Gauna

Gauna, edo Gaona (zaharkitua)^[1] Arabako lautadako herri bat da, Iruraitz-Gauna udalerrikoa. 1966an Iruraizekin bat egin arte, berezko udalerria osatzen zuen, Erentxun ere barnean hartzen zuena.

Gauna
Euskal Herria
Kokapena
Herrialdea	Araba
Udalerria	Iruraiz-Gauna
Geografia
Koordenatuak	42°49′29″N 2°29′46″W
Demografia
Biztanleria	75 (2022)

Historia

1025. urteko Donemiliagako goldean Iruraiz aldeko toponimoen artean Garonna toponimoa aipatzen da.^[2]

Geroago Garaona (1138) / Garona (1257) / Gaonna / Gaunna / Gauna aldaerak askotan^[3][4] dokumentatuko dira.^{[oh 1]}

Batzuek Garona edo Garaona izeneko herri hustu batez idatzi egin dute, toponimoa gaurko Gaunarekin lotu gabe.^[5]

XV. mendean Gauna familiaren dorretxea egon zen baina Diego Martínez de Álava komuneroak eraitsi zuen.

Demografia

Gaunako biztanleria

Garraioa

Araba Bus sareko lineak zerbitzua ematen dio herri honi:

Araba Bus  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ 5 Gasteiz (geltokia) Gasteiz (Alas/Boulebard) • Gasteiz (Madril/Arantzabela) • Arkauti • Arkauti (Nekazaritza i.) • Arkauti (akademia) • Oreitia • Burgu • Dulantzi • Gauna • Adana • Uribarri Jauregi • Gereñu • Alaitza • Langarika • Gazeo • Agurain • Erdoña • Zalduondo • Araia (Iduia) Araia

Gainera, Eskualdeko Garraioa sareak linea bat ditu herrian:

Eskualdeko Garraioa  Zerbitzua   Hasiera   Ibilbidea   Amaiera ⁠ 8a Agurain Azilu Erdoña Dulantzi Alaitza • Langarika • Gazeo • Ezkerekotxa • Txintxetru • Gereñu • Uribarri Jauregi • Adana • Gauna Agurain Azilu Erdoña Dulantzi

Hizkuntza

Hizkuntza nagusia gaztelania da. XIX. mendearen hasieran galdu zen euskara.^[6]

Ondarea

• San Esteban parrokia eliza gotikoa^[7]
• San Bitor ermita^[8]: Itxogana mendiaren oinean dago eta XVII mendean berriztu zuten.

• 
  San Esteban eliza
• 
  San Esteban elizako ataria
• 
  Eliza eta baskula
• 
  Plazako etxea
• 
  Baskula
• 
  Baskulako pisua

Jaiak

• Herriko jaiak uztailean izaten dira eta "El Chofi" pertsonaia ateratzen da.
• San Bitor ermitan ekainaren 12an erromeria egiten da. Arabako kirolarien patroia da.

Oharrak

1. Gaonna, antroponimo bezala, Becerro Galicanoan dokumentatuta dago, bertan Fortun Gaonna delako bat aipatzen da. (Ikus: 1090. urte inguruan datatutako "Relación de tierras y viñas de San Justo (Viñaspre)". fol. 81v, 82)