Barkoxe

Zuberoako udalerria From Wikipedia, the free encyclopedia

Barkoxe
Remove ads

Barkoxe ([barkoʃe] edo [baʀkoʃe] Zubereraz; Barkos [barkos̺] Nafarreraz) Zuberoako udalerri nagusietakoa da, Basabürüan kokatua.

Datu azkarrak Kokapena, Herrialdea ...
Remove ads

Izena

Herriaren izena, Frantsesez eta okzitanieraz, Barcus da,[2] eta forma hauek izan ditu historian: Barcuys (1384, Nabarrengoseko notarioek[3]), Barcuix (1462, Oloroeko notarioek[4]), Sent-Saubador de Barcuix (1470 inguruan, Ohixen kontratuak[5]), Barcoys (1520, Zuberoako ohitura[6]), Barcux (1580, Lüküzeko paperak[7]) eta Barcinx (1650, Gouvernement Général de Guienne et Guascogne et Pays circonvoisins izeneko eskutitza). Uhart auzoaren toponimoa 1520ean Zuberoako ohituran[6] agertzen den baserriaren izena da.[2]

Remove ads

Geografia

Ingurune naturala

Haranbeltzeko basoaren zati bat udalerriko lurretan dago.

Hidrografia

Barkoxe zeharkatzen dute Joos ibaiak eta haren ibaiadarrek. Hona hemen ibaiadarrak:

  • Bouhateko erreka
  • Etxantxu
  • Handia
  • Ibarra erreka (7 km.) eta haren ibaiadarrak:
    • Ibarra erreka (4,4 km.) eta haren ibaiadarrak:
      • Askontxilo erreka
      • Athaketa
    • Letxegita eta bere ibaiadarra:
      • Ilharra
  • Oihanart
  • Sulu
  • Sustaris

Badira Auzeten ibaiadar batzuk ere, udalerria zeharkatzen dutenak:

  • Askania
  • Ibarle erreka eta haren ibaiadarra:
    • Anbelseko erreka

Bestetik, Bitole errekak ere udalerria zeharkatzen du.

Udalerri mugakideak

Etxeak eta auzoak

Thumb
Barkoxeko eliza eta pilotalekua.
  • Ahargo Pea
  • Agaras
  • Barkoxe
  • Barnea
  • Gaztelondo
  • Kaperra
  • Larraja
  • Maisonave
  • Uharte auzoa
Remove ads

Historia

Thumb
Barkoxeko udaletxeanː "Pierre Topet Etchaoun / 1786-1862 / Barkochtar khantore Hountzaliari / Eskualzaleen Biltzarrak / 1946"

Bere mugape zabalean (46,93 km²) protohistoria motako hainbat barruti gotortu erroldatu dira, batzuk ondoko udalerrira ere hedaturik: Madalena edo Argañe mendia (Atharratze-Sorholüze eta Iruri), Haitzhandialtea, Lexegieta (Iruri), Ollohoki eta Zerra mendia.[8]

Barkoxeko altxorra edo "altxortxoa", XIX. mendean, Larraja auzoko Espelia baserrian aurkitutako txanponen multzoa da. Ebro arroko erromatartze hasierako txanponen multzo garrantzitsuenetakoa da. Altxorrak 1.700 eta 1.800 pieza bitarte zituen.

XIX. mendean, Larraja auzoko Espelia baserrian, burdin aro amaiera edo erromatartze hasierako 1724 txanpon aurkitu zituzten, Barkoxeko altxorra, hain zuen. Ebro arroko txanponen multzo handiena da, eta gertuko protohistoriako gazteluzaharrekin.

Barkoxen Zuberoako bizkonderriaren menekoa zen abadetxe laikoa zegoen. Han, errege-epaitegia edo bailego zegoen,[2] eta haren epaiak Lextarreko gortera apelatu zitezkeen. 1790. urtean Maule-Lextarreko barrutiaren menekoa zen kantonamendu bateko buru izan zen Barkoxe. Kantonamendu horretan, Barkoxez gain Arrokiaga eta Ospitalepea herriak zeuden. 1879. urtean, Ezpele etxaldeko lurretan altxor bat aurkitu zen, 1.700 edo 1.800 zeltiberiar txanponez osatua, K.a. 400-100. urteen ingurukoa.

Barkoxen bazen Arbailetako mezulari-zerbitzua edo messagerie,[2] Basabürüa eta Pettarra arteko Zuberoako eskualdea (Zalgize-Doneztebe, Altzürükü eta Barkoxe berak osatuta).

Ekonomia

Barkoxeko ekonomia laborantzan dago oinarrituta (polilaborantza eta artzaintza).

Demografia

Barkoxek biztanleen galera etengabea eta garrantzitsua izan zuen XIX. mendearen erdialdetik aurrera. 1841ean 2.372 biztanlera izatera iritsi zen, baina ordutik populazioa galduz joan zen eta 1960ko hamarkadan 1.000 biztanleen mailatik behera geratu zen. XXI. mendearen hasieran 700 biztanle inguru zituen.

Informazio gehiago Barkoxeko biztanleria ...
Remove ads

Politika

Thumb
Barkoxeko kapera.

Alkateak

Informazio gehiago Agintaldia, Auzapezak ...

Azpiegiturak

Udalerriak haur-eskola bat du Barkoxe auzoan.

Kultura

2009an Barkoxek maskarada[9] antolatu zuen. Eta baita 2021eko udan ere.

Barkoxeko Battitta Sagardoi[10] (Ahotsak[11][12] proiekturako).

Historikoki Barkoxen pastoral garrantzitsuak egin dira, azkena Ürrats kolektiboak, 2025ean.[13]

Euskara

Barkoxen[14] Basabürüako euskara[15] mintzatzen da, zuberera.

Ondasun nabarmenak

Barkoxtar ospetsuak

Remove ads

Erreferentziak

Kanpo estekak

Loading related searches...

Wikiwand - on

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Remove ads