Elgeta

Elgeta Gipuzkoako mendebaldeko udalerri bat da, Debagoiena eskualdekoa, Bizkaiko mugan kokatua. 1.099 biztanle zituen 2016. urtean.

Ez nahasi Jazinto Rivas 'Elgeta' trikitilariarekin.

Elgeta
Gipuzkoa, Euskal Herria
Elgeta udalerriaren herrigunea.
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Euskal Autonomia Erkidegoa
Lurraldea	Gipuzkoa
Eskualdea	Debagoiena
Izen ofiziala	Elgeta
Alkatea	Ibon Unzetabarrenetxea Gallego (Euskal Herria Bildu)
Posta kodea	20690
INE kodea	20033
Herritarra	elgetar
Kokapena
Koordenatuak	43°08′12″N 2°29′16″W
Azalera	17 km²
Garaiera	200-725
Distantzia	78 km Donostiara
Demografia
Biztanleria	1.133 (2025:  3)
555 (%49)   (%51,3) 581
Dentsitatea	66,65 bizt/km²
Hazkundea (2003-2013)[1]	% 16,82
Zahartze tasa[1]	% 19,25
Ugalkortasun tasa[1]	‰ 63,91
Ekonomia
Jarduera tasa[1]	% 84,56 (2011)
Genero desoreka[1]	% 16,36 (2011)
Langabezia erregistratua[1]	% 6,3 (2013)
Euskara
Euskaldunak[2]	% 77.4 + % 9.59 hartzaile (2021)
Etxeko erabilera[3]	% 64.39 (2021)
Datu gehigarriak
Sorrera	1335ko irailaren 13
Webgunea	http://www.elgeta.eus/

2009tik Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko (UEMA) partaide da.^[4]

Izena

Herriaren izenaren oinarri etimologikoan elge/elke osagaia dago (lur landua edo alorra esan nahi du), beste zenbait toponimo euskaldunetan ere agertzen dena: Elgea (Araba), Elketa (Urnietako baserri bat), Elkano (Nafarroako herria), Elkarte (Nafarroako Erresuma zaharreko terminoa)^[5].

Bertakoen eta inguruko herrietako euskaldunen ahoskeran Élgeta esan ohi da, entonazioa lehen silaban indarturik. Kontraste egiten du gaztelerazko Elgueta formarekin, zeinak indarra bigarren silaban duen^[6].

Geografia

Mugakideak

Mugakide hauek ditu: Iparraldean Eibar eta Zaldibar (Bizkaia), hegoaldean eta ekialdean Bergara eta mendebaldean Zaldibar eta Elorrio (Bizkaia).

Inguru naturala

Gipuzkoako herri altuenetariko bat da Elgeta, itsas mailatik 462 metrotara kokatuta, lehen esan bezala bi herrialdeen artean administratiboki, eta hidrologikoki bi isurialdeen banalerroan ere bai, alde batetik Deba ibaia eta bestetik Ibaizabal. Halaber, Ibur, Ubegi, Ubera eta Angiozar errekek udalerria zeharkatzen dute.

Bestela, udalerri honen lurraldean Intxorta, Intxortatxiki (Mendratxo), Gazteluatx, Eguarbitza, Goikomendi, Azkonabieta eta Galdaramuño mendiak daude, larreekin tartekatuta eta pago eta haritz bakan batzuk oraindik ere badaudela. zuhaitz mota nagusiena, berriz, Intsinis pinua da.

Auzuneak

Herriguneaz gain, Ariola (Aixola), Goimendi, Egotxeaga zeharra, Larragibel zeharra, Arantzeta zeharra, Uriburualdea, Uriarte, Antsoategi, Izuziaga zeharra, Arroeta eta Asentzio landa-auzuneek udalerria osatzen dute.

Zerbitzuak

Gizarte zerbitzuak

• Eguneko zentroa^[7]
• Egoitza^[7]

Kultura

• Liburutegia^[8]
• Espaloia Kafe Antzokia^[9]

Kirola

• Kiroldegia^[10]

Elgeta 1930ean

Historia

Elgetako lursailetan dagoen Intxortako Atea monumentua.

