητές τους θα ελέγχονταν ποινικά μόνο από το κράτος.
Το 1967 ο Χότζα κήρυξε την Αλβανία ως το πρώτο «αθεϊστικό κράτος» στον κόσμο. Εκατοντάδες τζαμιά και δεκάδες ισλαμικές βιβλιοθήκες - που περιελάμβαναν ανεκτίμητα χειρόγραφα - καταστράφηκαν. Δεν γλίτωσαν ούτε οι εκκλησίες και πολλές μετατράπηκαν σε πολιστικά κέντρα για τους νέους. Ο νέος νόμος απαγόρευε κάθε «φασιστική, θρησκευτική, πολεμοκάπηλη, αντισοσιαλιστική δραστηριότητα και προπαγάνδα». Το θρησκευτικό κήρυγμα επέσυρε ποινή φυλάκισης τριών έως δέκα ετών. Παρόλα αυτά πολλοί Αλβανοί συνέχισαν να θρησκεύονται μυστικά.
Η πτώση του Κομμουνισμού
Το 1985 ο Χότζα πέθανε και ανέλαβε στη θέση του ο Ραμίζ Αλία. Αρχικά ο Αλία προσπάθησε να ακολουθήσει τα βήματα του Χότζα, αλλά οι πολιτικοκοινωνικές αλλαγές στην ανατολική Ευρώπη είχαν ήδη ξεκινήσει. Στη Σοβιετική Ένωση ανέλαβε ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, εφαρμόζοντας τις πολιτικές της γκλάσνοστ και της περεστρόικα. Το αλβανικό καθεστώς βρέθηκε υπό την πίεση των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της εσωτερικής εξέγερσης. Μετά την εκτέλεση του Νικολάε Τσαουσέσκου (του κομμουνιστή ηγέτη της Ρουμανίας) το 1989, ο Αλία υπέγραψε τη συμφωνία του Ελσίνκι για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επέτρεψε επίσης τον πλουραλισμό στην πολιτική έκφραση και, παρόλο που το κόμμα του κέρδισε τις εκλογές του 1991, έγινε φανερό ότι οι αλλαγές θα συνεχίζονταν. Το 1992 προκηρύχθηκαν και πάλι γενικές εκλογές τις οποίες κέρδισε το νέο Δημοκρατικό Κόμμα με ποσοστό 62%. Ο Αλία παραιτήθηκε και ο Σαλί Μπερίσα έγινε ο πρώτος πρόεδρος της μετακομμουνιστικής περιόδου[εκκρεμεί παραπομπή].
Στις εκλογές του Ιουνίου του 1996 το Δημοκρατικό Κόμμα προσπάθησε να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία, νοθεύοντας τα αποτελέσματα, σύμφωνα με τους ισχυρισμούς των αντιπάλων του, και κατακτώντας το 85% των εδρών της Βουλής. Το 1997 το σκάνδαλο των πυραμίδων ταρακούνησε οικονομικά τη χώρα και οδήγησε σε κοινωνικές αναταραχές. Από αστυνομικούς σταθμούς και στρατιωτικές βάσεις εκλάπησαν εκατομμύρια[εκκρεμεί παραπομπή] καλάσνικοφ και άλλα όπλα. Επικράτησε χάος και πολλές πόλεις ελέγχονταν από στρατιωτικά σώματα ή λιγότερο οργανωμένα σώματα ένοπλων πολιτών. Ακόμα και οι στρατιωτικοί σύμβουλοι των ΗΠΑ εγκατέλειψαν τη χώρα χάριν ασφαλείας. Η κυβέρνηση του Αλεξάντερ Μέξι (Aleksander Meksi) παραιτήθηκε και δημιουργήθηκε κυβέρνηση εθνικής ενότητας. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα κέρδισε τις εκλογές του 1997 και ο Μπερίσα παραιτήθηκε από πρόεδρος[εκκρεμεί παραπομπή].
Ωστόσο, η σταθερότητα δεν αποκαταστάθηκε εύκολα. Οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στους διαφορετικούς πόλους εξουσίας στο Σοσιαλιστικό Κόμμα είχαν ως αποτέλεσμα μια σειρά βραχύβιων σοσιαλιστικών κυβερνήσεων. Η χώρα πλημμύρισε με πρόσφυγες από το γειτονικό Κόσοβο το 1998 και το 1999, κατά τη διάρκεια του πολέμου. Τον Ιούνιο του 2002 εκλέχθηκε πρόεδρος ο Άλφρεντ Μοϊσιού (Alfred Moisiu), πρώην στρατηγός, στη θέση του Ρετζέπ Μεϊντάνι (Rexhep Meidani). Οι βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου του 2005 έφεραν πίσω στην εξουσία τον Σαλί Μπερίσα, αρχηγό του Δημοκρατικού Κόμματος, που φέρεται από ορισμένους αναλυτές ότι κέρδισε χάρη στις εσωτερικές συγκρούσεις του Σοσιαλιστικού Κόμματος και μια σειρά σκανδάλων επί διακυβέρνησης Φατός Νάνο (Fatos Nano). Τον Ιούλιο του 2007 ο αντιπρόεδρος του Δημοκρατικού Κόμματος, Μπαμίρ Τόπι, υποστηριζόμενος και από έξι βουλευτές του Σοσιαλιστικού Κόμματος, εξελέγη νέος Πρόεδρος της Δημοκρατίας.[εκκρεμεί παραπομπή]
Από το 1990 η Αλβανία είναι προσανατολισμένη διπλωματικά προς τη Δύση. Στις 28 Απριλίου του 2009 υπέβαλε αίτηση για ένταξη στην ΕΕ.[47] Το 2013 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή γνωμοδότησε υπέρ της παραχώρησης καθεστώτος υποψήφιας χώρας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο όμως αρνήθηκε ύστερα από πιέσεις της Ολλανδικής κυβέρνησης τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους.[48] Η χώρα έγινε δεκτή στο Συμβούλιο της Ευρώπης και το 2009 έγινε μέλος του ΝΑΤΟ. Το εργατικό δυναμικό της χώρας συνέχισε να μεταναστεύει στην Ελλάδα, την Ιταλία, τη Γερμανία και άλλες χώρες της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής.
