Psio (litero)

Psio aŭ psi (majuskla Ψ, minuskla ψ) estas la 23-a litero de la greka alfabeto, kaj en grekaj numeraloj ĝi havas valoron 700. Kaj en la klasika greka lingvo, kaj en la novgreka, tiu ĉi litero indikas la sonkombinaĵon /ps/. En la greka, ĉi tiu konsonanto povas aperi en la silabkomenca pozicio: ekzemple, en la greka vorto "ψάρι" [psári], fiŝo. Tamen, en iuj lingvoj ĉi tiu kombinaĵo ne estas ebla kiel silabkomenca. En la latina lingvo, grekaj vortoj komenciĝantaj je psio estas transskribataj per ps-, sed eble ili reale estis prononcataj simple kiel [s...] kun antaŭa apenaŭ aŭdebla [p].

Greka alfabeto
Αα Alfo	Νν Nuo
Ββ Beto	Ξξ Ksio
Γγ Gamo	Οο Omikrono
Δδ Delto	Ππ Pio
Εε Epsilono	Ρρ Roto
Ζζ Zeto	Σσς Sigmo
Ηη Eto	Ττ Taŭo
Θθ Teto	Υυ Upsilono
Ιι Joto	Φφ Fio
Κκ Kapo	Χχ Ĥio
Λλ Lambdo	Ψψ Psio
Μμ Muo	Ωω Omego
Iamaj literoj1,2
Digamo	Sano
Stigmo	Kuoppo
Heto	Sampio
	Ŝo
1 Referencoj 2 Eksteraj ligiloj

La litero eble devenis de la praktiko skribi sigmon super pio, tiel farante la kombinaĵon sola litero. Psio estis ankaŭ adoptita en la frua cirila alfabeto, vidu la artikolon "Psio (cirila alfabeto)". Ĉi tio povas esti ankaŭ pro tio, ke tiu ĉi litero, kaj en la minuskla, kaj en la majuskla formo, similas la tridenton, simbolon de Posejdono, la greka dio de akvo kaj oceano.

La litero psio estas kutime uzata en fiziko por prezento de ondofunkcio en kvantummeĥaniko, aparte en la ekvacio de Schrödinger kaj per angulkrampa notacio: ${\displaystyle \langle \phi |\psi \rangle }$. Ĝi estas uzata ankaŭ por prezenti la (ĝeneraligitajn) poziciajn statojn de kvantumbito en kvantuma komputado.

Psio estas uzata ankaŭ kiel la simbolo por la plurgama funkcio, difinita kiel

${\displaystyle \psi _{n}(x)={\frac {d^{(n)}}{dx^{(n)}}}{\frac {\Gamma '(x)}{\Gamma (x)}}}$

kie ${\displaystyle \Gamma (x)}$ estas la gama funkcio.

La litero Ψ aŭ ψ povas ankaŭ esti simbolo por:

• Psikologio, psikiatrio, kaj iam parapsikologio (aparte en fikcio).
• En matematiko, la superora rilatumo, proksimume 1,4, kiu estas la solvaĵo al la kuba ekvacio x³=x²+1.
• Akva potencialo en movado de akvo inter ĉeloj de planto.
• Unu el la duedraj anguloj en la karakteroj de proteinoj.
• Planedo Neptuno
• Indianaa Universitato (kiel surmetitaj literoj I kaj U)
• Farmakologio, ĝenerala farmacio
• En studado de virusoj la ψ situo estas virusa enpakanta signalo.
• La J/ψ mezono en partikla fiziko.

• Psio (litero) en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
• Kategorio Psio (litero) en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)
• Psio (litero) en ReVo