Aleksandr Puxkin
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Aleksandr Sergeievitx Puxkin —errusieraz: Александр Сергеевич Пушкин— (Mosku, Errusiar Inperioa, 1799ko ekainaren 6a – San Petersburgo, Errusiar Inperioa, 1837ko otsailaren 10a) errusierazko poeta, nobelagilea, dramagilea eta istorio laburren idazle bat izan zen. Aditu askoren iritziz, errusiar poeta handiena[1][2][3] eta errusierazko literatura modernoaren sortzailea izan zen.[4]
Haren poema eta lanetan herri hizkuntza erabiltzen lehenetarikoa izanik, estilo narratibo bat sortu zuen, dramaren, maitasun istorioen eta satiraren arteko nahasketa bat. Ordutik, estilo hori errusiar literaturarekin bat joan zen, eta eragina izango zuen geroagoko Gogol, Dostoievsky edo Tolstoi idazleengan eta Txaikovski edo Musorgski musikagileengan. Zenbait musikagile Puxkinen lanetan oinarritu izan dira musika piezak idazteko.
Remove ads
Bizitza
Haurtzaroa eta gaztaroa
Aleksandr Puxkin 1799an jaio zen, Moskun. Kronikatan maiz aipatu izan da aristokraziako familia batekoa zela, baina olerkaria jaio zenerako, puxkindarrek ez zuten itzal handirik Errusiako gizartean.[5] Amaren aldetik birraitona bitxi bat zuen, Abram Petrovich Gannibal, abisiniarra jatorriz, agi denean, turkiar soldaduek Konstantinoplako esklabo merkatuan saldua, eta han, Errusiako diplomazialari batek erosia. Denborarekin, Alexanderren abisianiar birraitona esklabo eta morroi izatetik Petri Handia tsarraren itsas armadako amiral mailara iritsi zen.[6]
Puxkinen sendiak lehenagotik zuen harremana literaturarekin. Aleksandren aitak liburutegi ona zuen etxean, frantses egileen liburuz osatua, batik bat, haiexek izan baitziren olerkariaren lehen irakurketak.[7] Errusiako nobleen ohiturari jarraituz, frantses irakasleak izan zituen Puxkinek, errusieraz baino lehenago irakatsi zioten frantsesez.[8] Zorionez, Arina Rodionovna (errusieraz: Арина Родионовна) izeneko inude batek zaintzen zuen, eta hark irakatsi zion errusiarraz eta errusiar folklore aberatsa.[9]
1811n, Alexandro I.a Errusiakoa tsarrak Lizeo izeneko ikastetxe bat sortu zuen aristokraziako haurrentzat Tsarkoie Selon (errusieraz: Императорский Царскосельский лицей, translit.: Imperatorskiy Tsarskosel'skiy litsey),[10] tsarraren udako egoitzaren ondoan. Asmoa zen noizbait administrazioko kargu gorenetan egongo zirenei maila oneko hezkuntza eskaintzea.
Nahiz eta tsarra zegoen atzetik, Lizeoko programa nahiko liberala zen, orobat irakasleak.[11][12] Puxkin ez zen ikasle nabarmen bat izan, gehiago erakartzen baitzuten historiak eta literaturak, matematikak baino.
Lizeoko egonaldian nabarmen geratu zen Puxkinen izaeraren funtsezko ezaugarri bat: gauzak azken muturreraino eramateko joera zuen. Guztiz samurra ala neurrigabea izan ohi zen, oso erraz pasatzen zen bozkariotik atsekaberik hitsenera, jokoaren grinak mendean hartzen zuen sarri, baina, horrekin batera, oso langilea zen, beti zerbait berria ikasteko prest, bai agiritegi zaharretan, politikako tratatuetan edo hizkuntzetan —hiruzpalau ikastera iritsi zen.[13]
Lehen argitalpenak
1812an, Errusiaren bizitzan eragin handia izango zuen gertakari handi bat izan zen: Napoleonen aurkako gerra eta garaipena. Errusiarren sentimendu abertzalea sutsuki piztu eta askatasun gogo berriak hedatu zituen gazteengan.
