Μήλος
νησί της Ελλάδας στις Κυκλάδες From Wikipedia, the free encyclopedia
Η Μήλος είναι ηφαιστειακό ελληνικό νησί στο Αιγαίο Πέλαγος, βόρεια του Κρητικού πελάγους. Είναι το νοτιοδυτικότερο νησί των Κυκλάδων.
 Η παραλία Πλάθιενα και η μικρή Ακραδιά | |
 | |
| Γεωγραφία | |
|---|---|
| Αρχιπέλαγος | Αιγαίο Πέλαγος |
| Νησιωτικό σύμπλεγμα | Κυκλάδες |
| Έκταση | 150,6 km² |
| Υψόμετρο | 751 μ |
| Υψηλότερη κορυφή | Προφήτης Ηλίας |
| Χώρα | |
| Περιφέρεια | Νοτίου Αιγαίου |
| Νομός | Κυκλάδων |
| Πρωτεύουσα | Πλάκα |
| Δημογραφικά | |
| Πληθυσμός | 5.302[1] (απογραφής 2021) |
| Πρόσθετες πληροφορίες | |
| Ιστοσελίδα | milos.gr |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Λέγεται ότι το όνομά του προέρχεται από τη λέξη «βήλος» που εξελίχθηκε σε «μήλος» και σήμαινε «πρόβατο». Κατοικείται από τους προϊστορικούς χρόνους και έχει δώσει σημαντικό μεταλλευτικό πλούτο: οψιδιανό στους προϊστορικούς χρόνους, καολίνη και ποζολανών στους ιστορικούς χρόνους μέχρι τώρα και πρόσφατα μπεντονίτη, περλίτη. Πρωτεύουσα του νησιού είναι η Πλάκα.
Η Μήλος έχει σχήμα πετάλου, υπάρχουν πολλές παραλίες και πολλά καταλύματα (ξενοδοχεία - ενοικιαζόμενα δωμάτια) που καθιστούν τη Μήλο τουριστικό πόλο. Το γνωστό άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου, το οποίο σήμερα βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου (Παρίσι) βρέθηκε στη Μήλο το 1820 ενώ το αντίγραφο βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Μήλου στην Πλάκα.
Η Μήλος βρίσκεται στη νοτιοδυτική άκρη των Κυκλάδων και είναι το 5ο σε μέγεθος νησί των Κυκλάδων, 120 χλμ (75 μίλια) ανατολικά των ακτών της Λακωνίας. Από Ανατολικά προς Δυτικά έχει πλάτος 23 χλμ, από Βορρά σε Νότο 13 χλμ, και η επιφάνειά της εκτιμάται στα 151 τ.χλμ. Έχει σχήμα πετάλου, σχηματίζοντας μεγάλο κόλπο. Το ψηλότερο βουνό είναι ο Προφήτης Ηλίας (751 μ.) και ακολουθεί το Χονδρό Βουνό (636 μ.) στο δυτικό μέρος του νησιού. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια της Ελλάδας.
Το δυτικό μισό του νησιού το πιο άγριο και γοητευτικό κομμάτι του νησιού. Εδώ δεν υπάρχουν χωριά, παρά μόνο ελάχιστοι οικισμοί και κάποια παλιά ορυχεία ( το μόνο που λειτουργεί είναι το ορυχείο ποζολάνη στην ξυλοκερατιά). Σχεδόν όλη η δυτική Μήλος ανήκει στο Δίκτυο Natura 2000. Η νοτιοδυτική πλευρά της Μήλου είναι βιότοπος της μεσογειακής φώκιας ενώ το υπόλοιπο δυτικό μέρος του νησιού, είναι βιότοπος της κόκκινης οχιάς της Μήλου (Macrovipera schweizeri) και της σαύρας (Podacris milensis). Στην περιοχή Natura ανήκει η Αχιβαδόλιμνη η οποία κάποτε ήταν γεμάτη αχιβάδες εξ ού και το όνομά της, ενώ είναι ο μεγαλύτερος φυσικός υγρότοπος των Κυκλάδων, σημαντικός σταθμός μεταναστευτικών πτηνών. Επίσης, υπάρχει το δάσος οριζοντιόκλαδων κυπαρισσιών, σπάνιος βιότοπος με αιωνόβια δέντρα. Στη δυτική Μήλο υπάρχει πλήθος από φυτά, βότανα και αγριολούλουδα και προστατευόμενα πουλιά όπως ο Μαυροπετρίτης, ένα σπάνιο μεταναστευτικό είδος γερακιού. Οι παραλίες στην περιοχή είναι απομονωμένες ωστόσο, η εμπειρία είναι μοναδική και είναι σίγουρο ότι παρ' όλη την απόσταση που θα διανύσει όποιος τις επισκεφτεί θα αποζημιωθεί με την ομορφιά τους.
Είναι ένα ενεργό ηφαιστειογενές νησί και η ιδιαιτερότητα του αυτή την καθιστά μοναδική στα τοπία με τα διαφορετικά είδους πετρώματα που αποτελούν αντικείμενο μελέτης επιστημόνων από όλο το πλανήτη. Τα πιο μεγάλα κοντινά νησιά είναι η Κίμωλος 1,6 χλμ βορειοανατολικά, η Αντίμηλος 20 χλμ βορειοδυτικά και ο Πολύαιγος, 2 χλμ ανατολικά.
