Oteitza (udalerria)

Oteitza^[4] ([oteits̻a]) Nafarroako udalerria da. Lizarrako merindadeko herri honek 959 biztanle zituen 2012ko urtarrilaren 1eko erroldaren arabera. Nafarroako hiriburutik 51 kilometrora dago.

Artikulu hau Lizarrerriko udalerriari buruzkoa da; beste esanahietarako, ikus «Oteitza».

Oteitza
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Bandera Armarria
Kokapena
Herrialdea	Euskal Herria
Lurraldea	Nafarroa Garaia
Merindadea	Lizarra
Eskualdea	Lizarraldea
Administrazioa
Estatua	Espainia
Erkidegoa	Nafarroa
Izen ofiziala	Oteiza
Alkatea	Tirso Salvatierra Martínez de Eulate (I.O)
Posta kodea	31250
INE kodea	31200
Herritarra	oteitzar
Geografia
Koordenatuak	42°37′07″N 1°57′12″W
Azalera	48 km²
Garaiera	512 metro
Distantzia	51 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	950 (2024:  27)
429 (%45,2) (2019)  (%51,5) 489
Dentsitatea	19,79 bizt/km²
Zahartzea[1]	% 21,27
Ugalkortasuna[1]	‰ 35,71
Ekonomia
Jarduera[1]	% 72,36 (2011)
Desberdintasuna[1]	% 0 (2011)
Langabezia[1]	% 11,4 (2013)
Euskara
Euskaldunak[2]	% 11.6 + % 23.6 hartzaile (2021)
Kaleko erabilera [3]	%
Datu gehigarriak
Webgunea	http://oteiza.es/

Geografia

Inguru naturala eta kokapena

Herria, Nafarroa mendebaldean kokatzen da, Lizarrako merindadearen ekialdean. Lizarra eta Tafalla elkartzen dituen NA-132 errepidean.

Oteitzak Villatuertarekin egiten du muga iparraldean, Mendigorria eta Larragarekin ekialdean, Aberin, Morentin, Deikaztelu eta Allorekin mendebaldean, eta Lerinekin hegoaldean.

Udalerriaren hegoaldean Baigorri herri hustua dago, San Bartolomé mendiaren mendebaldean. 1842ko erroldan Lerin eta Baigorri izeneko udalerriaren barruan agertzen zen.

Klima eta landaredia

Oteitzako eskolaren ondoan dauden hilarrien ikuspegia.

Oteitzako klimaren ezaugarriak, klima mediterraniar kontinentalari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura 12-13 gradukoa eta prezipitaziak 400-600mm bitartekoak izaten dira. Urteroko egun euritsuak bestalde 60 eta 100 artekoak dira, eta itsasoaren mailatik zenbat eta altuago, euri gehiago jausten da.

Udalerriak zeuzkan jatorrizko basoen azalera (arte, amezti eta antzeko espeziez osatutakoak), asko gutxitu da mendeek aurrera egin ahala gizakiaren eragina dela eta.

Demografia

Oteitzako biztanleria

2008ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko 52 etorkin bizi ziren herrian, biztanleriaren %5,41a (Nafarroako batezbestekoaren azpitik).

Politika

Udal hauteskundeak

Oteitzako alkatea PSN alderdiko José Ángel Bermejo Berdonces da 2007ko udal hauteskundeez geroztik. Udaleko zazpi zinegotzietatik bost lortu zituen Nafarroako Alderdi Sozialistak eta hortaz gehiengo absolutua udalean. Baliogabeko botoak 28 izan ziren (emandako guztien %4,42a) eta zurizko 17 boto izan ziren (botoen %2,81a). Abstentzioa %21,73koa izan zen. Udalbatzan Eusko Abertzale Ekintzak ere ordezkaritza lortu zuen.

Oteitzako Udala (2007)

Alderdia	Botoak	Zinegotziak
PSN	393	5
Eusko Abertzale Ekintza	196	2

2011ko udal hauteskundeetan ere PSN izan zen nagusi eta Bermejok alkate kargua gorde izan zuen. Ezker abertzaleak indar handia (noizbait alkatetza eskuratu izan du) duen herri honetan Bilduk osatu zuen udalbatza, 2 zinegotzirekin.