1814an argitaratu ziren Puxkinen lehen olerkiak, Lizeoaz haraindiko ospea biltzeko aukera zabaldu ziotenak. Garai hartako idazle entzutetsuenek —Derzhavin, Karamzin edo Zhukovski, besteak beste— etorkizun oparoa iragarri zioten.[14]
1817an amaitu zituelarik Lizeoko ikasketak, Kanpo Arazoetako Ministerioan eman zioten postu bat, benetako sinekura bat. Betebehar ofizialak ez zionez denborarik kentzen, eta bere famaz baliaturik, San Petersburgok eskaintzen zizkion plazer guztiez gozatzen saiatu zen.[15] Aldi berean, liberalen eta hargin beltzen zirkuluetara hurbildu zelarik, neurtitz eta epigrama zorrotz batzuk idatzi zituen, ideia politiko muturreko samarrak aldezten zituela.[16]
Ruslan i Liudmila (1820, errusieraz: Руслан и Людмила, «Ruslan eta Liudmila») olerkiak —errusiar folklorearen kutsu handikoa, nahiz eta Puxkinek asmatutako argumentua zen— eztabaida sutsua piztu zuen irakurle tradiziozaleen eta eraberritzaileen artean. Olerki horretan herri hizkera biziari eman zion lehentasuna Puxkinek, eta, bere obra horretan oinarri harturik, errusiera ikasteko aldarria egin zuen, baina ez handikien bilera aretoetan, baizik plazetan eta nekazarien azoketan.[17]
Deserrira
Haren poemek albaramendua sustatzen zutela iritzita, 1820an, Puxkin deserrira kondenatu zuen Alexandro I.a tsarrak, hiru urterako, administrazioko kargu txiki bat emanda.[18] Siberiako espetxe gogorretatik gutxigatik ihes eginda, Ekaterinoslavera (egungo Dnipro, Ukraina) bidali zuten lehenik, baina sukar bortitz batek hartu zuelarik,. ahulduta, Moldaviara, Krimeara eta Kaukasora bidaiatzeko baimena lortu zuen. Sakonki markatu zuen bidaiak.
Inperioaren hegoaldean igarotako erbestealdiaren lehen zati honetan, Puxkinek oso bizimodu desarautua egiten jarraitzen zuen, dibertimendura erabat emana: amodio kontuak, festak eta jolasa. Haren izaera suhar, suminkor eta burlatia kontuan izanda, aise uler daiteke duelu auzitan aurkitu zela behin eta berriz, haietatik onik irteteko zoria izan bazuen ere.[18]
Aldi hartan idatzi zituen Lord Byronen eragin handiko olerki erromantiko batzuk, hala nola Kavkazski plennik (1822, errusieraz: Кавказский пленник, «Kaukasoko gatibua»), Bakhtxsaraiski fontan (1824, errusieraz: Бахчисарайский фонтан, «Bakhtxisaraiko iturria») eta Tsigani (1827, errusieraz: Цыганы, «Ijitoak»).
Garaitsu hartan hasi zuen Puxkinek bere olerki lan luzeen eta garrantzizkoena, neurtitzez egindako eleberri oso bat: Evgeni Onegin (1833, errusieraz: Евгений Онегин). Deserriratua egon arren, Puxkinek errespetu urriz tratatzen zituen administrazioko eskalan bere gainetik zituenak.
Odesan, Puxkin masoneriarekin harremanetan hasi zen Ovidio Logian[19] eta, ondoren, Sergei Stepanovitx Lanskoik 1817an Moskun sortutako Les Chercheurs de la Manne logiako idazkaria izango zen.[20] Hiriko gobernadore Vorontsoven etsaitasuna piztu zuen —haren emaztearen atzetik ibili zelako, zalantzarik gabe—, eta Pskoven inguruko Mikhailovskoieko jabetzara erbesteratu zuten, Letoniako mugara. Hantxe bizi izan zen 1824tik 1826ra.[21] Arina Rodionovna, Puxkinen inude zaharra ere hantxe bizi zen. Bitxia den bezala, Puxkinek olerki mordo bat eskaini zion bere haurtzain izandakoari, baina bakar bat ere ez bere amari. «Auzotar gutxi ditut —idatzi zien San Petersburgoko lagunei—, familia bakarra ezagutzen dut, eta horiek ere ez ditut maiz ikusten. Egunez zaldiz ibiltzen naiz, eta gauez, nire haurtzainak kontatzen dizkidan istorioak entzuten ditut [...] huraxe da nire lagun bakarra, harekin ez beste guztiekin aspertu egiten naiz». Liburuak eskatzen zizkien etengabe adiskideei: «Liburuak, jainkoagatik, bidal iezazkidazue liburuak; olerkiak, olerkiak, bidal iezadazue Lord Byron, Walter Scott...».[22] Bien bitartean, lanak argitaratu ahala, Puxkinen ospea geroz eta handiagoa zen.