Αλβανικός εθνικισμός
Αλβανική Αναγέννηση (Rilindja)
Ο αλβανικός εθνικισμός (γνωστός και ως Αλβανισμός ή Παναλβανισμός) εμφανίστηκε μερικές δεκαετίες αργότερα από τον αντίστοιχο ελληνικό και σερβικό εθνικισμό. Αντίθετα από αυτούς, δεν έχει ως βασική αιτία εμφάνισής του τη διάθεση αποτίναξης της τουρκικής κυριαρχίας. Έχει σημείο εκκίνησης τον φόβο διαμελισμού της Αλβανίας μεταξύ Σερβίας και Ελλάδας μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878, αποτέλεσμα του οποίου ήταν η σερβική ανεξαρτησία.[49]
Στα 11 επόμενα χρόνια, ως εκπρόσωπος του αλβανικού εθνικού ρομαντισμού ξεπρόβαλε το κίνημα της αλβανικής αναγέννησης (Rilindja). Οι μύθοι που δημιούργησε και διέδωσε αυτό το κίνημα συγκαταλέγονται στους τυπικούς μύθους του ευρωπαϊκού ρομαντισμού του 19ου αιώνα και ενέπνευσαν στους Αλβανούς αίσθημα υπερηφάνειας για τη μοναδικότητα του λαού τους. Οι κυριότεροι από τους μύθους αυτούς εξήραν την αρχαιότητα των Αλβανών και της γλώσσας τους, θεωρώντας μάλιστα πως η τελευταία ανήκει στις παλαιότερες γλώσσες του κόσμου. Επίσης, προκειμένου οι Αλβανοί να διαχωριστούν από τους Έλληνες και τους Σέρβους, ακόμη και να καταδειχτεί πως είναι παλαιότεροι από αυτούς, η Rilindja υποστήριξε την προέλευσή τους από τους Πελασγούς, οι οποίοι κατείχαν τη βαλκανική χερσόνησο πριν αντικατασταθούν από τους Ιλλυριούς. Αυτές οι θέσεις οδήγησαν και στην κατασκευή Αλβανών ηρώων της αρχαιότητας, μεταξύ των οποίων ο Μέγας Αλέξανδρος και ο βασιλιάς Πύρρος της Ηπείρου.[50]
Ο κεντρικός όμως χαρακτήρας γύρω από τον οποίο πλέχτηκε η μυθολογία του αλβανικού εθνικού ρομαντισμού είναι ο Σκεντέρμπεης (Γεώργιος Καστριώτης). Όμως η διστακτικότητα των Αλβανών να αποφασίσουν ανάμεσα στο χριστιανικό και το τουρκικό όνομα του Καστριώτη είναι ενδεικτική. Η αντικειμενική δυσκολία των τριών δογμάτων στα οποία ήταν διαιρεμένοι οι Αλβανοί (καθολικισμός, ορθοδοξία, ισλαμισμός) ξεπεράστηκε με την αποσύνδεση της προσωπικότητας του Σκεντέρμπεη από το θρήσκευμά του. Πρωτεργάτης αυτής της προσπάθειας ήταν ο Βάσο Πασάς, Οθωμανός αξιωματούχος αλβανικής καταγωγής ο οποίος σε ένα από τα πιο φημισμένα ποιήματά του έγραψε πως «θρησκεία των Αλβανών είναι ο Αλβανισμός» Αλλά κύριος συνεισφέρων στην ενσωμάτωση του Σκεντέρμπεη στον αλβανικό εθνικιστικό μύθο ήταν ο εθνικός ποιητής Naim Frashëri (1846-1900). Το επικό ποίημά του Η ιστορία του Σκεντέρμπεη (Historia e Skënderbeut''), όπου υμνείται η ομορφιά της χώρας και της γλώσσας της, αποστηθίστηκε από κάθε Αλβανό που ολοκλήρωσε τη βασική εκπαίδευση, μετά την ανεξαρτησία της χώρας το 1912. Για να συμπληρωθεί όμως ο εθνικός μύθος, χρειαζόταν και η άλλη όψη του νομίσματος, οι δυνάμεις του κακού, τις οποίες εκπροσωπούσαν οι 4 αιώνες οθωμανικής κατοχής. Αυτοί οι αιώνες θεωρήθηκαν περίοδος πλήρους σκότους από το οποίο η Αλβανία αναδύθηκε με τη βοήθεια των ηρώων της Rilindja οι οποίοι, εμπνευσμένοι από τον Καστριώτη, πολέμησαν «με το τουφέκι και την πένα».[51]
Η κυριαρχία του ρομαντικού αλβανικού εθνικισμού στην εκπαίδευση της μεσοπολεμικής Αλβανίας συνέβαλε σημαντικά στον εθνικό απελευθερωτικό χαρακτήρα τον οποίο πήρε ο αγώνας των κατοίκων της χώρας, υπό την ηγεσία των κομμουνιστών, εναντίον των κατακτητών Ιταλών και Γερμανών.[52]
Κομμουνιστική περίοδος
Μετά τον πόλεμο, το καθεστώς του Ενβέρ Χότζα βρέθηκε μπροστά στο παράδοξο της ανάγκης να συμβιβάσει την παραδοσιακή εθνικιστική ιδεολογία της rilindja με τους νέους κομμουνιστικούς μύθους. Ως ορόσημα της προ-κομμουνιστικής εθνικής ιστορίας θεωρήθηκαν ο Σκεντέρμπεης, η Αλβανική Αναγέννηση και ο ανταρτοπόλεμος εναντίον των δυνάμεων του Άξονα, με αντιήρωες τους Τούρκους, τους Έλληνες, τους Σέρβους, τους φασίστες-ναζί και τους Αλβανούς συνεργάτες τους, ενώ αρνητικό ρόλο παίζουν επίσης η θρησκεία και οι κληρικοί, ιδιαίτερα οι καθολικοί.[53]
Ενώ στην καθημερινή ζωή έγινε συστηματική προσπάθεια να εισαχθούν εκσυγχρονιστικές κομμουνιστικές ιδέες, ο καθορισμός της αλβανικής εθνικής ταυτότητας (ψυχής) συνέχισε, μόνο θεωρητικά, να βασίζεται στις παραδοσιακές αξίες της τιμής (ndera), της ανδρείας (burrnija) και της μπέσας (besa, δηλ. του λόγου της τιμής),[54] αξιών που αποτελούν και τη βάση των περισσότερων διηγημάτων του υποψήφιου για βραβείο Νόμπελ Αλβανού συγγραφέα Ισμαήλ Κανταρέ.
Όσο για τις προσπάθειες, στη δεκαετία του '50, να συζητηθεί ανοιχτά μεταξύ των επιστημόνων της χώρας η ιστορική διαδικασία εθνογένεσης των Αλβανών, αυτές σταμάτησαν όταν ο Ενβέρ Χότζα δήλωσε ότι η προέλευση του αλβανικού έθνους είναι ιλλυρική.
Μετά τον κομμουνισμό
Με την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού έχουν υποστηριχθεί διάφορες θεωρίες από τοπικούς ιστορικούς ερευνητές που αναλύουν το αρχαίο παρελθόν της χώρας. Οι θεωρίες αυτές, ιδιαίτερα η υποστηριζόμενη σύνδεση με τους Πελασγούς και η προέλευση των Ευρωπαίων από τους τελευταίους, αποσκοπούν στην ανύψωση του εθνικού φρονήματος και λειτουργούν ως απάντηση στο φαντασιακό επίπεδο, στις δυσκολίες διάσχισης των συνόρων και την οικονομική και πολιτιστική διείσδυση της Ελλάδας. Αποτελούν παράδοξο στον τομέα της ανθρωπολογίας της παγκοσμιοποίησης: Η σύγχρονη κοινωνία, αντιμετωπίζοντας τις δυσχέρειες του εκμοντερνισμού, βρίσκει συμβολισμούς και έννοιες μέσα από ένα ιδεώδες και ένδοξο αρχαίο παρελθόν.[55]
Το 2014 επιβεβαιώθηκε ότι η χώρα είναι υποψήφια για ένταξη στην ΕΕ.[56]
| 1912 |  |
Αλβανική Διακήρυξη Ανεξαρτησίας | Διακήρυξη Ανεξαρτησίας του Αλβανικού Βιλαετίου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στον Αυλώνα στις 28 Νοεμβρίου 1912. |
| 1912–14 | |
Ανεξάρτητη Αλβανία | Κοινοβουλευτικό κράτος και συνέλευση ιδρύονται στον Αυλώνα στις 28 Νοεμβρίου 1912. Κυβέρνηση και γερουσία ιδρύονται στις 4 Δεκεμβρίου 1912. Ηγέτης Ισμαήλ Κεμάλ. |
| 1914–25 |  |
Πριγκιπάτο της Αλβανίας. | Βραχύβια μοναρχία υπό τον Γουλιέλμο, Πρίγκιπα της Αλβανίας, μέχρι την κατάργηση της μοναρχίας το 1925. |
| 1925–28 |  |
Αλβανική Δημοκρατία | Επίσημο όνομα όπως καθιερώθηκε στο Σύνταγμα του 1925. Προτεκτοράτο του Βασιλείου της Ιταλίας μετά τις συνθήκες των Τιράνων του 1926 και 1927. |
| 1928–39 |  |
Βασίλειο της Αλβανίας | Συνταγματική μοναρχία μεταξύ 1928 και 1939. De facto προτεκτοράτο του Βασιλείου της Ιταλίας. |
| 1939–43 | .svg) |
Αλβανικό Βασίλειο υπό την Ιταλία | Προτεκτοράτο του Βασιλείου της Ιταλίας υπό τον Βίκτωρα Εμμανουήλ Γ΄. Διοικούμενο από Ιταλούς κυβερνήτες μετά τη στρατιωτική κατοχή από την Ιταλία μεταξύ 1939–43. Έπαψε να υπάρχει ως ανεξάρτητο κράτος. Τμήμα της Ιταλικής Αυτοκρατορίας. |
| 1943–44 |  |
Αλβανικό Βασίλειο υπό τη Γερμανία. | de jure ανεξάρτητο κράτος, μεταξύ 1943 και 1944. Οι Γερμανοί ανέλαβαν την εξουσία μετά την Ανακωχή με την Ιταλία στις 8 Σεπτεμβρίου 1943. |
| 1944–92 | |
Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αλβανίας | Από το 1944 έως το 1946 ήταν γνωστή ως Λαοκρατική Κυβέρνηση της Αλβανίας. Από το 1946 έως το 1976 ήταν γνωστή ως Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας. |
| 1992 -σήμερα |  |
Δημοκρατία της Αλβανίας | Το 1991 το Σοσιαλιστικό Κόμμα Αλβανίας πήρε την εξουσία με δημοκρατικές εκλογές. Το 1992 τις νέες εκλογές κέρδισε το Δημοκρατικό Κόμμα Αλβανίας. |
Γεώργιος Καστριώτης Σκεντέρμπεης, εθνικός ήρωας
(1405–1468)
Ισμαήλ Κεμάλ, ήρωας της Αλβανικής ανεξαρτησίας (1912–1914)
Φαν Στίλιαν Νόλι, ιδρυτής της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Αλβανίας και Πρωθυπουργός της Αλβανίας (16 Ιουνίου 1924 – 23 Δεκεμβρίου 1924)
Πρώτος Γραμματέας Ενβέρ Χότζα
(1944–1985)
Η Αλβανία έχει συνολική έκταση 28.748 τετραγωνικών χιλιομέτρων, ποσοστό 22 % εκείνης της Ελλάδας. Βρίσκεται μεταξύ των γεωγραφικών πλατών 39° και 43° Β και στο μεγαλύτερο μέρος της μεταξύ των γεωγραφικών μηκών 19° και 21° Α (μια μικρή περιοχή βρίσκεται ανατολικά του 21°). Το μήκος της ακτογραμμής της Αλβανίας είναι 476 χλμ., που εκτείνεται κατά μήκος της Αδριατικής και του Ιονίου. Οι δυτικές πεδιάδες βλέπουν στην Αδριατική. Προς τα νότια παράλια της χώρας δεσπόζει ο κόλπος του Αυλώνα, ονομασμένος από την ομώνυμη πόλη. Στην είσοδο του κόλπου βρίσκεται το μεγαλύτερο νησί της χώρας, η νήσος Σάσων.