Η Μήλος δημιουργήθηκε από ηφαιστειακή δραστηριότητα που έλαβε χώρα στο παρελθόν και αποτελεί ένα στρωματοηφαίστειο χωρίς εκρήξεις τους ιστορικούς χρόνους. Οι ηφαιστειακοί βράχοι καλύπτουν τη μεγαλύτερη έκταση του νησιού.[2] Η ηφαιστειακή δραστηριότητα ξεκίνησε πριν 2-3 εκατομμύρια χρόνια και σταμάτησε πριν 90.000 χρόνια. Στο νησί υπάρχουν δύο σβηστά ηφαίστεια, το ηφαίστειο της Φυριπλάκας και το ηφαίστειο του Τράχηλα βόρεια-βορειοδυτικά. Επίσης στο νησί υπάρχουν πολλοί ηφαιστειακοί δόμοι, όπως είναι το κάστρο της Χώρας, και η ψηλότερη κορυφή του νησιού, ο Προφήτης Ηλίας. Αποτελούνται από λάβα που στερεοποιήθηκε πριν χυθεί. Είναι κυρίως από ανδεσίτη. Οι ηφαιστειακοί βράχοι στο Σαρακήνικο έχουν λευκό χρώμα και δημιουργήθηκαν με την εναπόθεση επαναλαμβανόμενων στρώσεων υλικού. Μέσα τους έχουν βρεθεί απολιθώματα.[3]
Ένα άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Μήλου είναι η παρουσία ενεργών σολφατάρων και φουμαρόλων με θερμοκρασία που φτάνει μέχρι και τους 100 βαθμούς Κελσίου σε αυτές στην Αγία Κυριακή, το Παλαιοχώρι, τις Πυρωμένες και τον Αδάμαντα. Από αυτές εξέρχονται αέρια που διαφεύγουν από το εσωτερικό της Γης (ατμίδες). Σε αυτές τις περιοχές είναι έντονη η παρουσία του θείου. Υπάρχουν και υποθαλάσσιες ατμίδες, όπου το αέριο φτάνει στην επιφάνεια ως φυσαλίδες. Επίσης, στη Μήλο υπάρχουν και θερμές πηγές, με θερμοκρασία μέχρι 55 °C.[3]
Στο νησί λειτουργούσαν ορυχεία θείου, ενώ είναι γόνιμο πεδίο για τη κατασκευή υδροθερμικών εγκαταστάσεων, αφού έχει βρεθεί ατμός σε βάθος 1.100 μέτρων οι κάτοικοι του νησιού όμως εναντιώθηκαν στη κατασκευή μιας τέτοιας μονάδας.[2]
Εκτός από ηφαιστειογενή υλικά, στο νησί υπάρχουν ιζηματογενή και μεταμορφωσιγενή πετρώματα.[3]
Ορυκτός πλούτος - Γεωθερμία - Γεωτουρισμός
Η Μήλος διαθέτει σημαντικό ορυκτό πλούτο, κυρίως βιομηχανικά ορυκτά. μπεντονίτης, περλίτης, ποζολάνη και μικρές ποσότητες καολίνη και πυριτικού εξορύσσονται στη Μήλο και εξάγονται σε όλο τον κόσμο[4]. Στο παρελθόν στη Μήλο εξορυσσόταν βαρυτίνη (μέχρι το 2000), θείο (μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα), μυλόπετρες (μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα), μαγγάνιο και γύψος. Στα αρχαία χρόνια, η «Μήλια γη», μια ουσία που αποτελούταν κατά κύριο λόγο από καολίνη, χρησιμοποιούνταν ως χρωστική από τους καλλιτέχνες για την παραγωγή του λευκού χρώματος, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον ζωγράφο Απελλή ο οποίος χρησιμοποιούσε τη μήλια γη ως ένα από τα τέσσερα βασικά του χρώματα.[5] Η Μήλος ήταν πηγή οψιανού (οψιδιανού) ο οποίος χρησίμευε για κατασκευή λίθινων εργαλείων κατά τη νεολιθική εποχή σε όλη την περιοχή γύρω από το Αιγαίο αλλά και γενικά στη λεκάνη της Μεσογείου.
Επίσης, στο νησιωτικό σύμπλεγμα Μήλου-Κιμώλου-Πολυαίγου έχει εντοπιστεί το πρώτο γεωθερμικό πεδίο υψηλής θερμοκρασίας στη χώρα, το οποίο μπορεί να παραγάγει ηλεκτρική ενέργεια. Το εκμεταλλεύσιμο γεωθερμοηλεκτρικό δυναμικό της Μήλου είναι της τάξεως των 120 MWe. Η εκτίμηση αυτή, οδήγησε στην κατασκευή της πρώτης πιλοτικής μονάδας παραγωγής ισχύος 2MW. Η μονάδα αυτή, που ετέθη σε λειτουργία στις 4/12/1986, αρχικά λειτούργησε κανονικά και κάλυψε εξ ολοκλήρου την ηλεκτρική κατανάλωση του νησιού επί διετία. Δυστυχώς, η απειρία στην παραγωγή αυτής της μορφής ενέργειας τη δεκαετία του '80, οδήγησε σε λάθη που είχαν δυσανάλογα μεγάλη, αρνητική δημοσιότητα, σε σχέση με τις πραγματικές συνέπειες. Αυτό δημιούργησε τοπικές αντιδράσεις, που οφείλονταν στην έντονη οσμή υδρόθειου στην περιοχή εκμετάλλευσης. Κάτω από την πίεση των αντιδράσεων αυτών η προσπάθεια ανάπτυξης της γεωθερμίας στη Μήλο σταμάτησε το 1989[6][7].
Η Μήλος είναι επίσης μια περιοχή με εξαιρετικές δυνατότητες Γεωτουρισμού και Μεταλλευτικής Περιήγησης. Στη νήσο Μήλο απογράφησαν 250 και πλέον γεωσημεία και γεώτοποι, σημαντικοί μάρτυρες διεργασιών που έλαβαν χώρα σε προηγούμενους χρόνους και που συνεχίζουν να εξελίσσονται στην επιφάνεια της Γης.Οι συγκεκριμένοι Γεώτοποι και γεωθέσεις μαζί με τα ιστορικά, πολιτιστικά, αρχαιολογικά, οικολογικά στοιχεία της περιοχής καθώς και τοπία φυσικού κάλλους, συνθέτουν 12 Γεωδιαδρομές[8][9].
Η Μήλος είχε πληθυσμό 5.302 άτομα[1] στην απογραφή του 2021. Το κύριο λιμάνι της Μήλου είναι ο Αδάμας, με πληθυσμό 1.391 άτομα (2001). Μικρότερο λιμάνι (κυρίως για τη συγκοινωνία Μήλου-Κιμώλου) είναι τα Πολλώνια. Η πρωτεύουσα του νησιού είναι η Μήλος (που αποτελείται από δύο οικισμούς: την Πλάκα και τις Πλάκες), η οποία μαζί με τον Τριοβάσαλο, τον Πέρα Τριοβάσαλο και την Τρυπητή βρίσκονται σε ύψωμα, πάνω από τον Αδάμαντα.
Άλλος οικισμός και παλαιά πρωτεύουσα του νησιού είναι η Ζεφυρία. Μικρότεροι αλλά γραφικοί οικισμοί είναι το Κλήμα, τα Μανδράκια και ο μοναδικής ομορφιάς Φυροπόταμος.
Δημοτικά Διαμερίσματα: Μήλου, Αδάμαντος, Πέραν Τριοβασάλου, Τριοβασάλου, Τρυπητής.
Οι οικισμοί της Μήλου που καταγράφονται ως κατοικημένοι (απογραφή 2001) είναι οι (πλήρης κατάλογος): ο Εμπουρειός, η Ξυλοκερατιά, το Ραλάκι, το Φουρκοβούνι, ο Φυροπόταμος, τα Ψαθάδικα, ο Αδάμας, ο Πέραν Τριοβάσαλος, ο Κατσαρώνας, η Κόμια, ο Τριοβάσαλος, οι Άγιοι Ανάργυροι, ο Άγιος Γεράσιμος, τα Πολλώνια, τα Βούδια, τα Μανδράκια, ο Μύτακας, η Πάχαινα, η Φυλακωπή, η Τρυπητή, η Ζεφυρία, η Κάναβα, το Κλήμα, η Σχινωπή, ο Προβατάς, το Παλαιοχώρι.
Χωρίς κατοίκους αναφέρονται τα Γλαρονήσια και τα Θειωρυχεία.
Η αρχαία πόλη της Μήλου βρίσκονται πιο κοντά στην είσοδο του λιμανιού από τον Αδάμαντα, χτισμένη στην πλαγιά ανάμεσα στα χωριά Τρυπητή και Κλήμα. Εκεί βρίσκεται το αρχαίο ρωμαϊκό θέατρο και ερείπια από τα τείχη και από άλλα κτίσματα. Ένα από αυτά, με ένα σπουδαίο μωσαϊκό ανακαλύφθηκε κατά τις ανασκαφές της Βρετανικής σχολής της Αθήνας το 1896. Πολλά σημαντικά γλυπτά έχουν ανακαλυφθεί σε αυτό το σημείο. Ανάμεσά τους η Αφροδίτη της Μήλου, που βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου, ο Ασκληπιός, που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο και ένας αρχαϊκός Απόλλωνας που βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.