Errusiaren historiak pizten zion interesak bultzatuta, Boris Godunov izenburuko antzerki lan bat idatzi zuen, XVI. mendearen azkenetan eta XVII. mendearen hasieran jazotako benetako gertakari batean oinarriturik. Istorioaren muina: Ivan IV. Errusiakoren seme Teodoro I.a Errusiakoa, Boris Godunov handikiaren arrebarekin ezkondurik zegoena, oinordekorik gabe hil zen. Ivan Izugarriaren beste semea, Dimitri, mutiko bat, era arraroan hil zen: jolasean zebilela; epilepsia krisi bat izan zuen, lurrera erori, sastakaia sartu zitzaion eta hil egin zen. Boris Godunovek hartu zuen orduan tsarraren aulkia.[23]
1825eko abenduaren 14an, Puxkin Mikhailovskoieko erretiro derrigortuan zegoela, San Petersburgon, Nikolas I.a Errusiakoa tsar izendatu berriaren aurrera zin egitera joandako guardia inperiala matxinatu egin zen. Noble gazteak ziren matxinatuak, Puxkinen lagunak, haren pentsaera berberekoak. Berehalaxe zapaldu zuten jazarraldia eta matxinoei zigor gogorrak ezarri zizkieten.[24] Tsar berriak, orduan, poetarekin adiskidetu nahi izan zuen: Mikhailovskoien deserriratzeko agindua kendu zion, eta bere koroatzea zela-eta, Moskun ospatu ziren festetara gonbidatu zuen.[25] Gainera, mesede berezi gisa, Puxkinen zentsore lana tsarrak berak egitea erabaki zuen.
Etxera itzuli
Horrela itzuli zen Puxkin Moskura, bere jaioterrira, geroz eta ugariago zituen miresleen pozerako. Tsarraren adeitasunari erantzuteko, poema batzuk eskaini zizkion; Petri I.a Errusiakoa tsarra jarraibidetzat erabil zezan eskatzen zion, nekaezina eta irmoa izateko, hura bezala, eta bekaitzik gabea.[25] Alabaina, Siberian zigorra betetzen ari ziren lagunak ere ez zituen ahaztu, eta lagun baten emaztearen bitartez olerki bat igorri zien.
1828 aldera, Puxkinek Natalia Gontxarova ezagutu zuen, moskutar emakume bat; maitemindu zen eta ezkontzeko eskatu zion. Erraz maitemintzen omen zen eta gonazale fama zuen, eta Gontxarovaren amak ez zion baiezko garbirik eman. Puxkinek ez zuen etsi, hala ere, eta azkenean lortu zuen emaztegaiaren amaren ezkon baimena. Puxkinen aitak, ezkonsaritzat Bolxoie Boldino (errusieraz: Большо́е Бо́лдино) herritxoan, Nizhni Novgorod oblastan, jabetza txiki bat eman zion. 1830eko irailean, herri horretara joan zen olerkaria, jabetza berrien kargu egitera, egun batzuetarako asmotan, presaka baitzegoen Moskura itzuli eta ezkontzeko. Baina hiru hilabetez geratu behar izan zuen Boldinon, kolera izurri batek hartu baitzuen Mosku mendean, eta debekatu egin zuten hara sartzea edo handik irtetea.[26]
Udazken emankorra
Geroztik «Boldinoko udazkena» deitu izan zen hura, zalantza gabe, Puxkinen bizitza osoan garai garrantzizkoen eta emankorrena izan zen.[27]
Boldino izadi zekenez inguratutako herrixka miserable bat zen. Gainera, euriteen eraginez, eskualde guztia lokazti handi bat bilakatua zen. Beste aukerarik ez eta Puxkinek egun guztia idazten ematen zuen. Genero guztietan idatzi zuen hiru hilabete hartan, eta maisulanak sortu zituen denetan. Prosan Povesti pokoinogo I. P. Belkina (1839, errusieraz: Повести покойного Ивана Петровича Белкина, «Ivan Petrovitx Belkin zenaren ipuinak») idatzi zituen. Neurtitzez, egileak berak «tragedia txikiak» izendatu zituenak: Skupoi ritsar (1836, errusieraz: Скупой рыцарь, «Zaldun zekena»), Mozart i Salieri (1831, errusieraz: Моцарт и Сальери, «Mozart eta Salieri»), Kamenni gost (1839, errusieraz: Каменный гость, «Harrizko gonbidatua») eta Pir vo vremia txumi (1832, errusieraz: Пир во время чумы, «Oturuntza izurri garaian»). Beste olerki asko idazteaz gainera, orduan amaitu zuen Evgeni Onegin izeneko neurtitzezko eleberri ospetsua ere.[27]
Ivan Petrovitx Belkin zenaren ipuinak dira errusiar prosa errealistaren aitzindari eta hasierako zutabe.[28] Errusian kokatzen dira istorioak eta erromantizismoko elementu asko dituzte.