Το 70 % της χώρας που είναι ορεινό είναι τραχύ και συχνά απροσπέλαστο. Ψηλότερο βουνό είναι το Κόραμπ, που βρίσκεται στην επαρχία της Δίβρης, φτάνοντας στα 2.764 μέτρα. Το κλίμα στις ακτές είναι χαρακτηριστικά Μεσογειακό με ήπιους, υγρούς χειμώνες και ζεστά, με ήλιο και μάλλον ξηρά καλοκαίρια. Οι συνθήκες στο εσωτερικό διαφέρουν ανάλογα με το υψόμετρο, αλλά οι υψηλότερες περιοχές πάνω από τα 1500 μέτρα είναι μάλλον κρύες και συχνά με χιόνια τον χειμώνα, εδώ οι χειμερινές συνθήκες με χιόνια παρατείνονται μέχρι την άνοιξη.
Εκτός της πρωτεύουσας, Τίρανα, που έχει 420.000 κατοίκους, οι μεγαλύτερες πόλεις είναι το Δυρράχιο (Durrës), το Ελμπασάν (Elbasan), η Σκόδρα (Shkodër), το Αργυρόκαστρο (Gjirokastër), η Αυλώνα (Vlorë), η Κορυτσά (Korçë), το Κουκές (Kukës) και το Φιέρι (Fier).
Οι τρεις μεγαλύτερες και βαθύτερες τεκτονικές λίμνες της Βαλκανικής Χερσονήσου βρίσκονται εν μέρει στην Αλβανία. Η Λίμνη της Σκόδρας στα βορειοδυτικά της χώρας και έχει επιφάνεια που μπορεί να ποικίλει μεταξύ 370 και 530 τ.χ. και της οποίας το ένα τρίτο ανήκει στην Αλβανία και το υπόλοιπο στο Μαυροβούνιο. Η αλβανική ακτογραμμή της λίμνης είναι 57 χλμ. Η Λίμνη της Οχρίδας βρίσκεται στα νοτιοανατολικά της χώρας και τη μοιράζονται η Αλβανία και η Βόρεια Μακεδονία. Έχει μέγιστο βάθος 289 μέτρα και ποικιλία μοναδικής χλωρίδας και πανίδας, περιλαμβανομένων «ζωντανών απολιθωμάτων» και πολλών ενδημικών ειδών. Λόγω της φυσικής και ιστορικής της αξίας η Λίμνη της Οχρίδας είναι υπό την προστασία της UNESCO. Οι Πρέσπες αποτελούν μια διάσημη για το φυσικό της κάλλος τριεθνή ορεινή λιμναία περιοχή στα νοτιοανατολικά σύνορα της Αλβανίας με την Ελλάδα και τη Βόρεια Μακεδονία. Βρίσκονται σε υψόμετρο 857 μέτρων η Μικρή Πρέσπα και περίπου 852 μέτρα η Μεγάλη Πρέσπα. Η Μεγάλη Πρέσπα χωρίζεται ανάμεσα στην Ελλάδα, τη Βόρεια Μακεδονία, και την Αλβανία και η Μικρή Πρέσπα ανήκει κυρίως στην Ελλάδα (τα 43,5 περίπου τ.χλμ.) ενώ το μικρότερο τμήμα της(λιγότερο από 4 τ.χλμ.), προς τα δυτικά, ανήκει στην Αλβανία. Λόγω της καθόδου της στάθμης του νερού στη Μικρή Πρέσπα, το κομμάτι που ανήκει στην Αλβανία, έχει σχεδόν εξαφανιστεί. Υπάρχει τέλος η μικρή τεκτονική Λίμνη του Βουθρωτού, που βρίσκεται στο ομώνυμο εθνικό πάρκο.
Κλίμα
Με την ακτογραμμή της στην Αδριατική και το Ιόνιο, τα υψίπεδά της στην ανυψωμένη Βαλκανική ενδοχώρα και όλη τη χώρα σε ένα γεωγραφικό πλάτος υποκείμενο σε ποικιλία καιρικών συνθηκών, η Αλβανία έχει μεγάλο αριθμό κλιματικών περιοχών, σε σχέση με την έκτασή της. Οι παραλιακές πεδιάδες έχουν χαρακτηριστικά Μεσογειακό κλίμα, ενώ τα υψίπεδα Μεσογειακό ηπειρωτικό. Τόσο στις πεδιάδες όσο και στην ενδοχώρα ο καιρός ποικίλει αισθητά από τον βορρά στον νότο.
Οι πεδιάδες έχουν ήπιους χειμώνες, με μέση θερμοκρασία περίπου 7 °C. Η μέση θερμοκρασία το καλοκαίρι είναι 24 °C. Στις νότιες πεδιάδες οι μέσες θερμοκρασίες είναι περίπου 5 °C υψηλότερες όλο τον χρόνο. Η διαφορά είναι μεγαλύτερη το καλοκαίρι και κάπως μικρότερη τον χειμώνα.
Οι θερμοκρασίες στην ενδοχώρα επηρεάζονται περισσότερο από τις διαφορές στο υψόμετρο παρά από το γεωγραφικό πλάτος ή οποιοδήποτε άλλο παράγοντα. Οι χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα στα βουνά οφείλονται στις ηπειρωτικές αέριες μάζες που επικρατούν στον καιρό της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων. Τον περισσότερο καιρό φυσούν βόρειοι και βορειοανατολικοί άνεμοι. Οι μέσες θερμοκρασίες το καλοκαίρι είναι χαμηλότερες από ότι στις παραλιακές περιοχές και πολύ χαμηλότερες σε υψηλότερα υψόμετρα, αλλά οι ημερήσιες διακυμάνσεις είναι μεγαλύτερες. Οι μέγιστες θερμοκρασίες την ημέρα στις εσωτερικές λεκάνες και στις κοιλάδες ποταμών είναι πολύ υψηλές αλλά οι νύχτες είναι σχεδόν πάντα δροσερές.
Η μέση βροχόπτωση είναι υψηλή, ως αποτέλεσμα της σύγκλισης των επικρατούντων αέριων ρευμάτων από τη Μεσόγειο και των ηπειρωτικών αέριων μαζών. Επειδή συναντώνται συνήθως εκεί όπου το έδαφος ανυψώνεται, οι περισσότερες βροχές πέφτουν στα κεντρικά υψίπεδα. Κάθετα ρεύματα που δημιουργούνται όταν ανέρχεται ο αέρας από τη Μεσόγειο προκαλούν επίσης συχνές καταιγίδες. Πολλές από αυτές συνοδεύονται από ισχυρούς τοπικούς ανέμους και καταρρακτώδεις βροχές.