Παραγωγή Οψιανού
Ο Οψιανός ένα υαλώδες ηφαιστειακό πέτρωμα είναι γνωστό στη Μήλο εδώ και 15.000 χρόνια.[10] Το φυσικό γυαλί από τη Μήλο μεταφέρθηκε σε μακρινές αποστάσεις και χρησιμοποιήθηκε στην κατασκευή λίθινων εργαλείων πριν ξεκινήσουν οι αγροτικές καλλιεργείς, δεν υπάρχει κανένα χωριό στην Εγγύς Ανατολή χωρίς οψιανό.[11] Η εξόρυξη του οψιανού δεν είχε σαν απαραίτητη προϋπόθεση την εγκατάσταση πληθυσμού στο νησί, όσοι έφταναν έδεναν τις βάρκες στον όρμο και έκοβαν το μέταλλο από τα λατομεία.[12] Η τοποθεσία της Μήλου ανάμεσα στην ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη είχε σαν αποτέλεσμα να γίνει μεγάλο κέντρο του Αιγαιακού πολιτισμού, έχασε την αξία της μόνο όταν ο μπρούντζος έγινε το βασικό υλικό για την κατασκευή όπλων.[13] Κατά τη Νεολιθική εποχή υπήρχαν προσωρινές εγκαταστάσεις για την εξόρυξη και την επεξεργασία του οψιδιανού και ίσως και για την αλιεία, ενώ πρέπει να ήταν γνωστή και η ναυσιπλοΐα, αφού ήδη από την 6η χιλιετία π.Χ. οψιανός της Μήλου υπήρχε από την Κνωσό της Κρήτης έως τη Νέα Νικομήδεια στη Μακεδονία. Τα ορυχεία οψιανού βρίσκονταν κυρίως στις θέσεις Νύχια και Δεμενεγάκι.
Προϊστορικοί πολιτισμοί
Η ανθρώπινη παρουσία στη Μήλο χρονολογείται στη Μεσολιθική εποχή, την 8η χιλιετία π.Χ., oι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν πιθανότατα Φοίνικες ή Κάρες. Ο πρώτος οικισμός δημιουργήθηκε στη Φυλακωπή στην Εποχή του Ορείχαλκου όταν η εξόρυξη οψιδιανού βρέθηκε σε παρακμή, οι πρώτοι κάτοικοι ήταν αλιείς τόνου.[12] Οι ανασκαφές στη βορειοανατολική ακτή από τη Βρετανική Σχολή Αθηνών (1896) βρήκαν έναν τοίχο Μινωικής έμπνευσης που ονομάστηκε "Δωμάτιο του πυλώνα" με θραύσματα από τοιχογραφίες. Η περίφημη τοιχογραφία των ιπτάμενων ψαριών βρέθηκε στα ερείπια του δωματίου του πυλώνα, παρουσιάζει τη χαριτωμένη κίνηση ενός ψαριού με έναν λεπτό χρωματισμό.[14] Το σχέδιο είναι παρόμοιο με νωπογραφίες Κρητικού καλλιτέχνη, μεγάλο τμήμα της περιοχής έχει διαβρωθεί από τη θάλασσα.[15] Την ίδια περίοδο εμφανίστηκαν στη Μήλο νόμιμοι οικισμοί στη Φυλακωπή, στον Πηλό, στις Καλόγριες και τον Άγιο Παντελεήμονα, που έγιναν γνωστοί κυρίως από τα νεκροταφεία. Οι τάφοι είναι κιβωτιόσχημοι τραπεζοειδείς με κάθετες πλάκες στις πλευρές, στους οποίους ο νεκρός θαβόταν σε συνεσταλμένη στάση. Μοναδικά στο είδος τους αντικείμενα που βρέθηκαν στους τάφους, δίνουν πληροφορίες για την αρχιτεκτονική του οικισμού: ένα πώρινο ομοίωμα ορθογώνιου κτηρίου με σαμαρωτή στέγη και ένα σκεύος από στεατίτη, που απεικονίζει 7 κυκλικούς χώρους γύρω από μια αυλή με σκεπαστή είσοδο. Πρόκειται για κτιριακό σύμπλεγμα με θρησκευτικό ίσως χαρακτήρα.
Μινωίτες και Μυκηναίοι
Οι αρχαιότητες στο νησί καλύπτουν τρεις μεγάλες περιόδους: ο Κυκλαδικός πολιτισμός, ο Μινωικός πολιτισμός και ο Μυκηναϊκός πολιτισμός. Η κεραμεική καλύπτει πολλές περιόδους και αποδεικνύει ότι το νησί είχε κατοικηθεί για πολύ χρόνο, παρά το ότι ο οικισμός ήταν μικρός οι επιδράσεις από άλλα νησιά ήταν εμφανείς. Την Εποχή του Ορείχαλκου η Μινωική κεραμική είχε επεκταθεί σημαντικά στις Κυκλάδες, ιδιαίτερα στο Ακρωτήρι Θήρας με παρόμοιο τρόπο όπως στη Φυλακωπή, ενώ υπάρχει και η θεωρία ότι οι Κυκλαδίτες υιοθέτησαν τότε τη Μινωική τέχνη σαν μόδα. Η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης (15ος αιώνας π.Χ.) εξαφάνισε τα Μινωικά ίχνη, ενώ από τότε αυξήθηκε σημαντικά στα νησιά ο Μυκηναϊκός πολιτισμός. Η Μήλος γνώρισε μεγάλη ακμή κατά τη Μυκηναϊκή εποχή με κύριο οικισμό τη Φυλακωπή, ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του κυκλαδικού πολιτισμού. Η Φυλακωπή ιδρύθηκε γύρω στο 2300 π.Χ. στη βορειοανατολική ακτή της Μήλου, σε καίρια θέση για την επικοινωνία με την ηπειρωτική Ελλάδα και την Κρήτη, είχε διάρκεια ζωής καθ' όλη την εποχή του Χαλκού, έως το 1100 π.Χ., οπότε καταστράφηκε από σεισμό ή από επιδρομή. Ο οικισμός παρουσίασε τέσσερις φάσεις ζωής, γνωστές ως Φυλακωπή Ι (2300-2000 π.Χ.), Φυλακωπή II (2000-1600 π.Χ.), Φυλακωπή ΙΙΙ (1600-1400 π.Χ. περίπου) και Φυλακωπή IV (1400-1100 π.Χ.)
Στη Φυλακωπή χρονολογείται αργότερα μια τεράστια κατασκευή παρόμοια με αυτές που βρέθηκαν στην Τίρυνθα, την Πύλο και τις Μυκήνες. Πολλοί υποθέτουν ότι οι Μυκηναίοι κατέκτησαν το νησί και τοποθέτησαν κυβερνήτη. Τα στοιχεία ωστόσο δεν είναι ξεκάθαρα, με τον ίδιο τρόπο όπως με τους Μινωίτες μπορούμε να υποθέσουμε ότι πρόκειται για φαινόμενα μιμητισμού. Τη δεκαετία του 1970 βρέθηκε ένα ιερό (με διάφορες νησιώτικες μορφές όπως η "Κυρία της Φυλακωπής"), το οποίο έχει δώσει πολύτιμα στοιχεία για τα έθιμα και τα τελετουργικά των κατοίκων. Το ιερό τελικά το εγκατέλειψαν χωρίς να το χρησιμοποιήσουν ξανά. Ο προϊστορικός οικισμός της Φυλακωπής είναι ανοιχτός για το κοινό και τα τελευταία χρόνια έχει διαμορφωθεί κατάλληλα, με πλούσιο ενημερωτικό υλικό και σχεδιαγράμματα που κάνουν εύκολη και ενδιαφέρουσα την περιήγηση στον χώρο. Τα περισσότερα αρχαιολογικά ευρήματα του προϊστορικού οικισμού κοσμούν τις προθήκες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών και του Αρχαιολογικού Μουσείου Μήλου.
Δωρική εγκατάσταση
Οι πρώτοι Δωριείς εγκαταστάθηκαν στις αρχές της 1ης χιλιετίας π.Χ. Ανήκαν στην ίδια εθνική ομάδα με αυτούς της Αρχαίας Σπάρτης, αλλά παρέμειναν ανεξάρτητοι και δημιούργησαν έναν οικισμό στις ανατολικές ακτές του νησιού, μόλις βορειοδυτικά του σημερινού χωριού Τρυπητή. Από τον 6ο αιώνα π.Χ. μέχρι την πολιορκία του 416 π.Χ. η Μήλος έκοβε το δικό της νόμισμα, το οποίο ήταν τόσο ελαφρύ, που δεν ξεπερνούσε τα 14 γραμμάρια· ήταν το μόνο νησί του Αιγαίου που χρησιμοποιούσε αυτό το πρότυπο.[16][17] [18][19] Πολλά νομίσματα χρησιμοποιούσαν την εικόνα ενός μήλου - η ονομασία του φρούτου είναι ταυτόσημη με το όνομα του νησιού.[20] Τα νομίσματα έφεραν το όνομα των κατοίκων: "ΜΑΛΙΟΝ" (ΜΗΛΙΩΝ) ή παραλλαγές του.[21] Τον 6ο αιώνα π.Χ. οι Μήλιοι γνώριζαν τη γραφή: είχαν έναν αρχαϊκό τύπο μίας Ελληνικής γραφής, που δείχνει πολλές επιδράσεις από τη Θήρα και την Κρήτη· η γραφή αυτή διακόπηκε μετά την πολιορκία του 416 π.Χ.[22] Οι Μήλιοι έλαβαν μέρος στη ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.Χ. και ήταν από τους λίγους νησιώτες, που δεν έδωσαν «γην και ύδωρ» στους Πέρσες.
Πολιορκία του 416 π.Χ.
Όταν ξέσπασε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος (431-404 π.Χ.) ανάμεσα στην Αθήνα και τη Σπάρτη, οι Μήλιοι -πέρα από κάποιες δωρεές στους Σπαρτιάτες- διατήρησαν κάποια ουδετερότητα, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες πόλεις της Δωρικής εθνότητας.[23][24] Το 426 π.Χ. οι Αθηναίοι έκαναν την πρώτη επιδρομή στην ύπαιθρο του νησιού και ζήτησαν από τους Μήλιους φόρο υποτέλειας, αλλά εκείνοι αρνήθηκαν.[25] Το καλοκαίρι του 416 π.Χ. οι Αθηναίοι επιτέθηκαν ξανά στη Μήλο με 3.400 άνδρες και τους απείλησαν ότι θα τους καταστρέψουν τελείως, αν αρνηθούν να συμμαχήσουν μαζί τους. Οι Μήλιοι αρνήθηκαν για άλλη μία φορά και οι Αθηναίοι ξεκίνησαν την πολιορκία το καλοκαίρι του 415 π.Χ.: μετά την πτώση του νησιού, εκτέλεσαν όλους τους ενήλικους άνδρες και πούλησαν τα γυναικόπαιδα ως σκλάβους.[26] Οι Αθηναίοι μετέφεραν στο νησί περίπου 500 δικούς τους οικιστές.[27]
Με την τελική ήττα της Αθήνας (405 π.Χ.), ο Σπαρτιάτης στρατηγός Λύσανδρος έδιωξε τους Αθηναίους οικιστές από τη Μήλο και μετέφερε τους απογόνους των παλιών κατοίκων.[28][29] Η Σπάρτη έκανε τη Μήλο μέλος της Ομοσπονδίας της και τοποθέτησε μία υποτελή της κυβέρνηση· διοικητής έγινε ένας Αρμοστής.[30] Ο Έλληνας ιστορικός Θουκυδίδης στο 5ο βιβλίο της ιστορίας του, στο τμήμα "Μήλιοι Διάλογοι", γράφει με δραματικό τόνο τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων πριν την κατάκτηση της Μήλου. Το τμήμα Διάλογος Αθηναίων-Μηλίων αποτελεί κλασσική περίπτωση μελέτης πολιτικού ρεαλισμού, που εξηγεί πώς τα ιδιωτικά συμφέροντα υπερτερούν απέναντι στις ηθικές ανησυχίες. Η σκλαβιά των Μηλίων στους Αθηναίους διέκοψε τις σχέσεις τους με τον Ελληνικό πολιτισμό.[31] Το παλαιό τους νόμισμα αντικαταστάθηκε με το κλασσικό Ροδιακό Τετράδραχμο βάρους 15,3 γραμμαρίων και σταμάτησε να γράφει τη λέξη ΜΑΛΙΟΝ· τα υπόλοιπα ανάγλυφα σταμάτησαν το ίδιο να υπάρχουν.
