Gaztelania

Gaztelania edo espainiera^[3] (castellano, español) latin arruntetik datorren hizkuntza erromantzea da, indoeuropar hizkuntzen familiakoa. Iberiar taldeko kidea da eta jatorriz Gaztelakoa da, iberiar penintsulako Erdi Aroko erresuma. Amerikako landa-eremu eta eremu indigena^[4] batzuetan gaztela izena ematen zaio^[5][6], lurralde berriak Gaztelako Koroan sartu eta gutxira hasi baitzen irakasten^[7][8].

Gaztelania, espainiera
español — castellano
Gaztelania hizkuntza ofizialtzat duten herrialdeak.      Estatu Batuetako estatuotan, biztanleriaren %25 edo gehiago gaztelaniazko hiztunak dira.      Estatu Batuetako estatuotan, biztanleriaren % 10-20 artean gaztelaniazko hiztunak dira.      Estatu Batuetako estatuotan, biztanleriaren % 5-9,9 artean gaztelaniazko hiztunak dira.
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Argentina, Bolivia, Txile, Kolonbia, Costa Rica, Kuba, Dominikar Errepublika, Ekuador, Ekuatore Ginea, Espainia, Guatemala, Honduras, Mexiko, Nikaragua, Panama, Paraguai, Peru, Puerto Rico, El Salvador, Uruguai, Venezuela talde esanguratsuak non: Andorra, Aruba, Belize, Brasil, Kanada, Gibraltar, Israel, Maroko, Holandar Antillak, Trinidad eta Tobago, Ameriketako Estatu Batuak, Filipinak[1]
Hiztunak	407 milioi, lehen hizkuntzatzat;[2] beste 90 milioi, bigarren hizkuntzatzat
Rankinga	2
Ofizialtasuna	Argentina, Bolivia, Txile, Kolonbia, Costa Rica, Kuba, Dominikar Errepublika, Ekuador, Mendebaldeko Sahara, Ekuatore Ginea, Espainia, Guatemala, Honduras, Mexiko, Mexiko Berria (AEB), Nikaragua, Panama, Paraguai, Peru, Puerto Rico, El Salvador, Uruguai, Venezuela
Eskualdea	Europako gune batzuk, Erdialdeko Amerikako eta Hego Amerikako gehiengoa, Ipar Amerikako gune batzuk eta Karibea; halaber, etorkinen taldeek hitz egiten dute, kontinente guztietan
UNESCO sailkapena	1: ziurra
Araugilea	Asociación de Academias de la Lengua Española
Hizkuntza sailkapena
giza hizkuntza indoeuropar hizkuntzak hizkuntza italikoak hizkuntza erromantzeak mendebaldeko hizkuntza erromantzeak hizkuntza galo-iberiarrak hizkuntza ibero-erromantzeak Iberia Mendebaldeko hizkuntzak Castilian (en)
Informazio filologikoa
Hizkuntza-tipologia	subjektu aditza objektua, silabadun hizkuntza, place–manner–time (en) , pro-drop language (en) , noun-adjective (en) , hizkuntza sintetikoa, azentua eta hizkuntza fusionatzailea
Denbora gramatikalak	orainaldia, compound past perfect (en) , past imperfect (en) , pluperfect (en) , preterite (en) , past anterior (en) , simple future (en) eta geroaldi burutua
Modu gramatikalak	indikatiboa, agintera, subjuntiboa eta baldintzazko modua
Genero gramatikalak	genero maskulinoa, genero femeninoa eta genero neutroa
Kasu gramatikalak	nominatiboa
Alfabetoa	latindar alfabetoa
Hizkuntza kodeak
ISO 639-1	es
ISO 639-2	spa
ISO 639-3	spa
Ethnologue	spa
Glottolog	stan1288
Wikipedia	es
Linguasphere	51-AAA-b
ASCL	2303
IETF	es