Oteitzako Udala (2011)

Alderdia	Botoak	Zinegotziak
PSN	361	5
EH Bildu	156	2

2015ko udal hauteskundeetan berriz, alderdi berri bat -I.O.- izan zen nagusi eta Tirso Salvatierra Martínez de Eulate alkate bihurtu zen. Ezker abertzaleak arrakasta handiagoa izan zuen, zinegotzi berri bat lortuz EH Bildurentzat, alkatetzaren 40 bototara soilik geratuz.

Oteitzako Udala (2015)

Alderdia	Botoak	Zinegotziak
I.O.	298	4
EH Bildu	259	3

2019ko udal hauteskundeetan alderdi politiko berri bat sartu egin zen, Mendibelzu alderdia. Ruben Martinez Landa izendatu egin zen alkate bezala. Mendibelzuk eta EH Bilduk izan ziren udalean zinegotziak lortu zuten alderdi bakarrak. Mendibelzuk 5 zinegotzi lortu zuten eta EH Bilduk 2 zinegotzi lortu zuten.

Oteitzako Udala (2019)

Alderdia	Botoak	Zinegotziak
Mendibelzu	416	5
EH Bildu	156	2

2023ko udal hauteskundeetan bazeuden bi alderdi politikoak geratu ziren, eta biak zinegotzi berdinekin euki zituzten; Mendibelzuk 5 zinegotzi izan zituen eta EH Bilduk 2 zinegotzi jaso zituen.

Oteitzako Udala (2023)

Alderdia	Botoak	Zinegotziak
Mendibelzu	402	5
EH Bildu	136	2

Udaletxea

Udaletxe berria 1982an eraiki zen antzinako udaletxea zegoen orube berdinean. Antzinako eraikuntza XVIII. mendean altxatu zuten eta bi solairu eta atikoa zituen. Udala alkatea eta zortzi zinegotzik osatzen dute.

• HELBIDEA: San Migel kalea, 2

Alkateak

2003-2007	Víctor Luis Etxeberria Sáenz	ADIO
2007-2011	José Ángel Bermejo Berdonces	PSN
2011-2015
2015-2019	Tirso Salvatierra Martínez de Eulate	I.O.
2019-2023	Ruben Martínez Landa	Mendibelzu
2023-Orain

Azpiegitura eta garraioak

Udal autobusak

Lizarrerria Buseko linea hauekin ditu loturak:

Lizarrerria Bus
Ospitalea	1	Bilatorta — Oteitza

Kultura

Euskara

Nafarroako gobernuak onartutako Euskararen Foru Legearen arabera Oteitza eremu ez-euskalduneko udalerria zen, eta hori dela eta, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania zen.

2017ko ekainaren 22an Nafarroako Parlamentuak eremu mistora pasatzea erabaki zuen, beste 43 udalekin batean.

Jaiak

Maiatzak 1ean San Tirsoko erromeria ospatzen da herrian. Honekin batera, egun hauetan jai txikiak dira.

Mikel Deunaren omenez ospatutako jai handiak abuztuaren erdialdean egiten dira, eta 6 egun irauten dute.

Duela urte asko jai handiak irailak 26an ospatzen ziren, Mikel Deunaren egunean, eta 3 egun irauten zuten, baina egun, jai hauek abuztura pasatzean, soilik Mikel Deunaren eguna ospatzen da.

Ondasun nabarmenak

• Baigorri jauregia: Baigorri herri hustuan dagoen XVI. mendean eraikitako jauregiaren hondakinak.
• Udaletxea: Udaletxea 1982an altxatutako eraikuntza moderno eta erabilgarria da, eta orube berdinean zegoen antzinako udaletxea eraistean eraiki zen. Antzinako udaletxea XVIII. mendeko egitura barrokoa zen eta bi solairu eta atikoa zeuzkan. Udala alkatea eta zortzi zinegotzik osatzen dute gaur egun.

Oteitzar ezagunak

• Antso Santxez Oteitzakoa (????-1425), elizgizona eta Iruñeko artzapezpikua.
• Arcadio María Larraona Saralegi (1877-1973), kardinal eta legelaria.
• Agustín Viela (1914-1936), klaretar fraidea.
• José Torrecilla Iturmendi (1929-2024), kronikagile eta kazetaria.
• Libe Goñi (1947-), irakaslea.
• Gonzalo Goikoetxea (1952-2009), kazetaria eta zinema gidoigilea.
• Javier Lukin (1963-), txirrindularia.