Μακεδονική κατάκτηση
Ο Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας νίκησε στη Μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.) και έγινε Κύριος σε ολόκληρη την Ελλάδα και τις Κυκλάδες. Την ίδια περίοδο η Μήλος και η γειτονική Κίμωλος βρέθηκαν σε σύγκρουση για τον έλεγχο μερικών μικρών νησιών στον κόλπο τους: την Πολύαιγο, την Οτηρία ή Άγιος Ευστάθιος Κιμώλου και το Πυργί ή Άγιος Γεώργιος Κιμώλου. Οι διαφορές αυτές σε παλαιότερους χρόνους θα μπορούσαν να λυθούν μόνο με πόλεμο· η διαμάχη μεταφέρθηκε σε δικαστήριο στο Άργος, που αποφάσισε τελικά υπέρ της Κιμώλου.[32]
Ρωμαϊκή κατάκτηση
Ο τελευταίος βασιλιάς Φίλιππος Ε΄ της Μακεδονίας δέχτηκε σκληρές πιέσεις από την Αρχαία Ρώμη να παραιτηθεί (197 π.Χ.). Η Μήλος και ολόκληρη η υπόλοιπη Ελλάδα πέρασε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και στη συνέχεια στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Στους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους το νησί είχε αρκετούς Εβραίους κατοίκους και έτσι ο Χριστιανισμός διαδόθηκε αρκετά γρήγορα. Στις αρχές του 9ου αιώνα όλα τα νησιά των Κυκλάδων, ανάμεσα στα οποία και η Μήλος, δέχτηκαν σκληρές επιδρομές από τους Άραβες. Η θέση της Μήλου εκείνη την εποχή είναι αδιευκρίνιστη· σύμφωνα με ένα Βυζαντινό Χρυσόβουλο (1198) φαίνεται, ότι είχε μεγάλη αξία για τον Αυτοκράτορα.[33]
Το Δουκάτο του Αρχιπελάγους
Η Λατινική κατάκτηση
Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία διαλύθηκε από τους Φράγκους, ιδιαίτερα τους Βενετούς, που συμμετείχαν στη Δ΄ Σταυροφορία (1204). Στη θέση της δημιουργήθηκε η Λατινική Αυτοκρατορία με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη. Η Μήλος δεν συμμετείχε με τα περισσότερα νησιά των Κυκλάδων στην Partitio Terrarum Imperii Romaniae, με την οποία έγινε η τελική διανομή ανάμεσα στους νικητές. Τα νησιά των Κυκλάδων εποφθαλμιούσαν οι Βενετοί, που τα γνώριζαν πολλά χρόνια και η απουσία των νησιών στη διανομή, βοήθησε τους Βενετούς να τα καταλάβουν εύκολα. Ο Μάρκος Α΄ Σανούδος, ανιψιός του Δόγη της Βενετίας Ενρίκο Ντάντολο, αποβιβάστηκε με τον υπέργηρο θείο του και κατέλαβε τη Νάξο, το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων και ίδρυσε το Δουκάτο της Νάξου ή Δουκάτο του Αρχιπελάγους (1207). Με έδρα τη Νάξο κατέκτησε εύκολα τον ίδιο χρόνο και τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων, ανάμεσα στα οποία και τη Μήλο και έγιναν όλα τμήμα του δουκάτου του.[34] Ο Μάρκος Σανούδος αποκήρυξε την υποτέλειά του στη Δημοκρατία της Βενετίας και δήλωσε αντίθετα την υποτέλειά του στον Λατίνο Αυτοκράτορα.[35]
Η Οικογένεια των Σανούδων
Ο Οίκος των Σανούδων κυβέρνησε το δουκάτο εννέα γενεές και τους διαδέχθηκε ο Οίκος των Κρίσπων. Οι Λατινικές οικογένειες που κυβερνούσαν τα νησιά ήταν Καθολικοί, αλλά η μεγάλη πλειοψηφία του τοπικού πληθυσμού ήταν Ορθόδοξοι· οι δυο θρησκευτικές ομάδες ενώθηκαν μεταξύ τους σύντομα διαγράφοντας τις διαφορές τους. Ο δούκας αντικατέστησε τους Ορθόδοξους επισκόπους των νησιών με Καθολικούς: ο πρώτος Καθολικός επίσκοπος της Μήλου διορίστηκε το 1253.[36] Ο Γουλιέλμος Α΄ Σανούδος έδωσε δώρο τη Μήλο στον μικρότερο γιο του Μάρκο Σανούδο, τον οποίο διαδέχτηκε με τη σειρά της η κόρη του Φιορέντσα Α΄ Σανούδου, κυρία της Μήλου. Οι κυβερνήτες της Μήλου από τον Οίκο των Σανούδων ήταν:
- Μάρκος Α΄ Σανούδος (1207 - 1227), ως Δούκας του Αρχιπελάγους
- Άγγελος Α΄ Σανούδος (1227 - 1262), ως Δούκας του Αρχιπελάγους
- Μάρκος Β΄ Σανούδος (1262 - 1303), ως Δούκας του Αρχιπελάγους
- Γουλιέλμος Α΄ Σανούδος (1303 - 1323), ως Δούκας του Αρχιπελάγους
- Μάρκος Σανούδος, κύριος της Μήλου (1323 - 1376), ως Κύριος της Μήλου
- Φιορέντσα Α΄ Σανούδου, κυρία της Μήλου (1376 - 1397), ως Κυρία της Μήλου
Η Οικογένεια των Κρίσπων
Ο ευγενής Φραγκίσκος Α΄ Κρίσπος απεστάλη στη Νάξο για να ελέγξει την κακοδιαχείριση του δουκάτου από τον Νικκολό νταλλε Κάρτσερι. Ο Φραγκίσκος οργάνωσε τη δολοφονία του Νικολό και τον διαδέχθηκε αμέσως με την υποστήριξη της Βενετίας (1383)· είναι ο ιδρυτής του Οίκου των Κρίσπων. Ο Φραγκίσκος Α΄, για να νομιμοποιήσει τα δικαιώματά του στη διαδοχή του δουκάτου, νυμφεύτηκε την ίδια τη Φιορέντσα Α΄ Σανούδου, κυρία της Μήλου. Ο μεγαλύτερος γιος και διάδοχός τους Ιάκωβος Α΄ Κρίσπος παραχώρησε πολλά νησιά του Αρχιπελάγους σαν φέουδα στους μικρότερους αδελφούς του· τη Μήλο πήρε σαν Κύριός της ο δεύτερος αδελφός του Ιωάννης Β΄ Κρίσπος. Ο Ιάκωβος Α΄ πέθανε το 1418, ορίζοντας διάδοχο τον δεύτερο αδελφό του Ιωάννη Β΄ Κύριο της Μήλου αντί για την κόρη του· με τον τρόπο αυτό καθιέρωσε στο Δουκάτο του Αρχιπελάγους τον Σαλικό νόμο.[37]. Η Μήλος δεν γνώρισε από τότε ανεξάρτητο Κύριο και κυβερνήθηκε απ' ευθείας από το κεντρικό δουκάτο με έδρα τη Νάξο. Οι δούκες του Αρχιπελάγους και κυβερνήτες της Μήλου από τον Οίκο των Κρίσπων ήταν:
- Ιωάννης Β΄ Κρίσπος (1418 – 1433)
- Ιάκωβος Β΄ Κρίσπος (1433 - 1447)
- Ιωάννης Ιάκωβος Κρίσπος (1447 - 1453)
- Γουλιέλμος Β΄ Κρίσπος (1453 - 1463)
- Φραγκίσκος Β΄ Κρίσπος (1463)
- Ιάκωβος Γ΄ Κρίσπος (1463 - 1480)
- Ιωάννης Γ΄ Κρίσπος (1480 - 1494)
- Βενετική διοίκηση (1494 - 1500)
- Φραγκίσκος Γ΄ Κρίσπος (1500 - 1511)
- Βενετική διοίκηση (1511 - 1517)
- Ιωάννης Δ΄ Κρίσπος(1517 – 1564)
- Ιάκωβος Δ΄ Κρίσπος (1564 – 1566)
Οθωμανική κατάκτηση
Το Δουκάτο του Αρχιπελάγους πέρασε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και οι τελευταίοι Καθολικοί δούκες διέφυγαν για τη Βενετία (1566). Ο Οθωμανός σουλτάνος Σελίμ Β΄ διόρισε κυβερνήτη των Κυκλάδων τον Πορτογάλο Ιουδαϊκής καταγωγής Ιωσήφ Νάζη· με τον θάνατό του (1579) οι Κυκλάδες έγιναν Οθωμανική επαρχία.[38] Ο πληθυσμός του νησιού στις αρχές του 18ου αιώνα ξεπέρασε τους 6.000 κατοίκους, στη συντριπτική τους πλειοψηφία Έλληνες και χριστιανοί.[39] Στην κυβέρνησή του βρισκόταν ένας Τούρκος δικαστής, γνωστός σαν Καδής και ένας Τούρκος κυβερνήτης, ο Βοεβόδας, που ήταν υπεύθυνος για τη συλλογή φόρων και την εφαρμογή των αποφάσεων του Καδή. Οι υποθέσεις του νησιού ανατέθηκαν σταδιακά σε τρεις εκλεγμένους δικαστές, αλλά οι αποφάσεις τους θα μπορούσαν να ακυρωθούν από τον Καδή. Το νησί είχε δύο επισκόπους, έναν Ορθόδοξο και έναν Καθολικό, αλλά ο Έλληνας επίσκοπος ήταν πιο πλούσιος και με μεγαλύτερα έσοδα. Οι νησιώτες ωστόσο, αν και είχαν μεγάλη αυτονομία, υπέφεραν από την υψηλή φορολογία των Οθωμανών κυριάρχων τους.[40][41] Η Ρωσική Αυτοκρατορία κατέλαβε το νησί τρία χρόνια (1771 - 1774) και στη συνέχεια το επέστρεψε στους Οθωμανούς.