Όταν οι ηπειρωτικές αέριες μάζες είναι αδύναμες οι Μεσογειακοί άνεμοι αποθέτουν την υγρασία τους βαθύτερα στην ενδοχώρα. Όταν επικρατούν οι ηπειρωτικές αέριες μάζες ο καθαρός αέρας ξεχύνεται στις πεδινές περιοχές, πράγμα που συμβαίνει συχνότατα τον χειμώνα. Επειδή οι εποχιακές χαμηλότερες θερμοκρασίες καταστρέφουν τα ελαιόδεντρα και τα εσπεριδοειδή, οι ελαιώνες και οι οπωρώνες περιορίζονται σε προστατευμένα μέρη με νότιο και δυτικό προσανατολισμό, ακόμη και σε περιοχές με υψηλές μέσες χειμερινές θερμοκρασίες.
Η μέση βροχόπτωση στα πεδινά ποικίλει από 1000 έως πάνω από 1500 χιλιοστά, με τις μεγαλύτερες τιμές στον βορρά. Σχεδόν 95 % των βροχών πέφτουν τον χειμώνα.
Η βροχόπτωση στις οροσειρές των υψιπέδων είναι μεγαλύτερη. Επαρκή αρχεία δεν είναι διαθέσιμα και οι εκτιμήσεις ποικίλουν πολύ, αλλά οι μέσες ετήσιες τιμές είναι πιθανόν γύρω στα 1800 χιλιοστά και φτάνουν τα 2550 χιλιοστά σε μερικές βόρειες περιοχές. Οι δυτικές Αλβανικές Άλπεις (κοιλάδα Μπόγκα) είναι από τις υγρότερες περιοχές της Ευρώπης, δεχόμενες κάπου 3100 χιλιοστά βροχής ετησίως. Η εποχική διακύμανση δεν είναι τόσο μεγάλη όσο στην παράκτια ζώνη.
Τα υψηλότερα βουνά της ενδοχώρας δέχονται λιγότερες βροχές από τα ενδιάμεσα υψίπεδα. Οι εδαφολογικές διαφορές προκαλούν ευρείες τοπικές διαφοροποιήσεις, αλλά η εποχιακή κατανομή είναι η σταθερότερη όλων των περιοχών.
Το 2009 μια αποστολή από το Πανεπιστήμιο του Κολοράντο ανακάλυψε τέσσερις μικρούς παγετώνες στα «Καταραμένα» βουνά της Βόρειας Αλβανίας. Οι παγετώνες βρίσκονται στο σχετικό χαμηλό υψόμετρο των 2000 μέτρων, σχεδόν μοναδικό για τόσο χαμηλό γεωγραφικό πλάτος.
Χλωρίδα και πανίδα
Αν και μικρή χώρα η Αλβανία διακρίνεται για την πλούσια βιολογική ποικιλότητά της. Η ποικιλία της γεωμορφολογίας, του κλίματος και του εδάφους δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για πολλά ενδημικά και υποενδημικά είδη με απαντώμενα στη χώρα 27 ενδημικά και 160 υποενδημικά αγγειακά φυτά. Ο συνολικός αριθμός φυτών είναι πάνω από 3250 είδη, περίπου 30% του συνόλου των ειδών της χλωρίδας που απαντώνται στην Ευρώπη.
Πάνω από το ένα τρίτο του εδάφους της Αλβανίας - περίπου 10.000 τ. χλμ. - είναι δασωμένο και η χώρα έχει πολύ πλούσια χλωρίδα. Πολλά από τα είδη φυτών της χώρας χρησιμοποιούνται για ιατρικούς σκοπούς. Οι παραλιακές περιοχές και οι πεδιάδες έχουν χαρακτηριστική Μεσογειακή βλάστηση «μακί», ενώ δάση και βλάστηση βελανιδιάς βρίσκονται σε μεγαλύτερα υψόμετρα. Μεγάλα δάση μαύρης πεύκης, οξιάς και ελάτης βρίσκονται σε μεγαλύτερα υψόμετρα και αλπικά λιβάδια σε υψόμετρα πάνω από τα 1800 μέτρα.
Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση (WWF) και τον Ψηφιακό Χάρτη των Ευρωπαϊκών Οικολογικών Περιοχών του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για το Περιβάλλον το έδαφος της Αλβανίας μπορεί να υποδιαιρεθεί σε τρεις οικοπεριοχές: τα Ιλλυρικά δάση, τα μεικτά δάση των Ορέων της Πίνδου και τα μεικτά δάση των Δειναρικών Άλπεων. Στα δάση ζει μεγάλη ποικιλία θηλαστικών, όπως λύκοι, αρκούδες, αγριόχοιροι και αίγαγροι. Λύγκες, αγριόγατες και δενδροκούναβα σπανίζουν, αλλά επιβιώνουν σε ορισμένα μέρη της χώρας.
Μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί στην Αλβανία περίπου 760 είδη σπονδυλωτών. Από αυτά είναι πάνω από 350 είδη πτηνών, 330 ψάρια του γλυκού και του θαλασσινού νερού και 80 είδη θηλαστικών. Υπάρχουν περίπου 91 παγκοσμίως απειλούμενα είδη, που βρίσκονται μέσα στη χώρα, μεταξύ αυτών ο αργυροπελεκάνος, η λαγγόνα και ο Ευρωπαϊκός θαλάσσιος οξύρρυγχος. Οι βραχώδεις παραλιακές περιοχές στον νότο παρέχουν καλούς οικοτόπους για την υπό εξαφάνιση Μεσογειακή φώκια.
Από τα σημαντικότερα είδη πτηνών που βρίσκονται στη χώρα είναι ο χρυσαετός - γνωστή ως το εθνικό σύμβολο της Αλβανίας -, είδη γύπα, ο αγριόκουρκος και πολλά υδρόβια. Τα αλβανικά δάση διατηρούν ακόμη σημαντικές κοινότητες μεγάλων θηλαστικών, όπως η Καφέ αρκούδα, ο λύκος, ο αίγαγρος και ο αγριόχοιρος. Τα βόρεια και ανατολικά βουνά της χώρας αποτελούν κατοικία του τελευταίου απομείναντα Βαλκανικού λύγκα - ένα κρίσιμα απειλούμενο πληθυσμό του Ευρασιατικού λύγκα.
Η μετάβαση της Αλβανίας από μια σοσιαλιστική κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία στον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς υπήρξε σε μεγάλο βαθμό επιτυχής. Υπάρχουν σημάδια αύξησης των επενδύσεων και οι διακοπές ηλεκτρικού ρεύματος έχουν μειωθεί τόσο ώστε η Αλβανία εξάγει ενέργεια. Το 2012 το κατά κεφαλή ΑΕΠ της, εκφρασμένο σε Αξία Αγοραστικής Δύναμης ήταν το 30 % του μέσου της ΕΕ, ενώ η Πραγματική Ιδιωτική Κατανάλωση ήταν 35 %. Η Αλβανία έχει επίσης δείξει προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης, καθώς όλο και περισσότερες επιχειρήσεις μετεγκαθίστανται εκεί και τα καταναλωτικά αγαθά καθίστανται διαθέσιμα από τους αναδυόμενους εμπόρους, στο πλαίσιο της τρέχουσας μαζικής παγκόσμιας διαδικασίας περικοπής του κόστους. Η Αλβανία, η Κύπρος και η Πολωνία ήταν οι μόνες Χώρες στην Ευρώπη. που κατέγραψαν οικονομική ανάπτυξη το πρώτο τέταρτο του 2010. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) προέβλεψε 2,6 % ανάπτυξη για την Αλβανία το 2010 και 3,2 % για το 2011.
Η Αλβανία και η Κροατία έχουν συζητήσει τη δυνατότητα από κοινού κατασκευής πυρηνικού εργοστασίου στη Λίμνη Σκόδρα, κοντά στα σύνορα με το Μαυροβούνιο, σχέδιο που έχει επικριθεί από το Μαυροβούνιο λόγω της σεισμικότητας της περιοχής. Ακόμη είναι αμφίβολο αν η Αλβανία θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει ένα τέτοιο έργο με συνολικό εθνικό προϋπολογισμό λιγότερο από 4 δισ. ευρώ. Πάντως τον Φεβρουάριο του 2009 η Ιταλική εταιρεία Enel ανακοίνωσε σχέδιό της να κατασκευάσει στην Αλβανία μια μονάδα παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα 800 MW για να διαφοροποιήσει τις πηγές ηλεκτρικής ενέργειας. σχεδόν το 100 % της ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται από γερασμένες υδροηλεκτρικές μονάδες, που γίνονται πιο αναποτελεσματικές λόγω αυξανόμενων ξηρασιών. Εντούτοις έχουν γίνει πολλές ιδιωτικές επενδύσεις στην κατασκευή νέων υδροηλεκτρικών μονάδων, όπως το Devoll Hydro, το Ashta κ.λπ.