• Erdi Arokoak dira lurralde honetako lehenengo biztanleak, gaurko Olaegi eta Jaolatza baserrien inguruan, Uberan. Zonalde horretan ere Uriarteko Andra Mariren santutegia dago, eskualdeko lehendabiziko aztarna kristaua dena, XIV. mendekoa. Garai hartan ere, zehazki 1335eko irailaren 13an, Gaztelako Alfontso XI.a erregeak Elgetako hiribildua fundatu zuen eta Gasteizko forua eman zion.^[11]
• Elgeta inguruan nagusi izan zen Jaolatza leinuak banderizoen gerretan parte zuen 15. mendean, ganboatarren aldean, geroago Jalotza deitu izan den dorretxean euren gotorlekua zutelarik.
• 1924ko maiatzaren 18an bertan sortu zuten http://www.emf-fvm.com/index.aspx ("Federación Vasco Navarra de Alpinismo") elkartea.^[12]
• 1928 arte Angiozar eta Ubera auzoak elgetarrak izan ziren. Urte hartatik aurrera Bergararen barruan gelditu ziren.
• 1936ko irailetik 1937ko apirilera arte Espainiako Gerra Zibilaren frontea herrian egon zen, 7 hilabeteko erresistentzia egin zuten han. Intxorta mendiak izan ziren gudarien gotorlekua Intxortetako guduan.

Ekonomia

Lehen sektore ekonomikoa nagusia izan da tradizionalki Elgetan, beste euskal herrietan bezala, abeltzaintza eta basogintza nagusiki. Industria inguruko herrietan baino beranduago sartu zen, burdinolak eta errotak jarduera zaharrak ordezko moduan bazeudela.

1965 inguruan industrializazioa hasi zen, eta gaur egun hartzen du herriko jarduera osoaren erdia.

2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak: lehen sektorea BEGaren %1,5. Bigarren sektorea %74,2. Hirugarren sektorea %23,8. Eraikuntza %0,5.^[13]

Demografia

2019an 1.139 biztanle zituen. Horietatik %17,3k 65 urte edo gehiago zituen. Atzerrian jaiotakoak %8,17 ziren.^[13]

Honako hau Wikidata bidez sortutako biztanleria grafiko automatiko bat da. Aldaketa bat egin beharrez gero, bertan egin dezakezu.

Politika

Sakontzeko, irakurri: «Hauteskundeak Elgetan»

2023-2027 legegintzaldia

2023ko hauteskundeen ondorengo Elgetako udalbatza
Alderdia		2023ko maiatzak 28
		Zinegotziak	Boto kopurua
	Euskal Herria Bildu (EHB)	6 / 9	412 (% 68,33)
	Euzko Alderdi Jeltzalea (EAJ)	3 / 9	178 (% 29,52)
	Euskadiko Alderdi Sozialista-Euskadiko Ezkerra (PSE-EE)	0 / 9	13 (% 2,16)
Datuen iturria: Hauteskunde emaitzak. Eusko Jaurlaritza

Alkateak

Hauek izan dira Elgetako azken alkateak:

Alkatea	Agintaldi hasiera	Agintaldi amaiera	Alderdia[14]
Patxi Basauri Elkoro[14]	1979	1983		Independenteak
Patxi Basauri Elkoro[14]	1983	1987		Independenteak
Patxi Basauri Elkoro[14]	1987	1991		Independenteak
Patxi Basauri Elkoro[14]	1991	1995		Euzko Alderdi Jeltzalea
Patxi Basauri Elkoro[14]	1995	1999		Euzko Alderdi Jeltzalea
Patxi Basauri Elkoro[14]	1999	2003		Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna
Patxi Basauri Elkoro[14]	2003	2007		Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna
Oxel Erostarbe Tubilla[14]	2007	2011		Aralar
Oxel Erostarbe Tubilla[14]	2011	2015		Aralar
Iraitz Lazkano Garitaonaindia[14]	2015	2019		Euskal Herria Bildu
Iraitz Lazkano Garitaonaindia[14]	2019	2023		Euskal Herria Bildu
Ibon Unzetabarrenetxea Gallego[15][16]	2023	Jardunean		Euskal Herria Bildu

Kultura

Euskara

Elgetako Felisa Basauriren^[17] testigantza, mutilekin dantza egiteagatik neskak zigortzen zituztela kontatzen duenekoa. Euskal Herriko Ahotsak^[18][19] proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.