Tragedia txikiak, aldiz, obra dramatiko laburrak dira, sei orritik pasatzen ez direnak, eta denak Errusiatik urrun gertatzen dira.[29]
Ezkontza eta azken urteak
Berrogeialdia amaitu zenean, Puxkin Moskura itzuli zen eta 1831ko otsailean ezkondu zen, azkenik, Natalia Gontxarovarekin. Puxkinen eta Gontxarovaren arteko ezkontza, neurri handi batean, zoriontsua izan zen, baina emaztearen arinkeriak eta bere suhartasunak duelu zorigaiztokora eramango zuen zazpi urte geroago, Puxkinek oso izaera jeloskorra baitzuen.[30]
Handik laster, San Petersburgora joan zirenean bizi izatera, hango gorte bizitzako ohiko partaide bilakatu ziren ezkonberriak. Poetaren bizitzaren azken aldi hartan ordu arte egin gabeko lanei ekin zien. Hasteko, estatuko agiritegiak arakatzen hasi zen Petri I.aren istoriorako datu bila.[31] Alabaina, denboran atzerago jo behar izan zuen, Jemelian Pugatxov nekazarien buruzagiaren bizitza idatziko bazuen. Azterketa haietatik jaio ziren Istoria Pugatxova (1834, errusieraz: История Пугачёва, «Pugatxoven historia»), eta Kapitanskaia dotxka (1836, errusieraz: Капитанская дочка, «Kapitainaren alaba»).[31]
Garaitsu hartan, gorteko bizitzak sortzen zizkion gastu ugariei aurre egitearren, kazetaritza lan ugari egin zituen, batez ere Garaikidea (errusieraz: Современник, translit.: Sovremennik) literatur aldizkarian. Honek egile berriak ezagutarazteko aukera eman zion, Nikolai Gogol adibidez, haren Sudurra (errusieraz: Нос, translit.: Nos) lana argitaratu baitzuen, gerora Arima hilak (errusieraz: Мёртвые души, translit.: Miortvye duxi) eleberriari gaia eman ziona.[32] Puxkinen ospea izugarria da. Hala ere, publikoaren zati batek, haren lehendabiziko lanen tonu goraipatua oroimenean, ez zuen azkenaldiko lanen estilo biluzia aintzat hartzen. Politikoki, erreformatzaileek botere tsaristarekiko jarrera adeitsuegia izatea ere aurpegiratzen zioten, lehen kausa liberalaren ikur gisa ikusten zuten hura.[33]
Ordu arteko Errusiako literatura handikien zeregina zen, eta, jakina, denak «amateurrak» ziren. Puxkin izan zen Errusiako lehenengo idazle profesionala.[34]
Poeta aspertuta zegoen gorteko bizitzaz, baina tsarrak ez zion aldentzen uzten, poetaren emaztearen edertasunak distira berezia ematen baitzien gorteko ospakizunei.
Duelua eta heriotza
1836an, Georges d'Anthès izeneko frantses aristokrata gazte bat azaldu zen San Petersburgon.[35] Zurrumurruek ziotenez, Puxkinen emazte gaztea gorteiatzen hasi zen d'Anthès. Irainezko hiruzpalau gutun izengabe jaso ondoren,[36] duelurako desafioa egin zion Puxkinek, emaztearen ohorea garbitzeko asmoz. Azaroaren 4an, erronka bat bidali zion Georges d'Anthèsi. Jacob van Heeckeren, d'Anthèsen aita ordeak duelua bi aste atzeratzeko eskatu zuen. Tximista bezala zabaldu zen berria eta errusiarrek nahigabe ikaragarria izan zuten. Poetaren lagunen ahaleginekin, duelua bertan behera geratu zen azkenean.[37]
Azaroaren 17an, d'Anthèsek ezkontza proposamena egin zion Natalia Gontxarovaren ahizpa Ekaterinari. Ezkontzak, baina, ez zuen gatazka konpondu. D'Anthèsek Natalia Gontxarovaren atzetik jarraitu zuen jendaurrean,[38] eta, haren ospea gordetzeko, d'Anthès Nataliaren ahizparekin ezkondu zela zioten zurrumurruak zabaldu ziren.