Η χώρα έχει μεγάλα αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου και παρήγαγε 26.000 βαρέλια πετρελαίου ημερησίως το πρώτο τρίμηνο του 2014. Η παραγωγή φυσικού αερίου, εκτιμώμενη σε περίπου 30 εκατομ. κ.μ., επαρκεί για την κάλυψη των καταναλωτικών αναγκών. Άλλοι φυσικοί πόροι είναι άνθρακας, βωξίτης, χαλκός και σιδηρομεταλλεύματα.
Η γεωργία είναι ο σημαντικότερος τομέας, απασχολώντας σημαντικό ποσοστό του εργατικού δυναμικού και παράγοντας το 21% του ΑΕΠ. Η Αλβανία παράγει σημαντικές ποιότητες σταριού, καλαμποκιού, καπνού, σύκων (13ος μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο) και ελιών.
Ο τουρισμός κερδίζει αξιόλογο τμήμα του ΑΕΠ της Αλβανίας με τους επισκέπτες να αυξάνονται κάθε χρόνο. Από τα στοιχεία του 2014 οι εξαγωγές φαίνεται να αποκτούν δυναμική και έχουν αυξηθεί κατά 300% από το 2008, αν και η συμβολή τους στο ΑΕΠ είναι ακόμη μικρή (οι εξαγωγές κατά κεφαλή ανέρχονται σήμερα σε 1000 ευρώ). Αν και η ανάπτυξη της Αλβανίας επιβραδύνθηκε το 2013 ο τουρισμός αναπτύσσεται ραγδαία και οι ξένες επενδύσεις αυξάνονται, καθώς η κυβέρνηση συνεχίζει τον εκσυγχρονισμό των θεσμών της χώρας.
Τουρισμός
Μεγάλο μέρος του εθνικού εισοδήματος της Αλβανίας προέρχεται από τον τουρισμό. Ο τουρισμός - με στοιχεία του 2013 - αποφέρει το 10% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της, ποσοστό που αναμένεται να αυξηθεί. Η Αλβανία δέχθηκε 4,2 εκατομ. επισκέπτες το 2012, κυρίως από γειτονικές χώρες και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 2011 η Αλβανία προτάθηκε ως κορυφαίος ταξιδιωτικός προορισμός από το Lonely Planet και το 2014 ανακηρύχθηκε υπ' αριθμόν 4 παγκόσμια τουριστικός προορισμός από τους Τάιμς της Νέας Υόρκης. Επίσης ο αριθμός των τουριστών έχει αυξηθεί κατά 20% το 2014.
Ο κύριος όγκος της τουριστικής βιομηχανίας είναι συγκεντρωμένος κατά μήκος των ακτών της Αδριατικής και του Ιονίου Πελάγους. Το δεύτερο διαθέτει τις ωραιότερες και πιο παρθένες παραλίες και συχνά ονομάζεται Αλβανική Ριβιέρα. Η αλβανική παραλία έχει μήκος 450 χλμ., περιλαμβανομένης της περιοχής της λιμνοθάλασσας. Η παραλία έχει ιδιαίτερη φυσιογνωμία γιατί είναι πλούσια σε αμμώδεις παραλίες, ακρωτήρια, όρμους, σκεπαστούς κόλπους, λιμνοθάλασσες, μικρές παραλίες με χαλίκια, θαλασσινές σπηλιές, κλπ. Μερικά τμήματα της παραλίας αυτής είναι πολύ καθαρά οικολογικά, που αποτελούν από αυτή την άποψη ανεξερεύνητες περιοχές, πράγμα πολύ σπάνιο για τη Μεσόγειο.
Η αύξηση ξένων επισκεπτών είναι θεαματική. Η Αλβανία είχε μόνο 500.000 επισκέπτες το 2005, ενώ είχε (εκτίμηση) το 2012 4,2 εκατ. τουρίστες. Αύξηση 740% σε μόνο 7 χρόνια. Αρκετές από τις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας βρίσκονται κατά μήκος των παρθένων ακτών της Αδριατικής και του Ιονίου. Σημαντική πύλη για τη Βαλκανική Χερσόνησο, το διαρκώς αναπτυσσόμενο οδικό δίκτυο της Αλβανίας παρέχει πρόσβαση στους γείτονές της προς βορρά, νότο, ανατολή και δύση. Η Αλβανία είναι σε μικρή απόσταση από όλες τις μεγάλες Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες με σύντομες πτήσεις δύο ή τριών ωρών, διαθέσιμες καθημερινά. Οι τουρίστες μπορούν να δουν και να γνωρίσουν το αρχαίο παρελθόν και τον παραδοσιακό πολιτισμό της Αλβανίας.
Το 70% του εδάφους της Αλβανίας είναι ορεινό και υπάρχουν κοιλάδες που απλώνονται σε ένα όμορφο μωσαϊκό δασών, βοσκότοποι, πηγές που πλαισιώνονται από ψηλές κορυφές καλυμμένες με χιόνι μέχρι τα τέλη του καλοκαιριού.
Οι Αλβανικές Άλπεις, τμήμα των Προκλέτιγιε ή Καταραμένων Ορέων, εκτείνονται στη Βόρεια Αλβανία, και έχουν τις ψηλότερες βουνοκορφές. Οι ωραιότερες ορεινές περιοχές, εύκολα προσβάσιμες από τους τουρίστες, είναι οι Ντάιτι, Τέτι, Βοσκοπόγια, Βαλμπόνα, Κελμέντι, Πρέσπα, Ντουκάτ και Σκρέλι.
Εθνικά πάρκα και Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς
Η Αλβανία προσφέρει πολλά μέρη για πεζοπορία με θεαματικότερα τοπία εκείνα των εθνικών πάρκων.
Ένα από τα εντυπωσιακότερα ορεινά εθνικά πάρκα είναι το έκτασης 4.000 εκταρίων Εθνικό Πάρκο Τόμορ, που ιδρύθηκε νότια του Ποταμού Σκούμπιν στα Όρη Τόμορ, λίγο ανατολικότερα της όμορφης πόλης-μουσείου του Μπεράτ, και δεσπόζει πάνω από την πόλη Πόλιτσαν. Άλλα σημαντικά ορεινά εθνικά πάρκα είναι: το Εθνικό Πάρκο Θέθι στην κοιλάδα Σάλε γύρω από το Θεθ (2.630 εκτάρια), το Εθνικό Πάρκο Ντάιτι, 3.300 εκτάρια, του βουνού που δεσπόζει πάνω από την πρωτεύουσα Τίρανα και το Εθνικό Πάρκο της Κοιλάδας Βαλμπόνα στο ομώνυμο Φαράγγι, από την είσοδο του φαραγγιού μέχρι το Πρόγκαμ και τα γύρω βουνά.
Αν και σχετικά μικρή η Αλβανία έχει πολλές λίμνες. Οι τρεις μεγαλύτερες είναι η Σκόδρα, η Οχρίδα και η Μεγάλη Πρέσπα.
Η Αλβανία έχει δύο Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς (το Μπεράτ και το Αργυρόκαστρο απαριθμούνται μαζί)
- Βουθρωτό, αρχαιοελληνική και ρωμαϊκή πόλη
- Αργυρόκαστρο, καλοδιατηρημένη οθωμανική μεσαιωνική πόλη
- Μπεράτ, η 'πόλη των χιλίων ενός παραθύρων'
Οι περισσότεροι από τους ξένους τουρίστες που πηγαίνουν στην Αλβανία είναι από το Κοσσυφοπέδιο, την π.Γ.Δ.Μ., το Μαυροβούνιο, την Ελλάδα και την Ιταλία. Άλλοι ξένοι τουρίστες έρχονται κυρίως από την Ανατολική Ευρώπη, ιδιαίτερα από την Πολωνία και την Τσεχία αλλά επίσης από Δυτικοευρωπαϊκές χώρες, όπως Γερμανία, Βέλγιο, Ολλανδία, Γαλλία, Σκανδιναβικές και άλλες.
Η αλβανική κυβέρνηση έχει να πραγματοποιήσει απογραφή για την εθνολογική ανάλυση του πληθυσμού από το 1989, παρόλο που αποτελεί υπόσχεσή της προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού είναι αλβανικής εθνικότητας (82,6% σύμφωνα με το CIA World Factbook, 2015).[57] Υπάρχει επίσης ελληνική μειονότητα στο νότιο τμήμα της χώρας (200.000-300.000 άτομα).[58][59][60][61][62] Πληθυσμοί αλβανικής εθνικότητας ζουν επίσης στις γειτονικές χώρες: Σερβία (περ. 100.000) Κόσοβο (περ. 1.700.000), Μαυροβούνιο περίπου 50.000) και στη Βόρεια Μακεδονία (περ. 500,000).[63] Από το 1991, μεγάλος αριθμός Αλβανών, που αντιστοιχεί συνολικά στο 1/5 του συνολικού πληθυσμού,[64] μετανάστευσε στην Ελλάδα, την Ιταλία, τη Γερμανία, την Ελβετία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ειδικά στην Ελλάδα υπάρχουν σήμερα περί τους 442.000[65] Αλβανούς μετανάστες, από τους οποίους οι 189.000 είναι μέλη της ελληνικής μειονότητας.[66]
Η κυρίαρχη γλώσσα είναι η αλβανική, αν και η ελληνική ομιλείται επίσης από την ελληνική μειονότητα στις νότιες περιοχές της χώρας και από Αλβανούς μετανάστες στην Ελλάδα. Παράλληλα, λόγω της μετανάστευσης, υπάρχουν ακόμη και φροντιστήρια ελληνικών στη χώρα.[67]
Οι Αλβανοί είναι στην πλειονότητά τους Μουσουλμάνοι (45%), αλλά κατά τη διάρκεια της κομμουνιστικής εποχής η θρησκεία είχε απαγορευτεί (ακόμη και σήμερα οι πολλοί Αλβανοί δεν μπορούν να θεωρηθούν ως «ενεργοί πιστοί», δηλαδή δεν προσεύχονται, πάνε σε εκκλησία ή τζαμί κ.λπ.). Πάντως οι Χριστιανοί Ορθόδοξοι της χώρας αποτελούν το 20% του συνολικού πληθυσμού, ενώ οι καθολικοί το 15%, ενώ το υπόλοιπο 20% ανήκει σε διάφορα δόγματα (κυρίως Διαμαρτυρόμενοι) και σε άθεους/αγνωστικιστές. Παρ'όλο τον μουσουλμανικό πληθυσμό της, η Αλβανία δεν μπορεί να θεωρηθεί αυθεντική μουσουλμανική χώρα, καθώς η διαφορά του μουσουλμανικού με τον ορθόδοξο πληθυσμό είναι σχετικά μικρή. Η αλβανική κυβέρνηση ανακήρυξε την Αλβανία ως τη μόνη επίσημα αθεϊστική χώρα στον κόσμο. Έτσι, έγινε γνωστό ότι το 60-65% του πληθυσμού είχαν δηλώσει άθεοι. Μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος στην περίοδο 1989–1990, οι θρησκείες αποκαταστάθηκαν επίσημα. Ο εξισλαμισμός μέρους των Αλβανών έλαβε χώρα κυρίως τον 16ο με 18ο αιώνα. Νωρίτερα, λόγω και της άφιξης Φραγκισκανών, ξεκίνησε η μεταστροφή πολλών Αλβανών στον καθολικισμό τον 13ο αιώνα, και η βόρεια Αλβανία είναι κατά κύριο λόγο καθολική. Πολλοί Ορθόδοξοι ζουν στον νότο.
Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 78,0 χρόνια (76,3 χρόνια οι άνδρες και 79,9 οι γυναίκες).[68]
Ελληνική μειονότητα
Η μεγαλύτερη σε αριθμό μειονότητα στη χώρα είναι η ελληνική μειονότητα, οι Βορειοηπειρώτες, η οποία είναι συγκεντρωμένη στον νότο της χώρας, στην περιοχή κοινώς γνωστή ως Βόρειος Ήπειρος. Γνωστές πόλεις της περιοχής αυτής είναι οι Άγιοι Σαράντα, το Αργυρόκαστρο, η Κορυτσά, το Δέλβινο και η Χειμάρρα.[69]. Οι περισσότερες Δυτικές πηγές εκτιμούν τον αριθμό των Ελλήνων της Αλβανίας γύρω στις 200.000.[59] Τα ελληνικά είναι η δεύτερη γλώσσα στην Αλβανία, με τουλάχιστον δύο στις τρείς οικογένειες να έχουν ένα μέλος που μιλάει ελληνικά. [70]
Ρομά και Αιγύπτιοι
Αυτές οι δύο εθνοτικές ομάδες θεωρούνται συναφείς αλλά διακριτές σύμφωνα με το μεγαλύτερο μέρος της βιβλιογραφίας, ενώ κατ’ άλλους εξετάζονται από κοινού υπό τον γενικό όρο «Ρομά». Οι ίδιες οι δύο μειονότητες αρνούνται ότι αποτελούν μια οντότητα.
Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας (2003) ο συνολικός πληθυσμός Ρομά στην Αλβανία ήταν 95.000 ή 2% του γενικού πληθυσμού. Σύμφωνα με στοιχεία του State Department των ΗΠΑ (1997) οι Ρομά ήταν 100.000. Στοιχεία από τις ίδιες τις κοινότητες ανεβάζουν τους Ρομά σε 120.000 – 150.000 και τους Αιγύπτιους σε πάνω από 200.000.[71]
Θρησκεία
Δεν υπάρχουν επίσημα στατιστικά στοιχεία αναφορικά με το θρήσκευμα των κατοίκων της Αλβανίας με τις εκτιμήσεις να ποικίλουν, καθώς ορισμένες πηγές αναφέρουν ακόμα και την πλειοψηφία του πληθυσμού να μην ανήκει ή να ακολουθεί κάποιο δόγμα[72], ενώ η έκδοση World Factbook της CIA αναφέρει τους Μουσουλμάνους στο 56,7%, τους Χριστιανούς Ορθόδοξους στο 6,8% και τους Ρωμαιοκαθολικούς στο 10%.[57] Σύμφωνα με την Παγκόσμια Χριστιανική Εγκυκλοπαίδεια, το 40% των Αλβανών είναι Μουσουλμάνοι και το 35% Χριστιανοί.[73] Το 1945 σύμφωνα με μία απογραφή οι Μουσουλμάνοι αντιπροσώπευαν το 70%, οι Χριστιανοί Ορθόδοξοι το 20% και οι Χριστιανοί Ρωμαιοκαθολικοί το 10% (Miranda Vickers The Albanians: A Modern History).
Οι Αλβανοί εμφανίστηκαν αρχικά, στις βυζαντινές πηγές στα τέλη του 11ου αιώνα, ως πλήρως εκχριστιανισμένος λαός. Τη θέση του χριστιανισμού κατέλαβε το Ισλάμ, ως κύρια θρησκεία κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας από τον 15ο αιώνα, έως και το 1912. Μετά την ανεξαρτησία (1912) από την Οθωμανική αυτοκρατορία, το αλβανικό καθεστώς, δημοκρατικό, μοναρχικό και αργότερα κομμουνιστικό, ακολούθησε συστηματική πολιτική διαχωρισμού της θρησκείας από τις επίσημες κρατικές λειτουργίες και τον πολιτισμό. Έτσι, και υπό το δημοκρατικό και υπό το μοναρχικό καθεστώς, η Αλβανία δεν είχε ποτέ επίσημη θρησκεία. Με το μοναρχικό καθεστώς, η θέση του κλήρου όλων των δογμάτων εξασθένησε, ενώ αυτός εξαφανίστηκε στις δεκαετίες του 1940 και 1950, με την κρατική πολιτική απαγόρευσης κάθε θρησκευτικής εκδήλωσης στην επικράτεια της χώρας.
Το κομμουνιστικό καθεστώς που έλεγχε την Αλβανία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο απαγόρευσε πλήρως τη θρησκεία και κατάργησε κάθε μορφή λατρείας και εκκλησίας, ώστε η χώρα αποτέλεσε στην ουσία το πρώτο αθεϊστικό κράτος σε όλο τον κόσμο. Η ελευθερία της θρησκείας επανήλθε με την αλλαγή του καθεστώτος το 1992. αλβανικοί μουσουλμανικοί πληθυσμοί, κυρίως πιστοί στο σουνιτικό δόγμα, υπάρχουν σε όλη τη χώρα, ενώ χριστιανοί ορθόδοξοι καταγράφονται στο νότιο τμήμα, και ρωμαιοκαθολικοί στον βορρά της χώρας. Δεν υπάρχουν αξιόπιστα δεδομένα για τη συμμετοχή των πιστών στις επίσημες λατρευτικές λειτουργίες κάθε δόγματος, οι εκτιμήσεις κυμαίνονται από 25% έως 40%.[72]
Σήμερα οι Μουσουλμάνοι Σουννίτες ανέρχονται στο 39%, οι Μπεκτασήδες (μουσουλμανική αίρεση) στο 4-9%, οι Χριστιανοί Ορθόδοξοι στο 29,7%, οι Χριστιανοί Ρωμαιοκαθολικοί στο 9%, ενώ στο υπόλοιπο 14-19% συγκαταλέγονται άθεοι, Χριστιανοί Διαμαρτυρόμενοι/Προτεστάντες (Πεντηκοστιανοί, Ευαγγελικοί κ.α.), Μάρτυρες του Ιεχωβά (5.055 μέλη),[74] Μορμόνοι (2.477 μέλη),[75] Αντβεντιστές της Έβδομης Μέρας (359 μέλη)[76] και κάποιες πολύ μικρές κοινότητες της μουσουλμανικής αίρεσης Αχμαντίγια, ομάδας που κύριο πιστεύω τους είναι ότι υπήρχαν και άλλοι προφήτες μετά τον Μωάμεθ, και ελάχιστοι Μπαχάι.
Μουσική και λαϊκή παράδοση
Η αλβανική παραδοσιακή μουσική εντάσσεται σε τρεις υφολογικές ομάδες. Με άλλες σημαντικές μουσικές περιοχές γύρω από τη Σκόδρα και τα Τίρανα, οι μεγάλες ομάδες είναι οι Γκέγκηδες στον βορρά και οι νότιοι Λιάπηδες και Τόσκηδες. Οι βόρειες και νότιες παραδόσεις ξεχωρίζονται από τον «τραχύ και ηρωικό» τόνο του βορρά και τη «χαλαρή» μορφή του νότου.
Αυτές οι διαφορετικές μορφές έχουν κοινό «την ένταση που τόσο οι εκτελεστές όσο και οι ακροατές δίνουν στη μουσική τους ως μέσο πατριωτικής έκφρασης και ως όχημα μεταφοράς της αφήγησης της προφορικής ιστορίας», καθώς και ορισμένα χαρακτηριστικά όπως η χρήση ρυθμών όπως 3/8, 5/8 και 10/8. Η πρώτη συλλογή αλβανικής παραδοσιακής μουσικής έγινε από τον Πιέτερ Ντούγκου το 1940.
Τα αλβανικά παραδοσιακά τραγούδια μπορούν να διαιρεθούν σε μεγάλες ομάδες, τα ηρωικά επικά του βορρά και τα γλυκά μελωδικά νανουρίσματα, ερωτικά τραγούδια, γαμήλια μουσική, τραγούδια της δουλειάς και άλλα. Η μουσική διάφορων φεστιβάλ και εορτών είναι επίσης σημαντικό κομμάτι του αλβανικού παραδοσιακού τραγουδιού, ιδιαίτερα εκείνων της Ημέρας του Αγίου Λαζάρου, που εγκαινιάζει την άνοιξη. Τα νανουρίσματα και τα μοιρολόγια είναι σημαντικά είδη της αλβανικής μουσικής και γενικά εκτελούνται σόλο από γυναίκες.
Αλβανική γλώσσα και λογοτεχνία
Η αλβανική αποδείχθηκε ότι είναι ινδοευρωπαϊκή γλώσσα το 1854, από τον Γερμανό γλωσσολόγο Φραντς Μποπ και αποτελεί ξεχωριστό κλάδο της ινδοευρωπαϊκής γλωσσικής οικογένειας.
Μερικοί μελετητές πιστεύουν ότι η αλβανική προέρχεται από την ιλλυρική, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από τη δακο-θρακική (η ιλλυρική και η Δακοθρακική όμως μπορεί να ήταν στενά συνδεόμενες γλώσσες).
Δημιουργώντας πιο μακροχρόνιες σχέσεις η αλβανική συγκρίνεται συχνά με τη βαλτοσλαβική αφ' ενός και τη γερμανική αφ' ετέρου, που και οι δύο έχουν πολλά κοινά ισόγλωσσα με την αλβανική. Επίσης η αλβανική έχει υποστεί μια φωνητική μεταβολή κατά την οποία το τονισμένο, μακρό ο έχει μεταπέσει σε α, πολύ όμοια με την πρώτη και αντίθετα με τη δεύτερη. Ομοίως η αλβανική έχει πάρει το παλιό αναφορικό jos και το χρησιμοποίησε καινοτόμα για να προσδιορίσει αποκλειστικά επίθετα, με τον ίδιο σχεδόν τρόπο, που η βαλτοσλαβική έχει χρησιμοποιήσει τη λέξη αυτή για την οριστική κατάληξη των επιθέτων.
Η πολιτιστική αναγέννηση εκφράστηκε πρώτα από όλα με την ανάπτυξη της αλβανικής γλώσσας στην περιοχή των εκκλησιαστικών κειμένων και εκδόσεων, κυρίως της Καθολικής περιοχής στον Βορρά, αλλά επίσης της Ορθόδοξης στον Νότο. Οι προτεσταντικές μεταρρυθμίσεις τόνωσαν τις ελπίδες για την ανάπτυξη της τοπικής γλώσσας και λογοτεχνικής παράδοσης όταν ο κληρικός Τζον Μπουζούκου μετέφερε στην αλβανική γλώσσα την Καθολική λειτουργία, προσπαθώντας να κάνει για την αλβανική γλώσσα ότι έκανε ο Λούθηρος για τη γερμανική.
Το Μεσάρι (Συναξάρι) του Τζον Μπουζούκου, που εκδόθηκε το 1555, θεωρείται το πρώτο λογοτεχνικό έργο στη γραπτή αλβανική. Το εκλεπτυσμένο επίπεδο της γλώσσας και η παγιωμένη ορθογραφία πρέπει να είναι το αποτέλεσμα προγενέστερης παράδοσης γραπτής αλβανικής, όχι πάντως αρκετά κατανοημένης. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες αποσπασματικές αποδείξεις, χρονολογούμενες πριν από τον Μπουζούκου, που δείχνουν ότι η αλβανική ήταν γραπτή γλώσσα τουλάχιστον από τον 14ο αιώνα.
Η παλαιότερη μαρτυρία χρονολογείται από το 1332, με μια αναφορά, στα λατινικά, του Γάλλου Τάγμα Δομινικανού Γουλιέλμου Αδάμ, Αρχιεπίσκοπου του Αντιβαρίου, που έγραφε ότι οι Αλβανοί χρησιμοποιούσαν λατινικά γράμματα στα βιβλία τους, αν και η γλώσσα τους ήταν τελείως διαφορετική από τα λατινικά. Άλλα σημαντικά παραδείγματα είναι: μία συνταγή βαπτίσματος (Unte paghesont premenit Atit et Birit et spertit senit) από το 1462, γραμμένη στα αλβανικά με λατινική γραφή, από τον Επίσκοπο Δυρραχίου Παλ Εντζέλι, ένα γλωσσάρι αλβανικών λέξεων του 1497 του Αρνολντ φον Χαρφ, Γερμανού που είχε ταξιδέψει στην Αλβανία και ένα απόσπασμα της Βίβλου του 15ου αιώνα του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, επίσης στα αλβανικά αλλά γραμμένο με ελληνικά γράμματα.
Τα αλβανικά κείμενα από τους αιώνες αυτούς δεν πρέπει να ήταν μόνο θρησκευτικά αλλά επίσης και ιστορικά χρονικά. Αναφέρονται από τον ανθρωπιστή Μαρίνο Μπαρλέτι, που, στο βιβλίο του Rrethimi i Shkodrës (Η Πολιορκία της Σκόδρας) (1504), επιβεβαιώνει ότι ξεφύλλισε τέτοια χρονικά, γραμμένα στη γλώσσα του λαού (in vernacula lingua).