Ελληνική Ανεξαρτησία
Από το 1830, με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, η Μήλος, μαζί με τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων, περιλήφθηκε στο νεοσύστατο Ελληνικό κράτος.
Στις 9 Μαΐου 1941 επιβλήθηκε η γερμανική κατοχή στο νησί, κατ' εξαίρεση σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων, που είχαν ενταχθεί στην Ιταλική ζώνη κατοχής. Την Κυριακή 21 Φεβρουαρίου 1943 αγγλικά αεροπλάνα βύθισαν το φορτηγό πλοίο «Άρτεμις», που ήταν φορτωμένο με καύσιμα. Στο πλοίο βρήκαν τραγικό θάνατο Έλληνες και Γερμανοί. Τα βαρέλια ξεβράστηκαν στην παραλία της Χιβαδολίμνης και κάποιοι Μηλιοί πήγαν να πάρουν το περιεχόμενό τους, νομίζοντας πως περιείχαν λάδι. Οι Γερμανοί τους συνέλαβαν και από αυτούς επέλεξαν 14, τους οποίους οδήγησαν στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 26 Φεβρουαρίου, με διαταγή του διοικητή Kawelmacher. Οι Γερμανοί είχαν κάνει πολλά οχυρωματικά έργα: στον Τράχηλα, στο Κάστρο, στην Αρετή, στον Προβατά, στον Τόπακα, στον Κόρφο, στην Μπομπάρδα και στα Νύχια. Σήμερα σώζονται τα υπολείμματα αυτών των έργων. Το καταφύγιο των Πλακών, λόγω της εξαίρετης λιθοδομής του είναι καλά διατηρημένο. Το μεγάλο καταφύγιο του Αδάμαντα για χρόνια είχε μετατραπεί σε Υδραγωγείο μιας και ήταν δυσπρόσιτο για τους επισκέπτες. Τα τελευταία χρόνια έχει αναστηλωθεί και είναι ανοιχτό για το κοινό. Κατά τον 20ό αιώνα, η Μήλος αποτέλεσε κατά διαστήματα και τόπο εξορίας αριστερών. Μάλιστα κατά τη μεταξική δικτατορία εξορίστηκαν πολλοί αντιφρονούντες δημοκρατικοί, όπως ο Αλέξανδρος Σβώλος,ο Αλέξανδρος Παπάγος και ο Στ Σαράφης.
Μουσεία
Στην Πλάκα υπάρχουν το Αρχαιολογικό Μουσείο [42] και το Λαογραφικό Μουσείο, ενώ στην περιοχή του Αδάμαντα βρίσκονται το Μεταλλευτικό Μουσείο, το Εκκλησιαστικό Μουσείο και το Ναυτικό Μουσείο.
Η Αφροδίτη της Μήλου
Περίφημο άγαλμα της Ελληνιστικής εποχής, το οποίο βρέθηκε στη Μήλο το 1820. Το άγαλμα βρήκε κάποιος γεωργός με το όνομα Γεώργιος Κεντρωτάς, ο οποίος, μη γνωρίζοντας την αρχαιολογική του αξία, το έκανε φράχτη στο χωράφι του. Όταν αντιλήφθηκε η Γαλλική αρχαιολογική υπηρεσία την αξία του ευρήματος, το αγόρασε αμέσως από τον αγρότη για 400 γρόσια. Πολλοί αρχαιοκάπηλοι, αλλά και κάτοικοι του νησιού, προσπάθησαν να το κλέψουν χωρίς επιτυχία. Το άγαλμα, το οποίο χρονολογείται από το τέλος της ελληνιστικής μέχρι τις αρχές της ρωμαϊκής εποχής, μεταφέρθηκε στη Γαλλία σαν δώρο στον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΗ και εκείνος το δώρισε στο Μουσείο του Λούβρου, στο Παρίσι, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Κατά τη βίαιη μεταφορά χάθηκαν τα δύο χέρια του αγάλματος. Στο αρχαιολογικό μουσείο της Μήλου, βρίσκεται «αυθεντικό αντίγραφο» του αγάλματος, φτιαγμένο στα εργαστήρια του μουσείου Λούβρου. Πριν λίγα χρόνια, έγινε έρευνα στο λιμάνι και βρέθηκαν 2 ανδρικά χέρια που ανήκαν σε άλλο άγνωστο άγαλμα. [Προσωπικές μαρτυρίες κατοίκων]
Το αρχαίο θέατρο της Μήλου
Ένα άλλο σημαντικό έργο τέχνης είναι και το αρχαίο θέατρο, το οποίο θεωρήθηκε αρχικά ρωμαϊκό κατασκεύασμα του 1ου αιώνα μ.Χ. Εντοπίστηκε το 1735 από τον Ιησουίτη Nicolas Sarrabat, σε μία εντυπωσιακή θέση επάνω από τον παραθαλάσσιο οικισμό του Κλήματος. Αρχικά βρέθηκαν μόνο οι εννέα πρώτες σειρές εδωλίων. Σήμερα όμως έχει βρεθεί και το προγενέστερο ελληνιστικό τμήμα του (3ος αι. π.Χ.). Ο γερμανός αρχαιολόγος και αρχιτέκτονας Καρλ Χάλλερ έφτασε στη Μήλο τον Αύγουστο του 1816, ύστερα από εντολή του διαδόχου του βαυαρικού θρόνου Λουδοβίκου Α΄ και διενήργησε δύο ανασκαφές με σημαντικά ευρήματα. Ο χώρος του αρχαίου θεάτρου, ύστερα από διάφορα κρούσματα κλοπών και καταστροφών, αγοράστηκε από τον Λουδοβίκο Α΄, ο οποίος, ως βασιλιάς της Βαυαρίας, επισκέφτηκε το νησί το 1836 μαζί με τον γιο του Όθωνα. Σήμερα σώζονται τα θεμέλια της σκηνής, η ορχήστρα και 7 σειρές μαρμάρινων εδωλίων, που μπορούν να χωρέσουν περίπου 700 θεατές. Σίγουρα όμως η χωρητικότητα του θεάτρου ήταν πολύ μεγαλύτερη, μιας και τα εδώλια του κοίλου συνεχιζόταν αρκετά ψηλότερα. Μετά τις ανασκαφές του 1994, αφού καθαρίστηκε ο χώρος της ορχήστρας, βρέθηκαν πολλά μαρμάρινα τμήματα της σκηνής διακοσμημένα με ανθέμια, καθώς και ένα ακέφαλο άγαλμα του τύπου της «Μικρής Ηρακλειώτισσας». Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει στο αρχαίο θέατρο της Μήλου πρόγραμμα συντήρησης και αναστήλωσης (ενταγμένο στο ΕΣΠΑ), με σκοπό την προστασία, ανάδειξη και βελτίωση της πρόσβασης στο σπουδαίο αυτό μνημείο του παρελθόντος.
Οι κατακόμβες της Μήλου
Οι κατακόμβες είναι σκαμμένες σε ηφαιστειακό έδαφος και αποτελούν ένα από τα αξιοθέατα του νησιού. Είναι το μεγάλο κοινοτικό νεκροταφείο των πρώτων χριστιανικών χρόνων στη Μήλο. Οι κατακόμβες ανακαλύφθηκαν από αρχαιοκάπηλους και έγιναν γνωστές μετά τη σύλλησή τους, το 1840. Είναι τρεις και μαζί με πέντε διαδρόμους και έναν νεκρικό θάλαμο αποτελούν ένα δαιδαλώδες σύστημα συνολικού σημερινού μήκους 185 μ. Είχαν εισόδους στο εξωτερικό περιβάλλον, αλλά σήμερα λειτουργεί μόνο μία, αυτή της δεύτερης κατακόμβης ή των «Πρεσβυτέρων», απ' όπου μπορεί να εισέλθει ο επισκέπτης.
Στο εσωτερικό των κατακομβών, δεξιά και αριστερά επάνω στους τοίχους, υπάρχουν τα «αρκοσόλια» (σκαμμένες αψίδες) όπου μέσα σ' αυτά, καθώς και στο πάτωμα, ανοιγόταν οι τάφοι. Σήμερα σώζονται 126 αρκοσόλια (Πετροχείλου, 1972) και υπολογίζεται ότι έχουν ταφεί μερικές χιλιάδες νεκρών. Σε κάθε τάφο υπήρχε λυχνάρι, ενώ σήμερα έχουν τοποθετηθεί ηλεκτρικοί λαμπτήρες, που φωτίζουν το χώρο διακριτικά και δημιουργούν την ατμόσφαιρα εκείνων των χρόνων.
Στους τάφους των πιο διακεκριμένων προσώπων ζωγράφιζαν χριστιανικά σύμβολα ή χάραζαν επιγραφές. Τέτοια είδαν και μελέτησαν οι Ross (1843) και Σωτηρίου (1927), αλλά με την πάροδο των χρόνων τα περισσότερα καταστράφηκαν. Μεταξύ των επιγραφών που έχουν εντοπιστεί είναι η επιγραφή «ΕΝ ΚΩ» και αναπαραστάσεις ψαριών, οι οποίες αποτελούσαν σύμβολα χριστιανοσύνης.[43]
Μια τέτοια επιγραφή μπορεί να δει ο σημερινός επισκέπτης στη δεύτερη κατακόμβη, στο 6ο αρκοσόλιο δεξιά. Είναι η επιγραφή των «Πρεσβυτέρων», απ' όπου και το όνομά της. Ακόμη στην ίδια κατακόμβη, στη μέση περίπου, υπάρχει ένας τάφος σκαμμένος στο βράχο υπό μορφή σαρκοφάγου.
Πιστεύεται ότι είχε ταφεί σε αυτόν ένας από τους πρώτους μάρτυρες της χριστιανοσύνης και ακόμη ότι οι πρώτοι χριστιανοί τον χρησιμοποιούσαν ως Αγία Τράπεζα στις λειτουργίες τους, όπως αποδεικνύεται από το κομμάτι του πετρώματος, που έχει αφεθεί στη θέση του στο μέσο περίπου της στοάς Β΄. Από τις βάσεις που βρέθηκαν στα τέσσερα άκρα κατά την έρευνα του 1928, υποθέτουμε ότι επάνω από την Τράπεζα, υπήρχε αρχικά «κιβώριο».
Η δραστηριότητα των πρώτων χριστιανών στις κατακόμβες σταματά λίγο μετά τη θεσμοθέτηση της ανεξιθρησκίας (Διάταγμα των Μεδιολάνων), ή μέχρι να καταστραφεί και να εγκαταλειφθεί η αρχαία πόλη του Κλήματος από σεισμούς τον 5ο ή 6ο αιώνα μ.X.
Σύρματα ονομάζονται στη Μήλο οι θέσεις φύλαξης μικρών σκαφών (για βάρκες), σκαμμένες στους ηφαιστειακούς τόφφους, κυρίως στους οικισμούς: Κλίμα, Μανδράκια και στον Φυροπόταμο, δίπλα στη θάλασσα. Την ονομασία τους οφείλουν στην κίνηση των ψαράδων (τα έσερναν- έσυραν) από τον εσωτερικό χώρο, όπου τα προστάτευαν από τις χειμερινές καιρικές συνθήκες, όταν ήθελαν να τα ξαναρίξουν στη θάλασσα. Είναι υπόσκαφα παραθαλάσσια σπιτάκια, πολύχρωμα και γραφικά, σκαμμένα στα ηφαιστειακά βράχια και αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα της κυκλαδίτικης αρχιτεκτονικής.
Στην έντονη μεταηφαιστειακή υδροθερμική δράση στο έδαφος της Μήλου οφείλεται η ύπαρξη πολλών θερμών πηγών, με πολύτιμα συστατικά για θεραπεία πολλών παθήσεων. Τα ιαματικά λουτρά του νησιού ήταν γνωστά από την αρχαιότητα. Ο Ιπποκράτης το αναφέρει στο Ε΄ βιβλίο του Περί Επιδημιών. Αναφορά σε αυτά κάνει πολύ αργότερα, το 1717, και ο Γάλλος καθηγητής της Βοτανικής Pitton de Tournefort στα Περιηγητικά του κείμενα. Σήμερα, λίγες πηγές χρησιμοποιούνται και αυτές είναι ελάχιστα αξιοποιημένες. Οι πιο γνωστές είναι τα χλωριονατριούχα λουτρά του Λάκκου, που βρίσκονται σε μία φυσική σπηλιά κοντά στο λιμάνι του Αδάμαντα. Εκεί έχουν σκαλιστεί θάλαμοι με μπανιέρες, από όπου αναβλύζει το νερό. Εκτός από το χλωριούχο νάτριο, το νερό περιέχει πυριτικό οξύ και ιόντα νιτρωδών ενώσεων με σίδηρο. Η θερμοκρασία των νερών φτάνει στους 39-41 βαθμούς, ανάλογα με τη στάθμη της θάλασσας και τον καιρό. Η πηγή αυτή είναι κατάλληλη για δερματικά νοσήματα, αρθριτικά, ραχιτισμό, ισχιαλγία, αδενοπάθεια, χρόνια ρινίτιδα κ.ά. Μία ακόμα αξιόλογη ιαματική πηγή είναι τα λουτρά του Κάναβα. Τα νερά βγαίνουν στην αμμουδιά και χύνονται στη θάλασσα, νοτιοδυτικά του εργοστασίου της Δ.Ε.Η.. Εκεί, το καυτό νερό είναι γεμάτο άλατα, που ιριδίζουν στο φως της ημέρας. Από την ίδια πηγή προέρχονται και οι ατμίδες, που βγαίνουν λίγα μέτρα πιο πέρα μέσα στη θάλασσα ζεσταίνοντάς τη. Τα νερά αυτά λέγεται ότι θεραπεύουν αρθριτικά. Τέλος, υπάρχουν τα λουτρά του Μακρινού στον Αδάμαντα, η Πικροπηγή στα Μαντράκια, τα λουτρά του Προβατά, θερμές πηγές στο Παλιοχώρι και τα λουτρά της Αλυκής.