1837ko urtarrilaren 26an, Puxkinek gutun iraingarri bat bidali zion d'Anthèsi. Gutun horren erantzun bakarra duelurako erronka izan zen, Puxkinek ongi zekien bezala: erronka formala jaso zuen bere koinata Ekaterinaren bitartez, d'Anthèsek onartua egun berean Frantziako enbaxadako Olivier d'Archiac ordezkariaren bitartez.
Puxkinek lekuko izateko eskatu zion, lehenik, Arthur Magenis britainiar diplomatikoari, eta gero San Petersburgoko britainiar kontsulari. Magenisek ez zuen formalki onartu, baina, urtarrilaren 26an, Olivier d'Archiac bizkondearengana hurbildu zen adiskidetze bat saiatzeko, baina d'Archiacek ez zuen berarekin hitz egin nahi izan, oraindik ez baitzen ofizialki Puxkinen bigarrena. Magenisek, arratsean Puxkin aurkitu ezinik, eskutitz bat bidali zion mezulari baten bidez goizeko ordu bietan, eta bere bigarrena izateari utzi zion, akordio baketsu baten aukera bertan behera geratu baitzen, eta bigarrenaren ohiko zeregina adiskidetzea lortzea baitzen.[39][40]
D'Anthèsen aurkako borroka 1837ko urtarrilaren 27an izan zen, San Petersburgoko Chyornaya Rechka (errusieraz: Чёрная Речка) edo Ibai Beltzean, Puxkinek azken orduan aurkitu zuen bere bigarrengoa, Danzas izenekoa, gaztetako Lizeoko adiskide bat.[41] Borroka mota hura «hesi borroka» bezala ezagutzen zen. Hasteko seinalea egin ondoren, aurkariak elkarrengana hurbildu behar ziren distantzia gutxituz. Nahi zutenean egin zezaketen tiro, baina lehen tiro egiten zuenak geldi egon behar zuen eta, gero, besteak bere nahierara tiro egin arte itxaron.[42]
D'Anthèsek egin zuen tiro aurrena eta Puxkin kritikoki zauritu; bala aldakatik sabelean sartu zitzaion. D'Anthès arin zauritu zuen eskuineko besoan Puxkinen tiroak.[43] Bi egun geroago, urtarrilaren 29an, 14:45ean, Puxkin peritonitisak jota hil zen.[44]
Puxkinen emazteak hala eskatuta, gaueko soinekoz jantzi zuten hilkutxan, ez kamara kadete uniformez, enperadoreak emandako uniformea.[45] Hileta elizkizuna San Isaaken katedralari (errusieraz: Исаакиевский собор, translit.: Isaàkievski sobor) esleitu zitzaion hasieran, baina azkenean Salbatzailearen Irudiaren Elizara (errusieraz: Храм Спаса Нерукотворного Образа, translit.: Khram Spasa Nerukotvornogo Obraza) eraman zuten. Jende asko bildu zen.[46] Hiletaren ondoren, zerraldoa sotora jaitsi, eta han egon zen otsailaren 3ra arte, Pskov probintziara eraman zuten arte.[47]
Poliziaren buruek, desordenak saihestearren, gauez eta isilka eraman zuten poetaren hilotza Mikhailovskoietk hurbileko Sviatogorskeko monasteriora, eta hantxe hilobiratu zuten, gaur egungo Puxkinskiye Goryn, Pskoven ondoan, amaren ondoan. Bere azken etxea museo bat da gaur egun.
Historialari batzuk diotenez, d'Anthès tiratzaile trebea zen, eta susmoa dute hura San Petersburgora azaltzea eta haren aurkako erronka ez ote zen izan nobleziaren zati batek Puxkinen aurka antolatutako maniobra bat.[49]
Remove ads
Euskaraz
- Pushkin, Aleksandr Sergueevich. Itzulpena: José Morales Belda. (1996). Kapitainaren alaba. Euba: Ibaizabal ISBN 978-8479929633. OCLC .434089216.[50]
- Pushkin, Alekxandr S. Itzulpena: Jose Morales. (1996). Saltan erregea. Bilbo: Desclée de Brouwer ISBN 978-8433011466. OCLC .907370010.
