Samos

Samos^[1] (grezieraz: Σάμος; turkieraz: Sisam) Egeo itsasoan dagoen Greziako uharte bat da, Esporadak uhartedikoa, Turkiako kostaldetik hurbil.

Samos
Grezia
Administrazioa
Estatu burujabe	Grezia
Decentralized administration of Greece	Decentralized Administration of the Aegean
Eskualdea	Ipar Egeo
Hiriburua	Vathy (en)
Geografia
Koordenatuak	37°48′N 26°48′E
Azalera	476 km²
Punturik altuena	Kerkis (en)
Demografia
Biztanleria	32.977 (2011) 32.642 (2021) Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaAdierazpen errorea: Hitz ezezaguna "br" (2011)
Dentsitatea	69,28 bizt/km²
Ordu eremua	UTC+02:00 eta UTC+03:00
samos.gr

Beste esanahi batzuen berri izateko, ikus: «Samos (argipena)»

Ikaria uhartearekin batera Samos nomo edo departamendua osatzen du. Hiriburua Samos herria da (5.600 biztanle).

Geografia

Samosek 478 km² azalera du, 43 km luzera eta 13 km zabalera. Egeo itsasoaren uharterik nagusienetako bat da, Anatoliatik gertu kokatuta (itsas-milia bat zabaleko itsasartea). Uharte menditsua da, Kerketeus mendilerroak zeharkatuta, honetatik Kerkis garaiena izanda (1.434 m.). Bere klima mediterraneo denez, famatua da bere ardoa.

Klima

Datu klimatikoak (Samosko Aireportua)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	20.4	21.4	24.0	28.0	34.4	39.4	43.0	40.6	37.2	31.6	26.0	23.0	43.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	13.4	13.7	16.3	19.8	25.1	30.5	33.7	33.6	28.6	23.6	18.8	14.9	22.7
Batez besteko tenperatura (ºC)	10.6	10.7	12.8	15.9	20.5	25.8	28.8	28.8	24.4	20.0	15.4	12.2	18.8
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	7.7	7.7	9.3	12.1	15.9	21.0	24.0	24.1	20.2	16.5	12.1	9.5	15
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-2.4	-3.4	-1.0	5.0	7.4	8.8	14.8	16.4	12.2	7.0	1.0	-1.4	-3.4
Pilatutako prezipitazioa (mm)	148.5	102.8	85.9	31.8	15.5	2.7	0.7	1.1	22.7	28.9	110.4	163.7	714.7
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	12.4	10.4	8.6	7.4	4.0	1.1	0.2	0.1	1.4	4.6	9.3	13.7	73.2
Hezetasuna (%)	70.2	68.1	67.5	64.4	59.1	50.5	43.7	46.0	51.6	62.2	68.6	72.6	61.3
Iturria (1): Hellenic National Meteorological Service (tenperatura eta prezipitazioa)[2]
Iturria (2): NOAA (prezipitazioa eta muturrekoak)[3]

Banaketa administratiboa

Gertuko Ikaria eta Fourni uharteekin batera, Samos izen bereko prefektura sortzen du. Hona hemen prefekturaren herriak:

Udala	YPES kodea	Posta kodea	Area kodea
Agios Kirykos	4601	833 00	22750-2
Evdilos	4603	833 02	22750-3
Fournoi Korseon	4608	833 01	22750-5
Karlovasi	4604	832 00	22730-3
Maratokampos	4605	831 02	22730-3
Pitagoreio	4606	831 03	22730-6 9 arte
Raches	4607	833 01	22750-4
Vathy/Samos	4602	831-00	22730-2

Samos satelite irudian (NASA).

Ekonomia

Menditsua da uhartearen mendebala (1.436 m Kerketes mendian) baina laborantzara zuzendutako zabaldiek hartzen dute uhartearen ekialdea eta hegoaldea. Laborantza (mahatsa, olibondoak, zitrikoak, tabakoa, kotoia) eta arrantza dira ekonomia jarduera nagusiak.

Historia

Oso uharte oparoa izan zen K.a. VII. mendetik aurrera, eta kolonia asko antolatu zituzten bertako biztanleek Propontide, Amorgos eta Samotrazian. Ontzigile bikainak, eskulangile iaioak eta ehule trebeak ziren Samosko biztanleak, eta Egiptotik Iberiarainoko eremuan saltzen zituzten beren merkataritza produktuak. Persiarrek konkistatu zuten K.a. V. mendean eta erromatarrek K.a. IIean. Bizantziarren eta genoarren esku egon zen XIV.-XV. mendeetan baina turkiarrek menderatu zuten ondoren eta albaniar jatorriko biztanleez populatu zuten uhartea. Greziaren mende geratu zen Balkanetako lehen gerra amaitu zenean (1923).

Ondarea

Aipagarriak dira Hera tenpluko hondakinak.

Samostar ezagunak

• Pitagoras (K.a. 580 - k.a. 495) matematikari eta filosofoa, Pitagoras Samoskoa izenaz ere ezaguna, Pitagorasen teoremagatik eta sortu zuen eskolagatik ospetsua.
• Aristarko Samoskoa (K.a. 310 - k.a. 230), astronomo eta matematikaria. Teoria heliozentrikoa aipatu zuen lehen pertsona.
• Epikuro (K.a. 341 – K.a. 270), filosofoa. Hedonismoa sistematizatzen lehen filosofoa izan zen.

Erreferentziak