Premio Turing

Premio Turing (angle ACM A.M. Turing Award) estas fondita en 1966 de la Association for Computing Machinery ("Asocio pri Komputila Maŝinaro"), donita ĉiujare al gravaj kontribuantoj de daŭra valoro al komputoscienco. La premio nomiĝas por memorigi la pioniron de komputado, anglan scienciston Alan Turing. Ĝi estas la plej grava premio en la kampo.

Premio Turing
scienca premio • computer science award
Nomita laŭ	Alan Turing
Organizanto	Asocio por Komputila Maŝinaro
Lando	Usono
Fondita en	1966
En TTT	Oficiala retejo vd
v • d • r

Ĝis 13-a de novembro 2014, Intel kaj Guglo kune kontribuadis mondonacon de 250 000 USD. Intel poste ĉesis kontribuadon. Guglo anstataŭe pliigis sian kontribuon ĝis 1 000 000 USD, monsumo proksima al tiu de Nobel-premio^[1].

Ricevintoj de la premio

Jaro	Ricevinto	Kontribuo
1966	Alan J. Perlis	Altnivela programado kaj konstruo de tradukilo[2]
1967	Maurice Wilkes	Profesoro Wilkes famas kiel kreinto de EDSAC, la unua komputilo kiu memoras programon interne. Li ankaŭ verkis en 1951 kun Wheeler kaj Gill, libron pri "pretigo de programoj de elektronaj-ciferaj komputiloj", kiu efike enkondukis koncepton de programbiblioteko[3]
1968	Richard Hamming	Pro lia kontribuo pri cifereca analitiko, aŭtomata kodilo, eraro-trova kaj eraro-korekta kodo[4]
1969	Marvin Minsky	Pro lia centra rolo krei, disvastigi, influi la kampon de artefarita intelekto.[5]
1970	James H. Wilkinson	Pro lia studo pri cifereca analitiko por faciligi uzon de rapida cifereca komputilo[6]
1971	John McCarthy	Artefarita intelekto.
1972	Edsger W. Dijkstra	Edsger Dijkstra estis la ĉefa kontribuinto dum 1950-oj por disvolvigo de ALGOL, altanivela programlingvo, kiu montras klarecon kaj matematikan striktecon. Lia kontribuo vaste influis grafeoteorion, programado, programlingvo, kaj mastruma sistemo[7]
1973	Charles W. Bachman	Pro lia kontribuo al datumbaza teknologio[8]
1974	Donald E. Knuth	Pro lia granda kontribuo al analizo de algoritmoj kaj plano de programlingvoj. Speciale pro lia fama libroj "La Arto de Komputila Programado"[9]
1975	Allen Newell Herbert A. Simon	Artefarita intelekto, kogna psikologio, kaj listo traktado.
1976	Michael O. Rabin Dana S. Scott	Pro ilia kuna raporto "Finite Automata and Their Decision Problem",[10] kiu enkondukis valoregan koncepton de nedeterminisma maŝino.[11][12]
1977	John Backus	Kreinto de FORTRAN kaj eka publikigo de formala proceduro por specifi programlingvon.[13]
1978	Robert W. Floyd	Metodaro por krei efikajn programojn.
1979	Kenneth E. Iverson	Pro lia pionira klopodo fari programlingvon kun matematika notacio, kies rezulto estas APL[14]
1980	Tony Hoare	Pro kontribuo pri programlingvoj[15]
1981	Edgar F. Codd	Pro kontribuo pri teorio kaj praktiko de datumbazo-mastrumo, speciale rilata datumbazo.[16]
1982	Stephen A. Cook	Komputada komplekseco.
1983	Ken Thompson Dennis M. Ritchie	Pro ilia kontribuo pri ĝenerala teorio pri mastrum-sistemo kaj speciale pro krei UNIX kaj la programlingvon C.
1984	Niklaus Wirth	Pro krei sekvon da novaj programlingvoj, ekzemple EULER, ALGOL-W, MODULA kaj Paskalo
1985	Richard M. Karp	Pro lia kontribuo pri teorio de algoritmoj, ekzemple malkovri rapidajn algoritmojn por plejbonigi reta fluo kaj aliaj kombinatorikaj optimumigoj. Li ankaŭ kontribuis al teorio pri NP-pleneco.
1986	John Hopcroft Robert Tarjan	Plano kaj analizo de algoritmo kaj datumstrukturo.
1987	John Cocke	Pro lia grava kontribuo pri teorio de tradukiloj, arkitekturo de sistemego kaj disvolvigo de la RISC-arkitekturo.
1988	Ivan Sutherland	Komputila grafiko
1989	William Kahan	Cifereca analizo
1990	Fernando J. Corbató	Kongrua Tempopartiga Sistemo.
1991	Robin Milner	LCF ML CCS, ĝenerala teorio pri komuikado de kunkuraj sistemoj.[17]
1992	Butler W. Lampson	Disa sistemo, Persona komputado.
1993	Juris Hartmanis Richard E. Stearns	Pro ilia pionira raporto, kiu fondis la kampon de komputada amplekseco[18]