- Sarrionandia, Joseba. (2000). «Goiz argiarekin (poema)» Hezurrezko xirulak (Donostia: Elkar) OCLC .49758592.
- Sarrionandia, Joseba. (2000). «Bohemiar kanta (poema)» Hezurrezko xirulak (Donostia: Elkar) OCLC .49758592.
- Borda, Itxaro. (1986). «Antxarra» Maiatz 12 ISSN 0291-1558. OCLC .473581823.
Remove ads
Zinemara eramandako lanak
- 1910: Rusalka (errusieraz: Русалка): Vasili Gontxarovek (1861-1915, errusieraz: Василий Гончаров) zuzendutako film laburra da, Dargomyzhskiren izen bereko lanean oinarritua (hori ere Puxkinen 1837ko izenburu bereko bertsozko antzezlan bukatugabean oinarrituta dago, eslaviar mitologiako pertsonaiaz).[51]
- 1916: Andere pika (errusieraz: Пиковая дама): Puxkinen izen bereko ipuinean oinarritutako film luzea, Jakov Protazanovek zuzendua.[52]
- 1975: Egun zoragarria (errusieraz: День чудесный): film laburra, egiazko irudiez eta marrazki bizidunez osatua, Sojuzmultfilm estudioek ekoitzia eta Andrei Jrzhanovskik (1939an jaioa, errusieraz: Андрей Хржановский) zuzendua, Puxkinek haurrentzat egindako margoetatik abiatuta.[53]
- 1980: Eta berriro nago zurekin (errusieraz: И с вами снова я): egiazko irudiez eta marrazki bizidunez egindako film laburra, Sojuzmultfilm estudioek ekoitzia eta Andrei Jrzhanovskik zuzendua.[54]
- 1984: Tsar Saltanen ipuina (errusieraz: Сказка о царе Салтане): Puxkinen poeman oinarritutako marrazki bizidunetako film laburra, Sojuzmultfilm estudioek ekoitzia eta Lev Milchinek (1920-1987, errusieraz: Лев Мильчин) eta Ivan Ivanov-Vanok (1900-1987, errusieraz: Иван Иванов-Вано) zuzendua.[55]
Iruditegia
Puxkin haurtzaroan, Xavier de Maistre (1800-1902)
Autorretratua (1820ko hamarkada)
Puxkinen erretratua, Orest Kiprenski (1827)
Puxkinen erretratua, Piotr Sokolov (1836)
Puxkinen erretratua, Carl Peter Mazér (1839)
Puxkinen grabatua, Nikolai Utkin
Puxkinen erretratua, Konstantin Somov (1899)
Puxkinen erretratua, Alexander Vereinov
Familia
Bibliografia
- (Ingelesez) Binyon, T. J.. (2013). Pushkin: a biography. New York: Vintage Books ISBN 978-0307427373. OCLC .869394335.
- (Ingelesez) Druzhnikov, Yuri. (2018). Prisoner of Russia. Alexander Pushkin and the Political Uses of Nationalism. Somerset: Routledge (archive.org) ISBN 978-1351290104. OCLC .1039093898.
- (Frantsesez) Gourdin, Henri. (2010). Alexandre Sergueïevitch Pouchkine : biographie. Paris: Editions de Paris Max Chaleil ISBN 978-2846211277. OCLC .755937226.
- (Frantsesez) Pouillot, Corinne. (2005). Pouchkine : le génie de l'amour. Paris: Belfond ISBN 978-2714441492. OCLC .58602965.
- Rann, James. (2020). The Unlikely Futurist: Pushkin and the Invention of Originality in Russian Modernism. Wisconsin: University of Wisconsin Press doi:. ISBN 978-0299328108. OCLC .1154633246.
- (Ingelesez) Simmons, Ernest Joseph Simmons. (1922). Pushkin. Cambridge: Harvard University Press - archive.org ISBN 978-0674600201. OCLC .1165610397.
- (Frantsesez) Tert︠s︡, Abram. (1976). Promenades avec Pouchkine. Paris ISBN 978-2020044295. OCLC .3240403.
- (Frantsesez) Troyat, Henri. (1999). Pouchkine : biographie. Paris: Perrin ISBN 978-2262015480. OCLC .41520673.
Remove ads
Erreferentziak
Ikus, gainera
Kanpo estekak
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads