Geoffrey Chaucer

Geoffrey Chaucer (Londres, 1343 inguru – Westminster abadia, Londres, 1400eko urriaren 25a), Erdi Aroko ingeles poeta nagusia, eta garai horretako Europako literatura osoko idazle garrantzitsuenetako bat izan zen. Ingelesezko literaturaren aitatzat hartzen da.

Geoffrey Chaucer
Irudi gehiago
Member of the 1386 Parliament (en) Barrutia: Kent (en)
Bizitza
Jaiotza	Londres, c. 1343
Herrialdea	Ingalaterrako Erresuma
Lehen hizkuntza	ingeles ertaina ingelesa
Heriotza	Londres, 1400eko urriaren 25a (56-57 urte) (56/57 urte)
Hobiratze lekua	Westminster abadia
Familia
Aita	John Chaucer
Ama	Agnes Copton
Ezkontidea(k)	Philippa Roet (en)
Seme-alabak	ikusi Thomas Chaucer Elizabeth Chaucer (en) Lewis Chaucer (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	ingeles ertaina ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	hizkuntzalaria, poeta, kanta-idazlea, filosofoa, politikaria, itzultzailea, astrologoa eta idazlea
Lan nabarmenak	ikusi Canterburyko ipuinak The Book of the Duchess (en) The House of Fame (en) Troilus and Criseyde (en) The Legend of Good Women (en) The compleynt unto Pity (en) A Treatise on the Astrolabe (en) The compleynt of Venus (en) The Complaint of Mars (en) Chaucer's complaint unto his purse (en) Boece (en) Parlement of Foules (en) The Romaunt of the Rose (en) Anelida and Arcite (en)
Genero artistikoa	olerkigintza
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Erromatar Eliza Katolikoa

Soldadu ibili ondoren, hainbat diplomazia bidaia egin zituen Frantzia, Flandes eta Italian barrena. Frantzian eta Italian boladan zegoen hamar silabako metroa hartu, eta egokitu zuen; hala, bertso heroikoa (aurrerantzeko ingeles poesiako banako nagusia) egituratu zuen. Antzinako olerkaritza anglo-saxoitik urrunduz, Frantziako gorte poesia sartu zuen Ingalaterran; bestalde, Italian ezagutu zuen Boccaccio gaztearen obren zordun izan zen. Ovidioren Heroidae poemetan inspiraturiko The Legende of Good Women (Emakume zintzoen elezaharra, 1386) obra bukatu gabeak ere umore eta freskotasun handia eskaintzen ditu zenbaitetan. The House of Fame (Ospearen etxea, 1380) Danteren Divina Commedia poemaren parodia edo alegoria da: bertan adierazten ditu Chaucerrek gloriaren gorabeherak eta zurrumurruak zabaldu ohi diren era guztiz bitxiak. Alegoriazkoa da, halaber, The Parlement of Foules (Hegaztien biltzarra, 1382), txori arrek laguna aukeratzerakoan bizi dituzten gorabeherak azaltzen dituen poema. Beti ere, bere lanik ezagunena Canterburyko ipuinak izenekoa da.

Bizitza

Geoffrey Chaucerren armarria: Zilar zurbil eta gorriz, kontrajarritako bihurgune batez.

Chaucer Londresen jaio zen, ziurrenik 1340ko hamarkadaren hasieran (zenbait kontakizunen arabera, bere monumentua barne, 1343an jaio zen), nahiz eta data eta kokapen zehatza ezezagunak izan. Chaucer familiak, gizarte mailan, goranzko adibide bikaina eskaintzen du. Chaucerren birraitona tabernaria zen, bere aitona ardo-saltzaile gisa lan egiten zuen, eta aita, John Chaucer, errege-izendapen batekin, ardo-merkatari garrantzitsu bihurtu zen^[1]. Geoffrey Chaucerren familiaren aurreko hainbat belaunaldi mahastizain^[2][3][ eta merkatari izan ziren Ipswichen^[4][5]. Abizena frantsesezko chaucier hitzetik dator; garai batean, «zapata-egilea»" esan nahi zuela uste zen, baina, gaur egun, galtzerdi edo azpantar egilea dela jakina da^[6].

1324an, Geoffreyren aita, John Chaucer, izeba batek bahitu zuen, 12 urteko mutikoa bere alabarekin ezkondu asmoz eta Ipswicheko jabetza familiaren eskuetan mantentzeko^[7]. Izeba espetxeratu, eta 250 liberako isuna jarri zioten, gaur egun 200.000 libera ingururen baliokidea; horrek adierazten du familia, ekonomikoki, seguru zegoela^[8].

Haren bizitza pribatuaz ez dakigu gauza handirik, eskasak baitira dokumentuak: behin, behintzat, ezkondu zen, eta, dirudienez, bi seme izan zituen; azkenengo aldiz 1400. urtean jaso zuen errege pentsioa, eta, Westminster abadian dagoen idazki batek dioenez, 1400. urteko abenduaren 25ean hil zen. Horiek dira Chaucerren gaineko datu pertsonal ziur bakarrak; erlijioaz, politikaz, maitasunaz pentsatzen zuena jakiteko, bere obretatik atera daitekeena besterik ez dago.

John Chaucer Agnes Coptonekin ezkondu zen, eta honek, 1349an, jabetzak heredatu zituen bere osaba Hamo de Coptonengandik, Londresko 24 denda barne. Copton 1354ko apirilaren 3ko testamentu batean deskribatzen da, eta City Hustings Roll-en txanponzain gisa agertzen da, ustez Londresko dorrekoa. 1380ko ekainean datatutako City Hustings Roll 110, 5, Ric II-en, Chaucerrek bere burua identifikatzen du «me Galfridum Chaucer, filium Johannis Chaucer, Vinetarii, Londonie» gisa, hau da: Ni, Geoffrey Chaucer, John Chaucer ardogilearen semea, Londres^[9].

Ibilbidea

Chaucer erromes gisa, XV. mendearen hasierako Canterburyko Ipuinak Ellesmere eskuizkribu argiztatuan

Chaucerren garaikideen, William Langlanden eta Gawain poetaren, bizitzari buruzko erregistroak ia existitzen ez badira ere, Chaucer funtzionario publikoa zen, eta bere bizitza ofiziala oso ondo dokumentatuta dago. Ia 500 idatzi haren ibilbidearen lekukotza ematen dute. Chaucerren bizitzako lehen erregistroa 1357an agertzen da, Ulsterreko kondesaren, Elizabeth de Burgh-en, etxeko kontuetan, aitaren harremanei esker noblearen paje bihurtu zenean^[10], Erdi Aroko mutilek zaldun edo prestigiozko izendapenetarako ohiko ikaskuntza modua. Kondesa Lionel Anbereskoarekin, Clarenceko lehen dukearekin, ezkonduta zegoen, bizirik zegoen Eduardo III.aren bigarren semearekin, eta kargu horrek Chaucer nerabea gorteko zirkulu estuan sartu zuen, non bizitza osorako geratuko zen. Gortesau, diplomatiko eta funtzionario gisa ere lan egin zuen, baita erregearentzat ere, 1389tik 1391ra, Erregearen Lanen idazkari gisa^[11].

1359an, Ehun Urteko gerraren hasieran, Eduardo III.ak Frantzia inbaditu zuen, eta Chaucerrek Lionel Anbereskoarekin, Elisabeten senarrarekin, bidaiatu zuen Ingalaterrako armadaren parte gisa. 1360an, Reimseko setioan harrapatu zuten. Eduardok 16 libera ordaindu zituen haren erreskateagatik^[12], 2023ko balioarekin alderatuz 14.557 liberako kopurua, eta Chaucer askatua izan zen.

Chaucerren gandorra. Adarbakar baten burua, behean Roeten beso okertuak dituela: Gules, hiru Katalina gurpil edo (frantsesez irule-gurpila). Ewelmeko eliza, Oxfordshire. Baliteke bere seme Thomas Chaucerren hileta-kaskoa izatea.

Horren ondoren, Chaucerren bizitza ez dago argi, baina badirudi Frantzian, Espainian eta Flandrian egon zela, agian, mezulari gisa, eta baliteke Santiagora erromesaldi bat egitea ere. 1366  inguruan, Chaucerrek Philippa (de) Roet-ekin ezkondu zen. Emakumea Eduardo III.aren erreginaren, Filipa Hainautekoaren, lagun-dama zen, eta Katherine Swynford-en arreba, geroago (1396 inguruan), Joan Gantekoaren hirugarren emaztea izango zena. Ez dakigu zenbat seme-alaba izan zituzten Chaucerrek eta Philippak, baina hiru edo lau dira gehien aipatzen direnak. Bere semeak, Thomas Chaucerrek, ibilbide bikaina izan zuen lau erregeren maiordomo nagusi, Frantziara bidalitako ordezkari eta Komunen Ganberako presidente gisa.

Thomasen alaba, Alice, Suffolkeko dukearekin ezkondu zen. Thomasen birbiloba (Geoffreyren herenloba), John de la Pole, Lincolneko kondea, Rikardo III.ak izendatutako tronuaren oinordekoa izan zen hura tronutik kendu aurretik. Geoffreyren beste seme-alaben artean zeuden, ziurrenik, Elizabeth Chaucy, Barking abadiako moja bat^[13][14]; Agnes, Henrike IV.aren koroazioan laguntzailea, eta beste seme bat, Lewis Chaucer. Chaucerren Astrolabioari buruzko tratatua Lewisentzat idatzi zuen^[15].

Tradizioaren arabera, Chaucerrek zuzenbidea ikasi zuen Inner Temple-n (Gorteko ostatu bat) garai hartan. 1367ko ekainaren 20an, Eduardo III.aren gorteko kide bihurtu zen, gelako aitoren seme, yeoman edo esquire gisa, zeregin ugari ekar zitzakeen lanpostua. Bere emazteak ere pentsio bat jasotzen zuen gorteko lanagatik. Askotan bidaiatu zuen atzerrira, gutxienez batzuetan valet gisa. 1368an, baliteke Lionel Anbereskoaren Violante Viscontiren, Galeazzo II.a Viscontiren alabaren, ezkontzan parte hartu izana Milanen. Garai hartako beste bi literatura izar ere bertan izan ziren: Jean Froissart eta Petrarca. Badirudi Chaucerrek Dukesaren Liburua Blanche Lancasterkoaren, Joan Gantekoaren emazte zenaren, omenez idatzi zuela, 1369an izurritearen ondorioz hil zena^[16].

Hurrengo urtean, Chaucerrek Pikardiara bidaiatu zuen espedizio militar baten barruan; 1373an, Genova eta Florentzia bisitatu zituen. Hainbat jakintsuk, hala nola Skeat, Boitani eta Rowland^[17] iradoki dute Italiako bidaia horretan Petrarca edo Boccacciorekin harremanetan jarri zela. Horiek Erdi Aroko Italiako poesia eta geroago erabiliko zituen formak eta istorioak aurkeztu zioten^[18][19]. 1377ko bidaiaren helburuak misteriotsuak dira, erregistro historikoetako xehetasunak kontraesanean baitaude. Geroagoko dokumentuek iradokitzen dute Jean Froissartekin batera egindako misio bat izan zela etorkizuneko errege Rikardo II.a eta frantziar printzesa baten arteko ezkontza antolatzeko, horrela Ehun Urteko gerra amaituz. Hori bazen bidaiaren helburua, badirudi ez zutela arrakastarik izan, ez baitzen ezkontzarik egin.

1378an, Rikardo II.ak ordezkari gisa (bidaia sekretua) bidali zuen Chaucer Visconti familia eta Milango Sir John Hawkwood Condottieri (mertzenario buruzagia) ingelesarengana^[20]. Espekulatu izan da Chaucer, Canterburyko Ipuinak lanean, Hawkwooden oinarritu zela zaldunaren pertsonaiarako, bada, deskribapena XIV. mendeko Condottieri batekin bat datorrelako^[21].

Chaucerren XIX. mendeko irudikapena

Idazle gisa zuen ibilbidea eskertua zela adierazle posible bat da Eduardo III.ak Chaucerri «bizitza osorako egunero galoi bat ardo» eman ziola zehaztu gabeko zeregin batengatik^[20]. Laguntza ezohikoa zen, baina jai egun batean eman zitzaion, 1374ko San Jurgi egunean, tradizionalki ahalegin artistikoak saritzen ziren egunean, eta beste lan poetiko goiztiar batengatik izan zela uste da. Ez dakigu Chaucerren zein lanarengatik, bat baldin bada, eman zion saria, baina errege baten poeta gisa iradokitzeak geroagoko poeten aitzindaritzat kokatzen du. Chaucerrek laguntza jasotzen jarraitu zuen Rikardo II.a boterera iritsi arte, ondoren, 1378ko apirilaren 18an, diru-laguntza bihurtu baitzen^[20].

Chaucerrek Londresko portuko aduana-kontrolatzaile lanpostu garrantzitsua lortu zuen, non 1374ko ekainaren 8an hasi baitzen lanean^[22]. Kargu horretarako, nonbait, egokia izan zen, bada, hamabi urtez jarraitu baitzuen bertan, garairako denbora luzea. Bere bizitzaren hurrengo hamar urteak dokumentatu gabe daude, baina uste da bere lan ospetsu gehienak garai hartan idatzi (edo hasi, behintzat) zituela. Chaucerrek idatzita irauten duen eskuizkribu bakarra garai hartakoa da. Aldi baterako lan-baimena eskatzeko eskaera bat da, Rikardo II.a erregeari aurkeztua; orain arte, bere menpeko baten lana zela uste zen, hizkuntza maila baxua baitzuen^[23].

1379ko urriaren 16an, Thomas Staundonek auzi bat jarri zuen bere zerbitzari ohi Cecily Chaumpaigne eta Chaucerren aurka, Chaucer akusatuz Chaumpaigne legez kanpo kontratatzeaz zerbitzu-aldia amaitu baino lehen, eta horrek Langileen Estatutua urratzen zuen^[24]. 1379ko urriaren eta 1380ko uztailaren artean datatutako zortzi auzitegi-dokumentu kontserbatzen diren arren^[25], kasua ez zen inoiz epaitu. Ez da xehetasunik geratzen Chaumpaigneren zerbitzuari buruz, ezta nola utzi zuen Staundonen enplegua Chaucerrentzat lan egiteko^{[26][Oh 1]}.

Oraindik kontrolatzaile gisa lanean ari zela, badirudi Chaucer Kentera joan zela bizitzera, non Kenteko bake komisarioetako izendatu zuten frantziar inbasioa posiblea zen garaian. Badirudi Canterburyko Ipuinak lanean 1380ko hamarkadaren hasieran hasi zela. Kenteko parlamentuko kide (konderriko zaldun) ere bihurtu zen 1386an, eta, urte hartan, «Parlamentu Miragarria»n parte hartu zuen. Badirudi ekimena iraun zuen 71 egun gehienetan bertan egon zela, eta, horregatik, 24 libera eta 9 txelin ordaindu zizkioten^[30]. Urte hartako urriaren 15ean, Scrope vs. Grosvenor auzian deklaratu zuen^[31]. Data horretatik aurrera, ez dago Philippari, Chaucerren emazteari, buruzko erreferentzia gehiagorik. Dirudienez, 1387an hil zen. Lord Apelatzaileek eragindako asaldura politikoetatik, bizirik atera zen, Chaucerrek aferaren ondorioz exekutatutako gizon batzuk ondo ezagutzen bazituen ere.

1389ko uztailaren 12an, Chaucer erregearen lanen idazkari izendatu zuten, erregearen eraikuntza-proiektu gehienak antolatzen zituen arduradun moduko bat^[32]. Ez zen lan handirik hasi bere agintaldian, baina Westminster jauregian eta Windsor-eko San Jurgi kaperan konponketak egin zituen, Londresko dorreko kaia eraikitzen jarraitu zuen, eta 1390ean egindako txapelketa baterako harmailak eraiki zituen. Lan zaila izan zitekeen, baina, eguneko, bi txelin ordaintzen zioten, kontrolatzaile gisa zuen soldataren hirukoitza baino gehiago. Chaucer Worcestershireko Feckenham basoko King's Parkeko etxolako zaindari ere izendatu zuten, gehienbat ohorezkoa izendapena^[33].

Ondorengo ibilbidea

Ezkerrean: Chaucerren hilobia Poets' Corner-en, Westminster abadian, Londresen. Abadian lurperatu zuten lehen idazlea izan zen; Purbeck marmolezko monumentua 1556an eraiki zen. Eskuinean: Chaucerren omenezko beiratea Southwarkeko katedralaren iparraldeko horman.

Erregistroek diotenez, 1390eko irailean, Chaucer lapurtu, eta baliteke zauritu egin zutela negozioa zuzentzen ari zela, eta, 1391eko ekainaren 17an, kargua utzi zuen. Ekainaren 22an, basozain laguntzaile gisa hasi zen lanean Petherton parkeko errege-basoan, North Petherton-en, Somerset^[34]. Lanak lautadak, landutako soroak, herrixkak eta baso bat barne hartzen zuen eremu bat kudeatzea zekarren^[35].

Rikardo II.ak 20 liberako urteko pentsioa eman zion 1394an (22.034 liberaren baliokidea 2023an)^[36], eta, 1399an, Rikardo boteretik kendu eta gutxira, Chaucerren izena erregistro historikoetatik desagertu egiten da. Bere bizitzako azken erregistro gutxi batzuek erakusten dute errege berriak pentsioa berritu ziola, eta, Westminster abadiaren inguruan, egoitza bat alokatu zuela 1399ko abenduaren 24an^[37]. Henrike IV.ak Rikardok esleitutako diru-laguntzak berritu zituen, baina bere diru-zainari Chaucerrek bidalitako kexak iradokitzen du balitekeela diru-laguntzak ez ordaindu izana. Chaucerri buruzko azken aipamena 1400eko ekainaren 5ekoa da, zor zitzaizkion batzuk ordaindu zitzaizkionekoa^[38].

Chaucer 1400eko urriaren 25ean hil zen arrazoi ezezagunengatik, nahiz eta data horren froga bakarra bere hilobian dagoen grabatua den, hil eta 100 urte baino gehiagora eraikia. Espekulazio batzuk diote^[39] Rikardo II.aren etsaiek edo bere ondorengo Henrike IV.aren aginduz hil zutela, baina kasua guztiz zirkunstantziala da. Chaucer Londresko Westminster abadian lurperatu zuten, abadiaren itxituraren maizter gisa zuen eskubideagatik. 1556an, bere gorpuzkiak hilobi apainduago batera eraman zituzten, gaur egun Poets' Corner izenez ezagutzen den eremuan lurperatutako lehen idazle bihurtuz^[40].

Joan Gantekoarekin harremana

Chaucer Joan Gantekoaren lagun mina zen, Lancasterreko duke aberatsa eta Henrike IV.aren aita, eta Lancasterren agindupean zerbitzatu zuen. Lancaster eta Chaucer koinatu egin ziren hura Katherine Swynfordekin (Roet) ezkondu zenean, 1396an; Philippa (de) Roeten ahizpa zen, Chaucerrekin 1366an ezkondu zena.

Chaucer Dukesaren Liburua (Blaunche dukesaren heriotza ere deitua) [40] Joan Gantekoaren lehen emazte Lancasterko Blancheren oroimenez idatzia izan zen^[41]. Olerkiak John eta Blancheri egiten die erreferentzia alegorian, narratzaileak kontatzen duenean: «A long castel with walles white/Be Seynt Johan, on a ryche hil» (1318 – 1319), bere maitasunaren heriotzaren ondoren dolu mingarrian dagoena, «And goode faire White she het/That was my lady name ryght» (948 – 949). A lon castel (Castel luzea) esaldia Lancasterren erreferentzia da (Loncastel eta Longcastell ere deitua), walles white (harresi zuriak) Blancheren zeharkako erreferentzia direla uste da, Seynt Johan (John Gantekoaren izen santua) eta ryche hil (Richmonden) erreferentziak dira. Erreferentzia horiek agerian uzten dute olerkiko zaldun beltz minduaren nortasuna: John Gantekoa, Lancasterreko dukea eta Richmondeko kondea. White (Zuria) frantsesezko blanche hitzaren ingelesezko itzulpena da, eta aditzera ematen du dama zuria Lancasterreko Blanche zela^[41].

Idazlanak

Chaucer-en erretratua Thomas Hoccleveren eskuizkribu batean.

Sail eta poema nagusiak

Chaucer hiru poema narratibo osoren egilea da; beste lau poema utzi zituen osatu gabe; hogei bat poesia labur idatzi zituen, eta bi itzulpen egin zituen, hiz lauz bata, latinetik eta bertsotan bestea, frantsesetik, lehen aipaturiko Astrolabioaren liburuaz gainera. Canterburyko ipuinak obran, bi hitz lauz idatziak dira (hogeita bi dira guztira). Chaucerrek erabiltzen duen ingeles dialektoa south east midland deritzana da, Londreseko eskualdekoa, eta, hortaz, gortean erabiltzen zen bera; Kent konderriko ezaugarri batzuk ere baditu, egileak ondo ezagutzen baitzuen eskualde hori.

Kritikak hiru aldi handitan banatu ohi ditu Chaucerren lanak: lehen aldian, eragin frantsesa da nagusia, egileak Roman de la Rose (Arrosaren eleberria) (XIII. mendea) bereziki miresten zuena; haren zati batzuk itzuli zituen ingelesera. Orobat zen bere garaiko zenbait idazle frantsesen zale: hala nola Guillaume de Machaut (1300-1377) eta Eustache Deschamps (1346-1400). Garai honetakoak dira The Book of the Duchess (Dukesaren liburua) eta Roman de la Roseren itzulpena. Bigarren aldia italiar idazleen eraginpekoa da, Boccacciorena batez ere, nahiz eta Dante eta Petrarca ere ezagutzen zituen; aldi honetakoak dira Troilus and Criseyde (Troilo eta Kriseida), The House of Fame (Ospearen etxea), The Parlement of Foules (Hegaztien biltzarra), The Legend of Good Women (Emakume zintzoen elezaharra) . Hirugarren (azken) aldia, ingelesa, bere Canterburyko ipuinak maisulanari dagokio. Roman de la Roseren parte batzuk ez ezik, Boezioren De consolatione philosophica filosofiazko lan ospetsua itzuli zuen latinetik ingelesera. Gaur egungo kritikak ordea ez du guztiz ontzat ematen sailkapen hori. Bere ibilbidearen hasieran, Chaucer, dudarik gabe, maitasunaren poeta frantsesa izan zen, ingelesez idazten zuena; baina, ororen gainetik, poeta gazte tradizional bat zen, bere bidearen bila. Italiar antzearen eragina, Bocacciorena batez ere, istorioen hautapenean antzematen zaio; baina artista originala ere bada, Troilo eta Kriseidan bereziki. Horrez gainera, sailkapen horrek ez du kontuan hartzen Ovidioren eta Boezioren eragina.

Chaucerren poemen ezaugarri nabarmenenetako bat poetaren beraren agerpena da, ez bakarrik haietan kontatzen diren istorioen kontalaria delako baita, zenbait kasutan, gertaeretan parte hartzen duen pertsonaia moduan agertzen delako ere. Chaucerren ni hori (kontalaria eta aktorea, obra guztietan ageri dena) fikziozko pertsona bati dagokio; poetak umore handiz sortua da, eta ez du zerikusirik batere egilearen benetako nortasuna izan zitekeenarekin, diplomatiko trebea eta funtzionario eraginkorra izan zenarekin, alegia. Osagai umorezko, satiriko eta parodikoen erabilera izan zen Chaucerrek ingeles literaturari egin zion ekarririk handiena, eta ni-aren erabileran hasten da umore hori. Poemetan ageri den Chaucer hau gizon txikia, potoloa, arreta gabea eta motz samarra da.

Esan bezala, Chaucerrek oso ondo ezagutzen zituen XIII. eta XIV. mendeko poesia usadio frantsesak, eta haien eragina nabarmena da lehen obretan. Usadio horietan, kontakizuna poeta-kontalariak izan duen ikuspen edo amets baten moduan agertzea da nagusia. Baliabide horri esker, egileak mundu alegorikoak irudika ditzake, idealizatuak edo huts-hutsik fantastikoak; mundu horretan, txoriek hizketan egiten dute, jainko klasikoak lur honetan dabiltza eta abstrakzioek forma konkretuak hartzen dituzte. Roman de la Rose-k zabaldu zuen teknika hori baliatzen dute Dukesaren liburua, Ospearen etxea, Hegaztien biltzarra poemek eta Emakume zintzoen elezaharraren sarrerak.

Dukesaren liburua elegia dotore bat da, Joanes Gantekoaren emazte hil berriari eskainia. Idazleak bazuen modu aski usadiozkoan egitea, tonu pertsonaleko elegia baten gisa, baina Chaucerrek bestelako omenaldi bat aukeratu zuen: poemaren hasieran, loezinari buruzko hausnarrean ari da kontalaria, aipamen klasikoetan oinarriturik; azkenean loak hartzen duenean, Roman de la Roseren irudiak ageri dituzten koadroez betetako gela batean esnatzen da, eta Beltzezko Gizon kontsolaezinarekin topo egiten du (alargunarekin); hark, poetaren (Chaucerren pertsona) galdera traketsei erantzunez, bere dukesa goraipatzeko aitzakia aurkitzen du. Poemak, beraz, emazte hila goresteaz gainera, ohore egiten dio alargunaren oinazeari.

Hurrengo poema, Ospearen etxea, ez zuen amaitu. Alabaina, Chaucerren literatura zaletasunen osagai garrantzitsuak ageri dira bertan: loaren fikziozko markoa, giro klasikoa, eztabaida filosofikoa -arrano baten eta kontalariaren arteko elkarrizketa batean agertua hemen-, kontzeptu alegorikoak eta, batez ere, umorezko eta satirazko tonua arranoaren nolakotasunean.

Orobat, arrano batek iragartzen du Hegaztien biltzarra poemako hegaztien mundu xelebrea. Biltzarra baita, elkarrizketa da nagusi eta Chaucerrek, erromes sail oparo baten sortzaile izango denak, samurkiro lantzen du jada hemen pertsonaien nolakotasuna.

Troilo eta Kriseida poema osoa da, Chaucerren heldutasuneko maisulana, sarritan landu zen -Boccacciok bereziki- gai baten gainekoa. Baina Erdi Aroko egileek ez zuten ezagutzen plagioaren kontzeptua; aitzitik, meritu handiko lana zen auctoritas bat imitatzea eta egokitzea, eta Chaucerrek sarritan aipatzen du bere egilea. Troiako gerra gertalekutzat hartuta, egileak errealismo handiz kontatzen du Troilo Troiako printzearen atsekabe bikoitza: zoritxarrekoa da, hasieran, Kriseida alargun ederraren maitasuna ezin lortu duelako (Kalkas traidorearen alaba da), eta, hura eskuratu duenean, berriz da zoritxarreko Kriseidak -gerraren biktima bera ere- Diomedes gerlari grekoarekin engainatzen duenean. Pertsonaia nagusiak, batez ere Kriseida eta Pandaro, Troiloren adiskidea, bikain daude deskribatuak, nortasun aberatseko pertsonen moduan, eta guztiz ulergarriak eta erakargarriak gertatzen dira.

Canterburyko ipuinak

Sakontzeko, irakurri: «Canterburyko ipuinak»

Urruneko mundu klasiko bat halako errealismo, ulerpen eta berotasunez birsortzeko gai izanik, ez da harritzekoa egileak Canterburyko ipuinak poeman bere mundua eta bere garaia deskribatzean maisulan bat osatzea. Obra originala da; baliteke Chaucerrek Boccacioren Il Decamerone (1348-1358) ezagutzea, eta estrategia bera erabiltzen da bietan, hau da, kontakizunak istorio zabalago batean harilkatzea. Baina, hemen, kontalariak askoz gehiago dira, gizarte klase guztietakoak, eta ipuinen arteko loturak askoz sendoagoak eta dramatikoagoak dira Il Decameronen baino.

Chaucerrek bete-betean asmatu zuen Erdi Aroan, errealismo osoz, era guztietako jendea bil zezakeen gai bakarra hautatuz, gai erlijiosoa –Ingalaterrako santutegi ospetsuenera egiten den erromesaldia, Canterburyko Thomas Becketenera–. Jende hori XVII. mendean artean existitzen zen ostatu batean (Tabard Inn) elkartzen da, oraindik ere egin daitekeen bidea eginez.

Bizitasun handia ematen dioten hastapen dramatikoetan oinarritzen da poema. Hala, sarreran, istorioaren noiz eta nongoa agertzen zaizkio irakurleari, ekintza –zer– hasi aurretik. Udaberria zen, dio, eta Tabard osatuan zela, erromesaldira joateko prest, han ikusi zituen gutxienez hogeita bederatzi lagun, oso jende klase desberdinetakoak, eta haiekin elkartzea erabaki zuen. Pertsonaia haien erretratua egingo du poetak, eta ostalariak gero lehiaketa moduko bat proposatuko erromesak bidean ez daitezen aspertu: bina ipuin kontatu behar dituzte. Hoberena kontatzen duena afaltzera gonbidatuko dute gainerakoek. Hori da obraren istorio nagusia. Chaucerrek ez zuen bere eginkizuna burutu, eta hogeita bi ipuin bakarrik idatzi zituen.

Hainbeste erromes eta hain elkarren desberdinak izanik, ez da harritzekoa egileak, ahal zuen neurrian, bakoitzari bere nortasunaren araberako istorioa izendatu izana. Era horretan, Erdi Aroko kontaera mota guztiak ageri dira: fabliaux, alegiak, exempla, ipuin satirikoak, ipuin aristokratikoak eta giro klasikokoak, santuen bizitzak, etab.

Troilo eta Kriseidan bezala, Canterburyko ipuinak poemaren meriturik handiena erromesaldiak nolakoak ziren adieraztea da: ingeles gizartearen estamentu guztiak ageri dira, elizgizonak eta laikoak, gizonak eta emakumeak (hiru bakarrik); haien artean badira zikoitzak, harroak, haserreak, jatunak, ustelak eta likitsak, oso gutxi perfektuak, batzuk badira, baina denak egiazkoak, bizi-biziak. Testua, gainera, bete-betea dago ironiaz eta satiraz; txisteak eta hitz jokoak ere oso ugariak dira.

Chaucerren eragina

Chaucerrek fama handia izan zuen bere garaian. Bere hurrengoek eta, batez ere, XV. mendeko poetek, biziki goretsi eta imitatu zuten, hainbesteraino non literaturaren historian «chauceriano ingeles eta eskoziar» izendatzen baitira. XVI. mendean, Erreformaren garaian, idazle satiriko ospea zuen, garaiko usadioak eta batez ere elizaren ustelkeria gogor salatzen zituelako. Alabaina, XVII. mendeaz geroztik eta XVIII. mendean zehar, zaharkitutzat jo zuten Chaucerren obra, landugabea zeritzeten hizkerari, eta trakets bertsoei.

1775. urtean, Thomas Tyrwhitt-ek Canterburyko ipuinak obraren edizio berri bat egin zuen, sarreran argitaratzailearen azterlan bat zuena; horrekin, aldi berri bat etorri zen Chaucerren ospean, gaur arte dirauena. Poeta eta kritikari erromantikoek –Lord Byronen salbuespenarekin– eta orobat viktoriarrek, oso goraipatzen zuten «maisu» deitzen zuten hura. Aldi berean, XIX. mende amaierako, ingeles hizkuntzaren historialariek gero eta datu gehiago ematen zituzten Chaucerren ingelesaren ezaugarriei buruz, eta, era horretan, haren hizkuntzaren maisutasun teknikoa eta artistikoa nabarmendu zuten.

Lanak

Nagusiak

• Roman de la Rose-ren itzulpena, ziur asko (The Romaunt of the Rose)
• The Book of the Duchess
• The House of Fame
• Anelida and Arcite
• Parlement of Foules
• Boezioren De consolatione Philosophiae-ren itzulpena, ziur asko (Boece)
• Troilus and Criseyde
• The Legend of Good Women
• The Canterbury Tales (Canterburyko ipuinak)
• Treatise on the Astrolabe

Poema laburrak

Balade to Rosemounde

• An ABC
• Chaucers Wordes unto Adam, His Owne Scriveyn
• The Complaint unto Pity
• The Complaint of Chaucer to his Purse
• The Complaint of Mars
• The Complaint of Venus
• A Complaint to His Lady
• The Former Age
• Fortune
• Gentilesse
• Lak of Stedfastnesse
• Lenvoy de Chaucer a Scogan
• Lenvoy de Chaucer a Bukton
• Proverbs
• To Rosemounde
• Truth
• Womanly Noblesse

Oharrak

1. Frederick James Furnivallek 1873an aurkitu zuen kasua, Chaumpaignek uko egiteko aurkeztutako eskaera baten bidez, zainarekin Chaucer askatuz «bere raptusarekin lotutako ekintza mota guztien (latinez: omnimodas acciones, tam de raptu meo) erantzukizun legal orotik». Furnivallek, Chaucerren biografoek eta aditu feministek espekulatu zuten Chaucerrek Chaumpaigne bortxatu edo bahitu zezakeela. Hala ere, 2022an, Euan Rogerrek eta Sebastian Sobeckik kasuko beste bi dokumentu aurkitu zituzten Britainia Handiko artxibo nazionalean, eta, bertan, agerian geratu zen raptus hitzak Staundonen etxetik Chaucerrenera zerbitzuaren legez kanpoko transferentziari egiten ziola erreferentzia eta kasua lan-gatazka bat zela, non Chaucer eta Chaumpaigne akusatuak ziren elkarrekin^[27][28] Rogerrek eta Prescottek adierazi zuten «literatura-eskuizkribuen mundu txiki eta arretaz zaindua... gobernu-artxiboen eskala zabaletik oso urrun dago... [aurkikuntza honek] erakusten du gehiago aurki daitekeela»^[29]