Mandarin txineraren ondoren, jatorrizko hiztunen kopuruak gehien hitz egiten duen bigarren hizkuntza da munduan (475 milioi gutxi gorabehera^[9]), eta ingelesa eta txinera atzerriko hizkuntza gisa erabiltzen dituen hirugarren hizkuntza^[10][11]. 496,6 milioi pertsona inguruk hitz egiten dute jatorrizko hizkuntza menderatzen duen lehen edo bigarren hizkuntza gisa, eta 595,9 milioira iristen da gaitasun mugatua duten hiztunak sartzen direnean, horien artean 23,7 milioi ikasle baitaude. Beraz, ingelesaren eta frantsesaren ondoren, nazioarteko komunikazioan hirugarren hizkuntzatzat har daiteke^[12]. Gaztelania munduko hirugarren hizkuntza da biztanle alfabetatuen arabera (munduan alfabetatutakoen % 5,47), eta komunikabideetan informazioa ekoizteko hirugarren hizkuntza erabiliena da, baita Interneten erabiltzaile gehien dituen hirugarren hizkuntza ere, txineraren eta ingelesaren ondoren, 364 milioi erabiltzailerekin, hau da, guztizkoaren % 7,9. Kalkuluen arabera, 2050erako 820 milioi hiztun izango ditu gaztelaniak, eta 1.200 milioi 2100. urterako^[13].

Hizkuntza batez ere Espainian, non ezagutza nahitaezkoa den^[14], eta Hispanoamerikan hitz egiten da, baita beste herrialde batzuetan bizi diren hispano-hiztunen komunitateetan ere, eta Ameriketako Estatu Batuetan nabarmentzen da, 40 milioi hiztun baino gehiago baititu bertan hizkuntzak. Lehenago Espainian nagusi ziren herrialde batzuetan, non gaztelania jada ez den hizkuntza nagusia, ezta ofiziala ere, oraindik ere garrantzi handia du zentzu kultural, historiko eta askotan linguistikoan, Filipinak eta Karibeko uharte batzuetan kasu. Ekuatore Ginean, non hizkuntza ofiziala den, biztanleriaren zati txiki batek bakarrik hitz egiten du ama-hizkuntza gisa^[15].

Nazio Batuen Erakundeko sei hizkuntza ofizialetako bat da. Era berean, hizkuntza ofiziala da nazioarteko hainbat erakunde nagusitan —Europar Batasuna, Afrikako Batasuna, Amerikako Estatuen Erakundea, Iberoamerikako Estatuen Erakundea, Ipar Amerikako Merkataritza Askearen Ituna, Hego Amerikako Nazioen Batasuna, Karibeko Erkidegoa, Afrikako, Karibeko eta Ozeano Bareko Estatuak eta Antartikako Ituna, besteak beste—, eta kirol arloan —FIBA, FIFA, Atletismo Federazioen Nazioarteko Elkartea, etab—.

Espainiera, beste hizkuntza erromantze batzuk bezala, hiztun latinetik (latin arrunta), gutxi gorabehera III. mendetik aurrera, mendeetako bilakaeraren emaitza da. Erromatar Inperioaren erorketaren ondoren, Hispania erromatarraren latin arrunta, antzinako Inperioko beste probintzietan hitz egiten ziren latinaren beste aldaeretatik aldatuz eta bereiziz joan zen. Eraldaketek, bilakaera geldo baten ondoren, gaur egungo hizkuntza erromantzeak ekarri zituzten.

Gaztelania edo espainierari buruzko eztabaida

Gaztelania eta espainiera hitzen erabilpenaren mapa.

Euskaraz gaztelania zein espainiera onartzen dira, eta berdina gertatzen da gaztelaniaz. Hala ere, bata ala bestea erabiltzea eztabaidagarria da, eta herrialde bakoitzean jarrera ezberdina da. Lurralde jakin batekin identifika daitekeen hizkuntza baten izendapenarekin lotutako eztabaida asko bezala (espainiera Espainiarekin, eta gaztelania Gaztelarekin, hizkuntza sortzen den eremua), arrazoi ideologiko eta historikoak nahasten dira, baina baita ere nazioartean identifikatzea eta ekoizpenak hizkuntza horretan kokatzea erraztearen aldeko argudioa (adibidez, sare informatikoetan). Eztabaida hizkuntzaren kanpokoa da. Hizkuntzaren ikuspegitik, ezin da justifikatu izendapen baten edo bestearen aldeko lehentasunik.