Mendebaleko euskararen^[20] aldaera bat da herriko^[21] jatorrizko euskalkia, sortaldeko azpieuskalkiari^[22] dagokion debaerdiko euskara^[23] hain zuzen. Gaur egun ere herritarren %85 inguru euskal hiztunak dira.

Elgetarrek ÉL-ge-ta ahoskatzen dute beren herriaren izena, entonazio argi batean lehen silaban jarriz indarra. Kontraste bizia egiten du horrek gaztelaniazko Elgueta entonatzen den moduarekin.

Kafe Antzokia

Espaloia Kafe Antzokia kulturgunea 2004ko ekainean zabaldu zuten, eskualdeko erreferentea dena. Gaur egun, itxita dago egunerokotasunean eta ekitaldi eta kultur jardueretarako zabaltzen dute (2016).

Ondasun nabarmenak

Elgetako erdigunea: Diputazio etxea ezkerrean eta udaletxea (urdina) eta parrokia barrenean.

• Andra Mari Jasokundearen parrokia. 1377koa. XVI. mendean handitu egin zuten.^[12]
• Urrupain dorretxea edo Abidrio Etxea (1564).
• Diputazio Etxea (1868).
• Uriarteko baseliza.
• Antsoategi Erdikoa baserria (XVII. mendekoa).
• San Salbatore baseliza.
• San Roke Deuna kaleko 6. eta 36. zenbakiko etxeak (XVI. mendekoak).
• Ostatu Txikia.
• Torrezar ostatua.

Udaletxea

Elgetar ospetsuak

• Joaquin Iturbe "Santua" (1758-1799), XVIII. mendearen amaieran ezaguna izan zen bidelapurra.
• Pedro Antonio Olañeta (1770-1825), militarra. Espainiar Inperioaren alde borrokatutakoa Ameriketan.
• Maria Angela Telleria (1799-1864), gerrillaria. Espainiaren Independentziaren Gerra nabarmendu zen.
• Zoila Askasibar (1877 - ??), inprimatzailea, editorea. Errepublikaren aldekoa.
• Lorenzo Ascasibar, eskultorea.

  

  Elgetako Andre Maria eliza

• Martin Fulgencio Elortza Legaristi (1899-1966), Moyobambako (Peru) artzapezpikua.
• Nikolas Aranzabal, industrialaria. "Aguirre y Aranzábal" (AYA) enpresaren ko-sortzailea.
• Felix Aranzabal (1919-2006), soinujolea.
• Jose Luis Elkoro (1935-), politikaria. Bergarako alkatea izandakoa. Trantsizio garaian nabarmendu zen.
• José Ignacio Askasibar (1943-), txirrindularia.
• Jon Markaide (1950-), astrofisikaria.
• Beatriz Zabalondo (1961-), irakaslea.
• Aitor Elkoro (1967-), pilotaria.
• Rebeka Ubera (1972-), politikaria.
• Iban Arantzabal (1975-), filologo, blogari eta kazetaria.
• Ainhoa Agirreazaldegi (1978-), bertsolaria.

  

  Salbatore baseliza

• Oxel Erostarbe (1979-), politikaria. Herriko alkatea izandakoa.
• Oihana Kortazar (1984-), mendi-lasterkaria.
• Josu Etxaniz (1985-), futbolaria.
• Iñaki Olartua (1993-), futbolaria.
• Haritz Gallastegi (-), irrati-esataria eta kirol-kazetaria.

Emakume erresistenteen plaza

Herri ikastetxea