1994	Edward Feigenbaum Raj Reddy	Granda artefarita-inteligencia sistemo
1995	Manuel Blum	Pro lia kontribuo al fudamenta teorio pri komputada amplekseco kaj ĝia aplikado je kriptologio kaj forma verigado.
1996	Amir Pnueli	Sekvenca logiko
1997	Douglas Engelbart	Pro lia antaŭvido pri estonteco de interaga komputilo kaj grava invento, ekzemple muso.
1998	Jim Gray	Pro lia kontribuo al datumbazo kaj transakcio-traktado.
1999	Frederick P. Brooks, Jr.	Organizado de komputilo, mastruma sistemo, programinĝeniero.
2000	Andrew Chi-Chih Yao	Teoreio pri komputado. Komputada komplekseco. Generi kvazaŭhazardaĵon.
2001	Ole-Johan Dahl Kristen Nygaard	Pro iliaj ideoj, kiuj aperigis objekteman programadon.
2002	Ronald L. Rivest, Adi Shamir Leonard M. Adleman	Pro lia genia kontribuo por igi publikŝlosilan kriptologion praktike utila.
2003	Alan Kay	Pro pioniri multe da ideoj fundamentaj por la nuna objektema programlingvoj, pro gvidi la disvolvigon de Smalltalk.
2004	Vinton G. Cerf Robert E. Kahn	Pro pioniri la planadon kaj plenigon de TTT-o. Speciale, pro plenigo de TCP-IP.
2005	Peter Naur	Algol 60
2006	Frances E. Allen	Pro liaj fundamentaj kontribuoj pri tradukila optimumigo.
2007	Edmund M. Clarke, E. Allen Emerson Joseph Sifakis	Aŭtomata sistemo por trovi eraron je plano de komputilo
2008	Barbara Liskov	Pro ŝia kontribuo al teoria kaj praktika fundamento de programlingvo kaj sistemplano, speciale datum-abstrakto kaj disa komputado.
2009	Charles P. Thacker	Pro krei la unuan personan komputilon, Xerox Alto, kaj lia kontribuo al Ethernet kaj Tablet PC.
2010	Leslie G. Valiant	Multe da novigo por teorio pri komputado.
2011	Judea Pearl[19]	Pro lia fundamenta kontribuo al artefarita intelekto per disvolvigo de teorio por probablo kaj kaŭza rezonado.[20]
2012	Silvio Micali Shafi Goldwasser	For transformative work that laid the complexity-theoretic foundations for the science of cryptography and in the process pioneered new methods for efficient verification of mathematical proofs in complexity theory.[21]
2013	Leslie Lamport	Disa kaj kunkura sistemo.
2014	Michael Stonebraker	Pro lia fundamenta kontribuo al moderna datumbazo.
2015	Martin E. Hellman Whitfield Diffie	Pro fundamenta kontribuo al moderna kriptologio. Gravega publikigo de Diffie kaj Hellman en 1976, "New Directions in Cryptography,"[22] konceptigis publikan ŝlosilon kaj ciferecan subskribon.[23]
2016	Tim Berners-Lee	Por inventado de la Monda Retejo, la unua retumilo, kaj la fundamentaj protokoloj kaj algoritmoj, kiuj permesas al la retejo skalari.
2017	David A. Patterson John L. Hennessy	Por pionira sistemo, kvanta alproksimiĝo al la desegno kaj taksado de komputilaj arkitekturoj kun daŭra efiko sur la mikroprocesora industrio.
2018	Yoshua Bengio Geoffrey Hinton Yann LeCun	Por konceptaj kaj inĝenieraj progresoj, kiuj igis profundajn neŭronajn retojn kritika komponanto de komputado.[24]
2019	Edwin Catmull Pat Hanrahan	Por fundamentaj kontribuoj al komputila grafiko 3-D, kaj la revolucia efiko de ĉi tiuj teknikoj sur bildoj de komputil-generitaj bildoj (CGI) en filmado kaj aliaj aplikoj.[25]
2020	Alfred Aho Jeffrey Ullman	Por fundamentaj algoritmoj kaj teorio subesta programlingva efektivigo kaj por sintezi ĉi tiujn rezultojn kaj tiujn de aliaj en iliaj tre influaj libroj, kiuj edukis generaciojn de komputikistoj.[26]
2021	Jack Dongarra	Pro iliaj kontribuoj en bibliotekoj kaj nombraj algoritmoj, kiuj permesis al la alta rendimento komputila programaro sekvi la ritmon de la eksponencaj plibonigoj de la aparataro dum pli ol kvar jardekoj.
2022	Robert Metcalfe	Pro la invento, normigado kaj komercado de la Eterreto
2023	Avi Wigderson	pro lia kontribuo al la kompreno de hazardo en komputado, kaj por gvidado de la kampo de teorio de komputiko.
2024	Andrew Barto kaj Richard Sutton	pro ilia laboro pri refortigada lernado.