Araugintza- edo preskripzio-eremuan, hizkuntza estandarraren kodifikazioari dagokionez (Real Academia Española eta Asociación de Academias de la Lengua Española) arlo hispano-hiztuneko hizkuntza-politikako erakunde nagusiek ezarritako araudiaren arabera, «gaztelania» eta «espainiera» hitzak sinonimoak dira, nahiz eta Diccionario panhispánico de dudas izenekoak, izaera arauemailea duen erakunde horren beraren lana, honako hau adierazten duen: «Espainiera terminoa gomendagarriagoa da, anbiguotasunik ez duelako, gaur egun laurehun milioi pertsona inguruk hitz egiten duten hizkuntzari erreferentzia egiten baitio modu unibokoan. Era berean, nazioartean erabiltzen den izena da (Spanish, espagnol, Spanisch, spagnolo, etab. )»^[16]. Halaber, Real Academia Españolak eta Asociación de Academias de la Lengua Españolak argitaratutako hiztegi arauemaileak Diccionario de la lengua española du izena.

Zenbait autorek hitz bat edo bestea nahiago izan dute, hala nola Andrés Bello hizkuntzalari venezuelarrak (Gramática de la lengua castellana lan nagusia) edo Gregorio Mayans valentziarrak (1737an Orígenes de la lengua española liburuan honako hau idatzi zuen)^[17]:

«

Espainiera esaten diot espainiar guztiok hitz egiten dugun hizkuntzari, elkar ondo ulertu nahi dugunean.

»

Bestalde, 1978ko Espainiako Konstituzioak, hirugarren artikuluan, «gaztelania» izen espezifikoa erabiltzen du hizkuntzarako, eta beste «hizkuntza espainiarretatik» bereizten du, hala nola euskara, aragoiera, katalana, galiziera, asturiera edo aranera.

Filologoei dagokienez, zenbait egilek justifikatzen dute termino bat edo bestea lehentasunez erabiltzea, jatorria eta bilakaera historikoa oinarri hartuta, eta modu desberdinetan interpretatuta.

Historia

Sorrera

Gaztelaniaren historia Erromatar Inperioko latin arruntarekin hasten da, zehazki Hispaniako erdialdeko eremuan. Mendebaldeko Erromatar Inperioa erori ondoren, latin kultuaren eragina gutxituz joan zen jende arruntarengan. Orduko latin mintzatua hispaniar erromantzeen jatorria izan zen, espainieraren jatorrian dagoena. VIII. mendean, musulmanek Iberiar penintsula konkistatu zutenean, ondo bereizitako bi eremu sortu ziren. Al-Andalusen, erromantze-dialektoak hitz egiten ziren mozarabiar terminoarekin, agintean zegoen gutxiengoaren hizkuntzez gain (arabiera eta berberera). Al-Andaluseko arabieraren eta gaztelaniaren arteko hitzen eragina nabarmena da^[18]. Bien bitartean, musulmanen nagusitasuna hasi eta urte gutxira, erresuma kristauak sortzen diren eremuan, eboluzio dibergenteak jarraitzen du, eta bertan hainbat modalitate erromantze sortzen dira: katalana, nafar-aragoiarra, gaztelarra, astur-leonesa eta galiziar-portugaldarra.

Mendearen amaieratik aurrera hasi zen hizkuntza-asimilazio edo -berdintze prozesu bat, batez ere iberiar penintsulako erdialdeko dialekto erromanikoen artean: astur-leonesa, gaztelera eta nafar-aragoiera, baina baita gainerakoen artean ere. Prozesu horren ondorioz, hizkuntza komuna eratuko da, gaztelania. Gero eta filologo gehiagok defendatzen dute teoria hori (Ridruejo, Penny, Tuten, Fernandez-Ordóñez)^[19]. Toledoko mozarabiarraren garrantzia ere nabarmendu da, bertan hasi baitzen gaztelania idatzia normalizatzen. Hala ere, beste filologo batzuek gaztelaniaren nagusitasunaren aldeko Pidalen teoria defendatzen jarraitzen dute espainieraren eraketan eta gaztelaniaratze-prozesu baten ondorioz penintsulako gainerako lurraldeetan zabaltzen.

Gaztelerazko dialekto erromanikoa, gaztelaniaren aitzindarietako bat, Gaztelako Erdi Aroko konderrietan (Kantabriako hegoaldea eta Burgosko iparraldea) sortu zela uste da, eta euskararen eragina eta eragin bisigotikoa izan ditzake. Gazteleraren antzeko ezaugarriak eta hitzak dituzten testurik zaharrenak latinez idatzitako eta Valpuestako Kartularioak izenez ezagutzen diren dokumentuak dira^[20], Valpuestako (Burgos) Santa Maria elizan gordeta daudenak. Testu horiek dokumentuen kopiak osatzen dituzte, eta horietako batzuk hasiera-hasieratik idatziak dira, esaterako, IX. mendean. Bertan jasotako hitzak latinaren zuzentasunetik urrun daude, hizkera bizi baten eraginez^[21].

X. mende amaierako edo XI. mende hasierako Donemiliagako glosak, Errioxako Donemiliaga Kukulako Yusoko monasterioan kontserbatuak, Ramon Menendez Pidalek espainieraren lekukotasunik zaharrentzat hartu zituen. Hala ere, geroagoko teoria batzuek diote dokumentu horiek nafar-aragoiera erromantzeari dagozkiola, ez gaztelaniazko erromantzeari^[22]. Testu horretan ere aurkitu ziren euskarazko hitzik zaharrenak^[23].

Hedapena

Europako hego-mendebaldeko hizkuntzen garapena, tartean gaztelaniarena, erakusten duen mapa kronologikoa.

Alfontso X.a Gaztelakoak Cantigas de Santa Maria lana idatzi zuen, galaikoportugesez. Honek atea ireki zion latina ez zen beste hizkuntza baten erabilera literarioari, baita gorte ilustratuan ere^[24][25]. Gaztelania penintsulan zehar hedatu zen Behe Erdi Aroan, garai horretan erresuma kristauak etengabe hedatzen ari zirelako, beranduago Errekonkista deiturikoan. Leongo eta Galiziako erresumak Gaztelako Fernando III.arekin Gaztelako Koroan sartzeak eta 1410ean Fernando I.a Aragoikoarekin Aragoiko Koroan Gaztelako dinastia bat sartzeak eragin nabarmena izan zuen. Penintsulako azken batasuna Errege Katolikoekin eman zen, eta areagotu egin zuten erresumako dialektoen arteko asimilazioa eta hizkuntza-nibelazioa^[26].

Gaztelaniaz inprimatutako lehen liburua 1472 inguruan argitaratu zen, Sinodal de Aguilafuente^{[oh 1]}. XV. mendean, Espainiako hizkuntza arrunta Iberiar penintsularen zati handi batean sartu zen. 1492an, Antonio de Nebrija sevillarrak Grammatica castellana argitaratu zuen Salamancan, espainieraren gramatikari buruzko lehen tratatua, eta Europako hizkuntza moderno baten moldean argitaratutako lehena^[29]. Nebrijarenak dira, halaber, lehen "Gaztelaniazko ortografia-arauak", 1517an Alcalá de Henaresen inprimatuak, non ortografia ahoskeraren eta idazketaren arteko erlazio biuniboko gisa postulatzen duen^[30].

Kalkuluen arabera, XVI. mendearen erdialdean espainiarren % 80k espainolez hitz egiten zuten^[31]. Garai hartan, kontsonanteen egokitzapena hasita zegoen, eta horrek sistema fonemikoaren murrizketa ekarri zuen, sonoritate-ezaugarria galtzearen ondorioz, sei kontsonante sibilanteetatik bizpahiru kontsonante bakarrik izatera igaro baitzen barietatearen arabera.

Amerikaren kolonizazioak, XVI. mendean hasitakoak, espainiera amerikar kontinente gehienera hedatu zuen, nahuatl edo kitxua bezalako jatorrizko hizkuntzen hiztegia aberastu zuten maileguak hartuz. Hizkuntza horietan ere eragin nabarmena izan zuen. Independentzia lortu ondoren, estatu amerikar berriek hizkuntza bateratzeko prozesuak hasi zituzten, eta espainiar hizkuntza kontinente osoan zehar hedatzen amaitu zuten, Kaliforniatik Suaren Lurralderaino.

Gaztelania Aro Modernotik aurrera

XVII. eta XVIII. mendeetan zehar hainbat eta hainbat argitalpen publiko eta pribatu sortu ziren gaztelaniaz. Lehenengoa Madrilen argitaratu zen 1661ean, Julián Paredesen (Gazeta nueva) eskutik^[32], eta Salamancan, Leonen, Granadan, Sevilla eta Zaragozan hainbat argitalpenek jarraitu zioten. Lurralde elebidunetan ere hasi ziren argitaratzen aldizkako argitalpenak gaztelaniaz. Lehenengoa 1792an izan zen, Diario de Barcelonan, Kataluniako gaztelaniazko lehen egunkaria ere izan zena. Ondoren, El Correo de Gerona (1795), Diario de Gerona (1807) eta, are lehenago, Palma de Mallorca (1778), Vigo edo Bilbo bezalako hiri elebidunetan. Amerikan, gaztelania irakaskuntzako hizkuntza normala izatera igaro zen, hizkuntza indigenetan oinarritutako hizkuntza orokorren kaltetan. Kalkuluen arabera, Espainiako Amerikako biztanleen herenak ezagutzen zuen espainiera 1810. urtearen inguruan.

Espainierak aldaera ugari izan zituen beti, eta horiek, latindar enbor nagusia errespetatzen badute ere, ahoskera eta hiztegi desberdintasunak dituzte, beste edozein hizkuntzarekin gertatzen den bezala. Horri herri natiboetako hizkuntzekiko kontaktua gehitu behar zaio, hala nola aimara, chibcha, guarani, mapudungun, maya, nahuatl, kitxua, taino eta tagalo hizkuntzekiko kontaktua, hizkuntzaren lexikoari ekarpenak egin baitzizkioten, ez bakarrik bere eragin-eremuetan, baita zenbait kasutan lexiko globalean ere. Gaur egun beste hainbat hizkuntzekin harreman estuan dago, bai botere harremanen bidez (euskara, katalana, aimara, kitxua, galiziera...) bai nahasketen bidez (euskañol, portuñol, spanglish...). Hainbat hizkuntza gaztelaniatik eratorritakoak dira, adibidez ladinoa (judu-espainiera), chavacanoa edo papiamentoa.

Gaztelaniaren lurralde eremua

#	Herrialdeak	Biztanleria[33]		Gaztelania hiztunak ama-hizkuntza gisa			Gaztelania hiztunak
		Biztanleria	Erref.	%	Hiztunak[oh 2]		%[1]	Hiztun natiboak[oh 3][34]		%[35]	Guztira (gaitasun mugatua duten hiztunak barne)[34]
1	Mexiko	131.230.255	[36]	93.8[37]	123.093.979		96.8[1]	127.030.887		99.2[38]	130.180.412	[39]
2	Ameriketako Estatu Batuak	331.893.745	[40]	13.2 [41]	41.254.941	[42]	13.2	41.254.941	[1][43]	17 [44]	56.254.941	[1][oh 4]
3	Kolonbia	52.156.254	[45]	99	51.645.759	[46]	99.5[1]	51.895.472
4	Espainia	47.615.034	[47]	92[1]	43.805.831		98[34]	46.662.733
5	Argentina	46.654.581	[48]	96.7[49]	45.114.980		98.1[1]	45.768.144		99.4[35]	46.374.653
6	Venezuela	32.605.423	[50]	96.3[51]	31.507.179	[52]	97.3[1]	31.725.077		98.8[35]	32.214.158
7	Peru	33.470.569	[53]	82.9[54]	27.747.102		86.6[1]	30.123.512
8	Txile	19.828.563	[55]	95.9[1]	19.015.592	[56]	95.9[1]	19.015.592		99.3[35]	19.689.763
9	Ekuador	17.424.000	[57]	93[58]	16.625.145		95.8[1]	17.125.687		98.1[35]	17.536.847
10	Guatemala	17.357.886	[59]	69.9[60]	12.133.162		78.3[1]	13.591.225		86.4[35]	14.997.214
11	Kuba	11.181.595	[61]	99.8[1]	11.159.232		99.8[1]	11.159.232
12	Bolivia	12.006.031	[62]	60.7[63]	7.287.661		83[1]	9.965.006		87.9[35]	10.553.301
13	Dominikar Errepublika	10.621.938	[64]	97.6[1]	10.367.011	[65]	97.6[1]			98.6[35]	10.473.231
14	Honduras	9.526.440	[66]	97.8[1]	9.318.690	[67]	98.7[1]	9.402.596
15	Frantzia	67.407.241	[68]	0.7	477.564	[69]	2.8	1.910.258	[34]	9.9	6.685.901	[34]
16	Paraguai	7.453.695	[70]	61.5[71]	4.584.022		68.2[1]	5.083.420		88.5[72][73]	6.596.520
17	Nikaragua	6.595.674	[74]	95.3[75]	6.285.677	[76]	97.1[1]	6.404.399
18	El Salvador	6.330.947	[77]	96.8	6.090.000	[78]	99.7[1]	6.311.954
19	Brasil	214.085.000	[79]	0.2	460.018	[1]	0.2	460.018	[1]	2.8	6.056.018	[1][oh 5]
20	Italia	60.542.215	[80]	0.8	513.543	[81]	1.7	1.037.248	[34]	9.4	5.704.863	[34]
21	Costa Rica	5.262.374	[82]	98.3	5.176.956	[83]	99.3[1]	5.225.537
22	Panama	4.278.500	[84]	85.7	3.777.457	[85]	91.9[1]	3.931.942
23	Uruguai	3.543.026	[86]	95.5	3.392.826	[87]	98.4[1]	3.486.338
24	Puerto Rico	3.285.874	[88]	94.2[89]	3.095.293		99[1]	3.253.015
25	Erresuma Batua	67.081.000	[90]	0.3	239.340	[91]	0.8	518.480	[34]	4.6[34]	3.110.880	[34]
26	Filipinak	109.991.095	[92]		8501	[93][94]	0.4	438.882	[95]	2.74	3.016.773	[96][97]
27	Alemania	83.190.556	[98]	0.4	300.670	[99]	0.8	644.091	[34]	3.1	2.576.366	[34]
28	Maroko	35.601.000	[100]	0.03	11.342	[101]	0.03	11.342		4.68	1.664.823	[1][102][103]
29	Ekuatore Ginea	1.505.588	[104]	13.7	206.266	[105]	74	1.114.135		87.7[106]	1.320.401
30	Errumania	19.405.156	[107]				0.9[34]	182.467	[34]	4.7[34]	912.337	[34]
31	Kanada	34.437.000	[108]	1.6	553.495	[109]	1.9	553.495		2.5	846.495	[1][oh 6]
32	Portugal	10.276.617	[110]	0.4	41.353	[111]	3.1	323.237	[34]	7.9[34]	808.091	[34]
33	Herbehereak	17.261.622	[112]	0.5	82.725	[113]	0.8	133.719	[34]	3.9	668.599	[34]
34	Boli Kosta	25.823.071	[114]							2.2	566.178	[115]
35	Australia	25.585.000	[116]	0.5	117.498	[1]	0.5	117.498		1.9	492.069	[1]
36	Suedia	10.323.857	[117]	0.8	78.273	[118]	1	101.472	[34]	4.5	467.474	[34]
37	Belgika	11.515.793	[119]	0.6	102.341	[120]	0.8	89.395	[34]	3.9	446.977	[34]
38	Benin	11.733.059	[121]							3.5	412.515	[115]
39	Polonia	38.386.000	[122]		3173	[123]	0.8	324.137	[34]	0.8	324.137	[34]
40	Austria	8.898.557	[124]	0.2	20.320	[125]	0.8	70.098	[34]	3.2	280.393	[34]
41	Belize	430.191	[126]	52.1 [127]	224.130		52.1	224.130		62.8[128]	270.160
42	Aljeria	43.378.027	[129]		782	[130]	0.4	175.000	[1][131]	0.5	223.422	[1]
43	Txantiloi:Herrialde info Suiza Suiza	8.586.550	[132]	2.3[133]	196.813	[134]	2.3	200.714		2.5	215.134	[135]
44	Senegal	16.209.125	[136]							1.3	205.000	[115]
45	Txantiloi:Herrialde info Camerún Camerún	24.348.251	[137]		1377	[138]		1377		0.8	194.095	[115]
46	Txantiloi:Herrialde info Dinamarca Dinamarca	5.827.463	[139]	0.3	16.062	[140]	0.8	45.613	[34]	3.1	182.450	[34]
47	Israel	9.138.000	[141]	1	95.000	[142]	1	95.000		1.9	175.231	[143]
48	Txantiloi:Herrialde info Japón Japón	126.020.000	[144]	0.1	108.000	[1][145]	0.1	108.000	[1]	0.1	168.000	[115]
49	Txantiloi:Herrialde info Gabón Gabón	2.172.579	[146]							7.7	167.410	[115]
50	Irlanda	4.921.500	[147]		5325	[148]	2.9	35.220	[34]	2.9	140.880	[34]
51	Txantiloi:Herrialde info Antillas Neerlandesas Antillas Neerlandesas ( Bonaire y Curazao)	227.000	[149]		10.699		55.3	125.534	[150]		140.670	[1]
52	Finlandia	5.527.573	[151]	0.1	6474	[152]	0.1	6474		2.4	133.200	[34]
53	Bulgaria	7.000.039	[153]				1.9	130.750	[34]	1.9	130.750	[34]
54	Txantiloi:Herrialde info Noruega Noruega	5.356.789	[154]	0.5	25.084	[155]	0.5	25.084		2.1	114.859	[115]
55	Txantiloi:Herrialde info Rusia Rusia	146.793.744	[156]		5872	[157]		5872		0.06	90.175	[1][oh 7]
56	Txantiloi:Herrialde info República Checa República Checa	10.681.161	[158]		2495	[159]		2495		0.8	90.124	[34]
57	Txantiloi:Herrialde info Grecia Grecia	10.724.599	[160]							0.8	86.936	[34]
58	Txantiloi:Herrialde info Hungría Hungría	9.772.756	[161]							0.9	83.206	[34]
59	Aruba	112.309	[162]	12.2	13.710	[1]	67.1	75.402	[163]	74	83.064	[1]
60	Txantiloi:Herrialde info China China	1.420.430.000	[164]		18.454	[165]		18.454			74.270	[115]
61	Txantiloi:Herrialde info Trinidad y Tobago Trinidad y Tobago	1.363.985	[166]		4000	[1]		4100		5.2	70.401	[1]
62	Guam (de EE.UU.)	162.742	[167]		1201	[1]		1201		37.2	60.582	[1]
63	Txantiloi:Herrialde info Nueva Zelanda Nueva Zelanda	4.957.000	[168]	0.4	22.000	[1]	0.4	22.000		1.2	57.883	[115]
64	Eslovenia	2.089.310	[169]				1.7	35.194	[34]	1.7	52.791	[34]
65	Andorra	78.264	[170]	43.2[171]	33.810		65.3[172]	51.106		65.3	51.106
66	India	1.395.000.000	[173]		1000	[1][174]		1000			50.264	[1][oh 8]
67	Txantiloi:Herrialde info Emiratos Árabes Unidos Emiratos Árabes Unidos	9.575.729	[175]		47.300	[176]		47.300			48.000	[135]
68	Txantiloi:Herrialde info Eslovaquia Eslovaquia	5.450.017	[177]							0.8	45.500
69	Gibraltar (del R.U.)	29.441	[178]	77.3[179]	22.758		77.3	22.758		100[180]	29.441
70	Lituania	2.794.329	[181]							1.01	28.297	[34]
71	Txantiloi:Herrialde info Luxemburgo Luxemburgo	613.894	[182]	1	6062	[34][183]	1.3	8098	[34]	4	24.294	[34]
72	Txantiloi:Herrialde info República Árabe Saharaui Democrática Sahara Occidental	597.000	[184]								22.000	[185]
73	Txantiloi:Herrialde info Turquía Turquía	83.815.489	[186]		5235	[187]		5235			20.235	[1]
74	Txantiloi:Herrialde info Islas Vírgenes de los Estados Unidos Txantiloi:Herrialde info Islas Vírgenes Británicas Islas Vírgenes	106.405	[188]	15,78	16.788	[189]	15,78	16.788		15,78	16.788
75	Letonia	1.908.100	[190]							0.7	13.943	[34]
76	Txantiloi:Herrialde info Chipre Chipre	875.900	[191]							1.5	13.208	[34]
77	Estonia	1.328.360	[192]							0.7	9457	[34]
78	Txantiloi:Herrialde info Madagascar Madagascar	26.154.000	[193]								8200	[194]
79	Txantiloi:Herrialde info Jamaica Jamaica	2.726.667	[195]		8000			8000			8000	[196]
80	Moldavia	2.618.000	[197]								6099	[194]
81	Txantiloi:Herrialde info Túnez Túnez	11.722.038	[198]								4904	[194]
82	Namibia	2.458.936	[199]					3870	[200]		3969
83	Egipto	99.963.200	[201]		4904			3500	[135]
84	Malta	493.559	[202]								3354	[34]
85	Txantiloi:Herrialde info Islas Malvinas Islas Malvinas (del R.U.)	2.955			227	[203]		227			227
86	Txantiloi:Herrialde info Ciudad del Vaticano Ciudad del Vaticano				91			s.d.			s.d.
	Total	7.626.000.000 (Total población mundial)	[204]	6.2[205]	486.593.249	[206]	6.5	508.316.289	[1]	7.2[207]	568.938.280	[1][208]

Herrialdeak hiztunen arabera: ██ 100 milioi baino gehiago ██ 50 milioi baino gehiago ██ 20 milioi baino gehiago ██ 10 milioi baino gehiago ██ 5 miloi baino gehiago ██ Milioi bat baino gehiago

Hiztegi laburra

• derecha: eskuin
• izquierda: ezker
• abajo: behera
• piedra: harri
• bien: ongi
• mal: gaizki
• al lado: ondoan
• ¡Hola!: Kaixo!
• Buenos días: Egun on
• Buenas tardes: Arratsalde on
• Buenas noches: Gabon
• Adiós: Agur / Adio
• Saludar: Agurtu
• Despedirse: Agurtu
• ¡Hasta la vista!: Hurren arte!
• ¡Hasta luego!: Gero arte!
• por favor: mesedez
• ¿Qué tal?: Zer moduz?
• Bien, ¿y tú?: Ondo/Ongi, eta zu?
• Lo siento, perdón: Barkatu
• ¿Qué hora es?: Zer ordu da?
• Eres muy guapo/guapa: Oso ederra zara
• Muchas gracias: Eskerrik asko
• De nada: Ez horregatik
• Te quiero: Maite zaitut
• feliz: pozik
• triste: goibel
• enfadado/a: haserre
• aburrido/a: aspertuta
• sí: bai
• no: ez
• No entiendo: Ez dut ulertzen
• No fumar: Ez erre
• agujero: zulo
• caserío: baserri
• ratón: sagu
• perro: txakur
• gato: katu
• pan: ogi
• panadería: okindegi
• comida: janari
• desayuno: gosari
• almuerzo: bazkari
• cena: afari
• calle: kale
• fiesta: jai
• parranda: parranda
• boina: txapel
• ¡Felicidades!: Zorionak! / Urte askotarako!
• amigo / amiga: adiskide
• madre: ama
• padre: aita
• padres: gurasoak
• abuelo: aitona
• abuela: amona
• hijo: seme
• hija: alaba
• hermano: anaia edo neba
• hermana: arreba edo ahizpa
• casa: etxe
• dinero: diru
• deporte: kirol
• nuevo: berri
• viejo: zahar
• nombre: izen
• apellido: deitura
• pueblo: herri
• ciudad: hiri
• monte: mendi
• llanada: lautada
• valle: haran
• mar: itsaso
• río: ibai
• sol: eguzki
• nube: hodei
• viento: haize
• cielo: zeru
• estrella: izar
• Marte: Marte
• Venus: Artizar
• luna: ilargi
• lluvia: euri
• nieve: elur
• granizo: txingor
• flor: lore
• zurrón: zorro
• muchacho: mutil
• muchacha: neska

Oharrak

1. Sinodal de Aguilafuente sinodo bateko akten bilduma da, Segovian argitaratua, agian 1472an. Hala ere, hau ez dago oso argi, ez baitator datarik bertan. Bestetik, ez da liburu bat, baizik eta akten bilduma bat. 1474an argitaratu zen Obres o trobes en lahors de la Verge Maria, katalanez inprimatutako lehenengo liburua, eta agian gaur egungo Espainian inprimatutako lehenengo literatura-lana^[27]. Alderatzeko, euskarazko lehenengo liburu inprimatua Linguae vasconum primitiae izan zen, 1545an inprimatua^[28].
2. Gaztelania hizkuntza ofiziala den herrialdeetan, zifra hau aurreko zutabeko ehunekoa aplikatuz kalkulatzen da. Hizkuntza ofiziala ez den herrialdeetan, jatorrizko herrialdean hizkuntza ofiziala duten migratzaileak kalkulatu diras.
3. Gaztelania ofizial den herrialdeetako hiztun kopurua (lerro ilunagoak), aurreko zutabeko ehunekoak apliaktuz kalkulatu dira.
4. 41,25 milioi hiztun natibo + 15 milioi konpetentzia mugatuarekin, eta beste 8 milioi ikasle.
5. 460.018 hiztun natibo dira, migrazioaren ondorioz + 96.000 horien ondorengoak dira + 5.500.000 inguruk elkarrizketa bat izteko gai dira. "El español, una lengua viva. Informe 2021".
6. 553.495 natibo, 293.000 konpetentzia mugatuarekin, eta 92.853 ikasle.
7. 84.313 estudiantes de español: "El español, una lengua viva. Informe 2021"
8. 49.264 estudiantes de español: "El español, una lengua viva. Informe 2021"