Granada (Espainia)

Granada^[1] Espainiako hegoaldeko hiria da, izen bereko probintziako hiriburua. Andaluziako autonomia erkidegoan dago, Sierra Nevadaren oinetan. 2008. urtean, 236.988 biztanle zituen.

Artikulu hau Espainiako hiriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Granada (argipena)».

Granada Granada
Espainiako udalerria
Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Andaluzia
Probintzia	Granadako probintzia
Alkatea	Marifrán Carazo (en)
Izen ofiziala	Granada غرناطة
Jatorrizko izena	Granada
Posta kodea	18001–18015, 18182 eta 18190
INEk ezarritako kodea	18087
Herriburua	Granada city (en)
Geografia
Koordenatuak	37°10′30″N 3°36′00″W
Azalera	88,02 km²
Altitudea	693 m
Mugakideak	Armilla, Pulianas, Maracena, Atarfe, Santa Fe, Vegas del Genil, Churriana de la Vega, Ogíjares, La Zubia, Cájar, Huétor Vega, Cenes de la Vega, Pinos Genil, Dúdar, Beas de Granada, Huétor Santillán, Víznar eta Jun
Demografia
Biztanleria	232.717 (2024)
124.907 (%53,7)   (%46,2) 107.555
Dentsitatea	2.644 bizt/km²
Informazio gehigarria
Telefono aurrizkia	958
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Friburgo, Aix-en-Provence, Xarja, Belo Horizonte, Coral Gables, Agrigento, Marrakex, Tilimsen, Lublin, Dubai eta Tetuan
Matrikula	GR
Hizkuntza ofiziala	gaztelania
granada.org

Geografia eta ingurune naturala

Sierra Nevada mendilerroak hiria inguratzen du.

Klima

Datu klimatikoak (Granada, Granadako aireportua, 567 m)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	13.0	15.3	18.6	20.1	24.6	30.0	34.4	33.9	29.4	22.7	17.2	13.5	22.8
Batez besteko tenperatura (ºC)	6.7	8.5	11.0	12.8	16.8	21.4	24.8	24.5	20.9	15.5	10.7	7.6	15.1
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	0.3	1.8	3.4	5.6	9.0	12.9	15.2	15.0	12.4	8.2	4.2	1.8	7.5
Pilatutako prezipitazioa (mm)	41	38	30	38	28	17	4	3	16	42	48	53	357
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	6	6	5	7	4	2	0	1	2	5	6	7	52
Eguzki orduak	165	172	225	231	293	336	373	344	262	215	170	149	2935
Iturria: [2]

Auzoak

Granada zortzi barruti eta 36 auzoz osatuta dago. Barrutiak honakoak dira:

• Ronda, 51.740 biztanle (2009an)
• Zaidin, 47.731 biztanle
• Norte, 41.820 biztanle
• Genil, 35.028 biztanle
• Centro, 32.916 biztanle
• Chana, 27.533 biztanle
• Beiro, 26.590 biztanle
• Albaicín, 16.281 biztanle

Historia

Hiria arabiarrek sortu zuten 756an. Kordobako kaliferriaren mendeko izan ondoren, Granadako Erresuma musulmaneko hiriburu izan zen. Garai horretan zibilizazio maila bikaina erdietsi zuen, eta haren lekuko diren hainbat monumentu gordetzen ditu; baina handikien familien arteko gerren ondorioz ahulduta, 1492an Errege-erregina Katolikoek bereganatu zuten.

Ekonomia

Nekazaritzagune eta merkataritzagune garrantzizkoa da, vegatik (lur lau aberatsak eta ureztatuak) hurbil baitago.

Ondasun nabarmenak

Alhambra jauregiaren ikuspegia.

Turismo leku garrantzizkoa da Granada, artearen aldetik duen historia luze eta aberatsagatik. Granadako monumentu ospetsuenak Alhambra (XIII.-XIV. mendeetako mairuen gotorlekua eta jauregia) eta Generalifeko lorategiak dira. Alhambra jauregia, nazarien egoitza nagusia izan zen, eta gizateriaren ondare izendatu zuten 1984an. Alhambrako estiloa da al Andalusko gailurra, XIV. mendean egina, Ben-Al-Hamarrek eraikia eta haren seme Mohamed II.ak indartua.

Gainera, Granadak baditu beste ondasun nabarmen batzuk ere:

• Gotiko eta Errenazimentuko estiloetako katedrala, Errege-erregina Katolikoen, Filipe Ederraren eta Joana Eroaren hilobiak gordetzen dituena.
• Eliza barrokoak (XVI. mendekoak).
• Granadako kartusia
• Karlos V.aren jauregia (XVI.-XVII. mendeetakoa).

Azkenik, bertako Aste Santua deklaratu zuten nazioarteko interes turistikodun jaia.

Granadar ospetsuak

• Fray Luis de Granada (1504–1588), idazle domingotarra.
• Diego Hurtado de Mendoza (1504?-1575)1, poeta eta diplomatikoa.
• Álvaro de Bazán (1526–1588), militar eta noble nabarmena.
• Alonso Cano (1601–1667), margolaria.
• Mariana Pineda (1804–1831), iraultzaile liberala.
• Eugenia de Montijo (1826–1920), Frantziako erregina ezkontidea.
• Rogelia León (1828–1870), idazlea.
• Ángel Ganivet (1865-1898), idazle eta diplomatikoa.
• Fernando de los Ríos Urruti (1879–1949), politikari sozialista eta ministroa.
• Joaquina Eguaras (1897-1981), unibertsitate irakaslea eta etnologoa.
• Federico García Lorca (1898-1936), poeta eta antzerkigile nabarmena.
• Francisco Ayala (1906-2009), idazle eta itzultzailea.
• Manuel Jiménez de Parga (1929), politikari, legelari eta diplomatikoa.
• Jaime Peñafiel (1932), kazetari eta idazlea.
• Federico Mayor Zaragoza (1934), zientzialari eta politikaria.
• Felipe Alcaraz (1943), politikari komunista.
• Miguel Ríos (1944), abeslaria.
• Lucas Alcaraz (1966), entrenatzailea.
• María José Rienda (1975), eskiatzailea.

Hiri senidetuak

Granada ondorengo hiriekin senidetuta dago:

•  Aix-en-Provence (Frantzia)
•  Belo Horizonte (Brasil)
•  Coral Gables (Florida) (AEB)
•  Florentzia (Italia)
•  Friburgo Breisgau (Alemania)
•  Marrakech (Maroko)
•  Sharjah (Arabiar Emirerri Batuak)
•  Tetuan (Maroko)
•  Tlemecen (Aljeria)

Alhambra

Ikus, gainera

• Granadako udalerrien zerrenda
• Granadako eskualdea