Τον 16ο και 17ο αιώνα εκδόθηκαν στα αλβανικά οι κατηχήσεις E mbësuame krishterë (Χριστιανικές διδαχές) (1592) του Λέκε Ματρέγκα, Doktrina e krishterë (Το χριστιανικό δόγμα) (1618) και Rituale romanum (1621) του Πιέτερ Μπούντι, του πρώτου συγγραφέα πρωτότυπης αλβανικής πεζογραφίας και ποίησης, μια απολογία για τον Γεώργιο Καστριώτη (1636) από τον Φραγκ Μπάρντι, που εξέδωσε επίσης ένα λεξικό και λαογραφικά κείμενα και το θεολογικοφιλοσοφικό δοκίμιο Cuneus Prophetarum (Η Ορχήστρα των προφητών) (1685) του Πιέτερ Μπογκντάνι, της πιο οικουμενικής προσωπικότητας του αλβανικού Μεσαίωνα. Ο διασημότερος Αλβανός συγγραφέας είναι ο Ισμαήλ Κανταρέ.
Η εκπαίδευση στην Αλβανία είναι δημόσια αλλά από το 2002 επετράπη η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων. Τα κύρια ανώτατα κρατικά εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι το Πανεπιστήμιο Τιράνων με όλες τις σχολές του, και τα Πανεπιστήμια Σκόδρων, Δυρραχίου, Αυλώνας, Κορυτσάς, Αργυροκάστρου και Ελμπασάν.
Ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Τιράνων, το Πανεπιστήμιο Kristal, το Πανεπιστήμιο Marin Barleti, το Πανεπιστήμιο Zonja e Këshillit të Mirë, το Πανεπιστήμιο UFO και η Νομική Σχολή Luarasi.
Η χώρα διαιρείται σε 12 περιφέρειες:
Παρά τα πολλά συνταγματικά και νομοθετικά προβλήματα η κυβέρνηση των Τιράνων προσπαθεί να μπει σε τροχιά ένωσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τον Ιούνιο του 2006, η χώρα υπέγραψε Συμφωνία Σταθεροποίησης και Ένωσης ως πρώτο βήμα για την ένωση. Οι υπουργοί της ΕΕ ζήτησαν από την Αλβανία να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις που επικεντρώνονται στην ελευθερία του Τύπου, τα δικαιώματα ιδιοκτησίας, τον σεβασμό των εθνικών μειονοτήτων και την επίτευξη διεθνών προδιαγραφών στις δημοτικές εκλογές.
Η Αλβανία έχει κατά κεφαλήν εισόδημα μικρότερο (μισό) από εκείνο της Βουλγαρίας και σχεδόν 4/10 από εκείνο του Ηνωμένου Βασιλείου. Το οδικό και το σιδηροδρομικό δίκτυο είναι φτωχό σε διεθνές και τοπικό επίπεδο. Το μισό του οικονομικά ενεργού πληθυσμού απασχολείται με τη γεωργία, εισαγωγές και εξαγωγές και το 1/5 εργάζεται στο εξωτερικό.
Η ακτογραμμή της Αλβανίας στο Ιόνιο Πέλαγος, ιδιαίτερα κοντά στην Κέρκυρα είναι αξιοποιήσιμη τουριστικά εξαιτίας του σχετικά αδιατάρακτου φυσικού περιβάλλοντος και των παραλιών της. Η τουριστική βιομηχανία βρίσκεται ακόμη στα σπάργανα, αλλά παρουσιάζει αυξητικές τάσεις. Η Αλβανία παρά την όχι και τόσο καλή οικονομική της κατάσταση, κάθε χρόνο επισκέπτεται από χιλιάδες τουρίστες. Το 2011 είχε περισσότερους από 700.000 επισκέπτες.
Εξαγωγές: 708 εκατ. f.o.b. (2005 εκτ.)
Εισαγωγές: 2,473 δις f.o.b. (2005 εκτ.)
Εξωτερικό χρέος: 1,41 δις (2003 εκτ.)
Εξοπλιστικές δαπάνες: (n/a)
Παιδιά ως ποσοστό του εργατικού δυναμικού: 1% των παιδιών ηλικίας 10–14 ετών.
Η Παγκόσμια Τράπεζα χορήγησε στην Αλβανία κεφάλαιο εγγύησης ύψους 60 εκ. ευρώ, προς την εταιρία διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, OSSH.[77]
Η χώρα είναι προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία, με βάση την οποία αρχηγός της κυβέρνησης είναι ο Πρωθυπουργός, στα πλαίσια ενός πολυκομματικού συστήματος. Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από την κυβέρνηση, ενώ η νομοθετική ασκείται από την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο. Από το 1991, οπότε εισήχθη ο πολυκομματισμός, η εξουσία μονοπωλείται από δύο πολιτικά κόμματα, το Δημοκρατικό Κόμμα της Αλβανίας και το Σοσιαλιστικό Κόμμα της Αλβανίας (σοσιαλιστικό, μετακομμουνιστικό).
Εκτελεστική εξουσία
Αρχηγός κράτους είναι ο Πρόεδρος της Αλβανικής Δημοκρατίας, ο οποίος εκλέγεται από τη συνέλευση για πενταετή θητεία με μυστική ψηφοφορία. Για την εκλογή του προέδρου απαιτούνται τα δύο τρίτα των ψήφων όλων των βουλευτών. Οι επόμενες εκλογές θα διεξαχθούν το 2017. Σημερινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο Ιλίρ Μέτα.
Νομοθετική εξουσία
Η Βουλή (Συνέλευση ή Kuvendi i Republikës së Shqipërisë) αποτελείται από 140 μέλη, τα οποία εκλέγονται για τετραετή θητεία. 100 εξ αυτών εκλέγονται απευθείας σε μονοεδρικές περιφέρειες με κατά προσέγγιση ανάλογο αριθμό ψηφοφόρων. Οι 40 εκλέγονται από λίστες πολιτικών κομμάτων με πολλά ονόματα ή συνασπισμούς κομμάτων με βάση την κατάταξή τους. Ο συνολικός αριθμός των βουλευτών ενός κόμματος ή κομματικού συνασπισμού θα πρέπει να προσεγγίζει όσο γίνεται περισσότερο την αναλογία σε έγκυρες ψήφους που κέρδισαν τα κόμματα αυτά στον πρώτο γύρο των εκλογών. Κόμματα που λαμβάνουν ποσοστό λιγότερο από το 4 % των έγκυρων ψηφοδελτίων σε εθνικό επίπεδο στον πρώτο γύρο των εκλογών δεν απολαμβάνουν οφέλη από την αντίστοιχη λίστα με τα πολλά ονόματα. Ο πρόεδρος εκλέγεται από τη Βουλή. Πρόεδρος της Βουλής από τις 3 Σεπτεμβρίου του 2005 ήταν η Τζοζεφίνα Τοπάλι, η οποία επανεξελέγη τον Σεπτέμβριο του 2009. Τον Σεπτέμβριο του 2013, με τη νίκη στις βουλευτικές εκλογές, του Σοσιαλιστικού Κόμματος, πρόεδρος της Βουλής είναι ο Ιλίρ Μέτα και αντιπρόεδρος της Αλβανικής Βουλής ο, ελληνικής καταγωγής, Βαγγέλης Ντούλες. Επίσης στο σώμα υπάρχουν, από τις τελευταίες αλβανικές βουλευτικές εκλογές, 11 Έλληνες Βορειοηπειρώτες βουλευτές από 4 διαφορετικά κόμματα.
Δικαίωμα ψήφου στις εκλογές έχουν όσες και όσοι είναι ηλικίας 18 ετών και άνω.
 |
Η ενότητα αυτή είναι κενή, ανεπαρκώς ανεπτυγμένη ή ανολοκλήρωτη. Η βοήθειά σας είναι καλοδεχούμενη! |
Η οδήγηση γίνεται στη δεξιά πλευρά του δρόμου. Υπάρχουν δύο αεροδρόμια, ένα στα Τίρανα και επίσης το καινούριο αεροδρόμιο της πόλης Κουκς (Kukës), επιπλέον υπάρχει και ένας, χαμηλής ταχύτητας, σιδηρόδρομος από το 1952. Τα πλοία εκτελούν δρομολόγια κυρίως προς Ιταλία και Κέρκυρα.
Στην Αλβανία υπάρχουν πολλές πρεσβείες και προξενεία από χώρες που εκπροσωπούνται άμεσα σε αυτήν.
.svg){kind=small}
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