Η Μήλος έχει πολλές παραλίες εξαιρετικής ομορφιάς. Κάθε παραλία που πρόκειται να επισκεφτεί κάποιος κατά τη διαμονή του στο νησί, θα δει πως είναι εντελώς διαφορετική από την άλλη και αυτός είναι ο λόγος που την κάνει να ξεχωρίζει, όχι μόνο στις Κυκλάδες, αλλά σε ολόκληρη την Ελλάδα, λόγω των ιδιαίτερων πετρωμάτων που την περικλείουν. Πολλές είναι προσβάσιμες από την ξηρά, ενώ άλλες είναι προσιτές μόνο από τη θάλασσα. Παρακάτω αναφέρονται 90 παραλίες, 17 στη βόρεια, 12 στην ανατολική, 21 στη νότια, 15 στη δυτική πλευρά και 25 μέσα στον κόλπο. Αν και ο κατάλογος αυτός περιέχει τις περισσότερες παραλίες, δεν είναι πλήρης.
Βόρεια πλευρά
16 παραλίες από Δυτικά προς Ανατολικά:
- Πλάθιενα
- Τράχηλας
- Φυροπόταμος
- Τουρκοθάλασσα
- Συκιά(Αφάλατωση)
- Μαντράκια
- Σαρακήνικο
- Μύτακας
- Αλογόμαντρα
- Άγιος Κωνσταντίνος
- Πάχαινα
- Κάπρος
- Παπάφραγκας
- Φυλακωπή
- Καλόγερος
- Πελεκούδα
- Πολλώνια
Ανατολική πλευρά
12 παραλίες
- Πολυχρόνη
- Θειορυχεία
Θειρυχεία (Θειάφες) - Καστανάς
- Τρία Πηγάδια
- Βούδια
- Κολυμπισιώνας
- Αγκάλη
- Ρέμα
- Παλιόρεμα
- Παλιά Θειωρυχεία
- Καμπάνες
Νότια Πλευρά
21 παραλίες (από Ανατολικά προς Δυτικά):
- Ψαροβολάδα
- Αγία Κυριακή
- Φύρλιγκος
- Σπαθί
- Τουρκάκι
- Παλιοχώρι
- Τούρλος
- Γέρακας
- Κάλαμος
- Τσιγκράδο
- Φυριπλάκα
- Προβατάς
- Άγιος Σώστης
- Κήπος
- Τσιγκούλια
- Ψαθί
- Ακρωτηράκι
- Κάτεργο
- Γέροντας
- Κλέφτικο
Δυτική Πλευρά
15 παραλίες (από Νότια προς Βόρεια):
- Ακρωτήρι Ψαλίδα
- Βαίσης
- Συκιά
- Άγιος Ιωάννης (1)
- Άγιος Ιωάννης (2)
- Άγιος Ιωάννης (3)
- Αμμουδαράκι
- Τριάδες (1)
- Τριάδες (2)
- Τριάδες (3)
- Βουρλίδια
- Αγκάθια
- Καλόγριες
- Άσπρα Γιαλούδια
- Βάνι
Μέσα στον κόλπο
25 παραλίες
- Εμπουριός
- Φατούρενα
- Αχιβαδόλιμνη
- Παπικινού
- Λαγκάδα
- Ριβάρι
- Άγιος Νικόλαος
- Πατρικιά (1)
- Πατρικιά (2)
- Πατρικιά (3)
- Κάναβα
- Αλυκή
- Άγιος Δημήτριος
- Καντάρος
- Κατσιμούτσης
- Νεροδάφνη
- Σχινωπή
- Μπομπάρδα
- Αδάμας
- Νεοχώρι
- Κόλφος
- Φουρκοβούνι
- Αρετή
- Κλήμα
- Αμπουρδεκτάκι
| Δήμος Μήλου | |
| Δήμος | |
|
| |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Έδρα | Πλάκα |
| Διοίκηση | |
| • Δήμαρχος | Εμμανουήλ Μικελής (2019-σήμερα) |
| Διοικητική υπαγωγή | |
| • Αποκ. διοίκηση | Αποκεντρωμένη Διοίκηση Αιγαίου |
| • Περιφέρεια | Νοτίου Αιγαίου |
| • Περιφ. ενότητα | Μήλου |
| Διαμέρισμα | Νησιά Αιγαίου |
| Νομός | Κυκλάδων |
| Έκταση | 160,1 km2 |
| Πληθυσμός | 4.977 (απογραφή 2011) |
Ο δήμος Μήλου περιλαμβάνει το νησί της Μήλου καθώς και τις γύρω νησίδες. Με την εφαρμογή της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας κατά το Πρόγραμμα Καλλικράτης, ουδεμία μεταβολή επήλθε στον Δήμο, σύμφωνα με το άρθρο 1,§ 2.29.Γ. αυτού.
Οικισμοί και νησίδες
Αναλυτικά οι οικισμοί και οι νησίδες που αποτελούν τον δήμο Μήλου είναι οι εξής:
- Δ.δ. Μήλου [ 919 ]
- η Μήλος (Πλάκα) [ 792 ]
- το Ακράθι (νησίδα) [ 0 ]
- οι Ανάνες (νησίδα) [ 0 ]
- η Αντίμηλος (νησίδα) [ 0 ]
- η Αρετή [ 0 ]
- το Αρκάδιο (νησίδα) [ 0 ]
- ο Εμπουρειός (Εμπορειός) [ 52 ]
- η Ξυλοκερατιά [ 6 ]
- το Παξιμάδι (νησίδα) [ 0 ]
- το Πηλονήσιο (νησίδα) [ 0 ]
- το Πρασονήσι (νησίδα) [ 0 ]
- το Ραλάκι Χάλακος [ 11 ]
- το Φουρκοβούνι [ 2 ]
- ο Φυροπόταμος [ 12 ]
- τα Ψαθάδικα [ 44 ]
- Δ.δ. Αδάμαντος -- ο Αδάμαντας [ 1.391 ]
- Δ.δ. Πέραν Τριοβασάλου [ 644 ]
- ο Πέρα Τριοβασάλος [ 583 ]
- ο Κατσαρώνας [ 37 ]
- τα Κόμια [ 24 ]
- Δ.δ. Τριοβασάλου [ 1.029 ]
- ο Τριοβασάλος [ 705 ]
- οι Άγιοι Ανάργυροι [ 4 ]
- ο Άγιος Γεράσιμος [ 17 ]
- τα Πολλώνια [ 257 ]
- τα Βούδια [ 2 ]
- τα Γλαρονήσια [ 0 ]
- τα Μανδράκια [ 2 ]
- ο Μύτικας [ 20 ]
- η Πάχαινα [ 18 ]
- η Φυλακωπή [ 4 ]
- Δ.δ. Τρυπητής [ 788 ]
Πρόεδροι της Κοινότητας
...
- 1979-1986 Νίνος Πέρρος
- Πηγή: ΕΕΤΑΑ
Δήμαρχοι
- 1987-1990 Ηλίας Μωραΐτης
- 1991-1998 Κωνσταντίνος Ψαρομηλίγκος
- 1999-2002 Δημήτριος Ψαθάς
- 2003-2010 Γεώργιος Τσαΐνης
- 2011-2019 Γεράσιμος Δαμουλάκης
- 2019- σήμερα: Εμμανουήλ Μικελής
- Πηγή: ΕΕΤΑΑ
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
