Turingia

Turingia^[1] (alemanez: Thüringen, ˈtyːʁɪŋən ahoskatua), ofizialki Turingiako Estatu Askea (alemanez: Freistaat Thüringen, ˈfʁaɪʃtaːt ˈtyːʁɪŋən ahoskatua), Alemaniako erdialdeko estatu (Land) eta lurralde historiko bat da. Erfurt du hiriburua.

Turingia
Alemania
Administrazioa
Estatu burujabe	Alemania
ISO 3166-2	DE-TH
Hiriburua	Erfurt
Minister-President of Thuringia (en)	Mario Voigt
Zatiketa	ikusi Eisenach, Erfurt, Gera, Jena, Suhl, Weimar, Altenburger Land (en) , Eichsfeld (en) , Gotha barrutia, Greiz (en) , Hildburghausen (en) , Ilm-Kreis (en) , Kyffhäuserkreis (en) , Nordhausen (en) , Saale-Holzland-Kreis (en) , Saale-Orla-Kreis (en) , Landkreis Saalfeld-Rudolstadt (en) , Schmalkalden-Meiningen (en) , Sömmerda (en) , Sonneberg (en) , Unstrut-Hainich-Kreis (en) , Wartburgkreis (en) eta Weimarer Land (en)
Geografia
Koordenatuak	51°N 11°E
Azalera	16.171 km²
Mugakideak	Saxonia Beherea, Saxonia-Anhalt, Saxonia, Bavaria, Hessen eta Frankonia Beherea
Punturik altuena	Großer Beerberg (en)
Demografia
Biztanleria	2.161.000 (2013ko abenduaren 31) 2.143.145 (2018ko abenduaren 31) 2.110.396 (2022) Adierazpen errorea: Ustekabeko < eragileaAdierazpen errorea: Hitz ezezaguna "br" (2018)
Dentsitatea	133,63 bizt/km²
Ordu eremua	UTC+01:00 eta Europa Erdialdeko Ordua
thueringen.de

Mugak: Hessen mendebaldean, Saxonia Beherea eta Saxonia-Anhalt iparraldean, Saxonia ekialdean eta Bavaria hegoaldean. Harz mendialdeko ekialdea, Turingiako arroa eta Turingiako oihana (Thüringer Wald) eskualdeak hartzen ditu. Helme, Saale, Untrut eta Werra ibaiek igarotzen dute lurraldea.

Erfurt, Turingiako hiriburua.

Geografia

Mugakideak

• Saxonia Beherea
  
• Saxonia-Anhalt
  
• Saxonia
  
• Bavaria
  
• Hessen
  
• Frankonia Beherea

Ekonomia

Lurralde oihantsua da: koniferoak Harz-en eta pagoak Turingiako oihanean. Turingiako arroan laboreak, lupulua eta fruta-arbolak lantzen dira. Meak: gatza eta potasak (Turingiako arroa, Werrako harana) eta burdina (Turingiako oihana).

Industria kimikoa Erfurten; metalurgia; portzelana- eta beira-lantegiak (Meiningen, Sonneberg); zurgintza-lanak.

Turingiako estatuak 1890ean.

Historia

400. urtetik turingiar herri germaniarraren kokalekua izan zen. V. mendean Atilaren hunoekin Galiara abiatu ziren. Eskualdea frankoek konkistatu zuten VI. mendean, eta gero Austrasiako zati izan zen. 804an Karlomagnok marka bihurtu zuen bere mendeko lurraldea, saxoniarren eta eslaviarren erasoetatik babesteko. IX. mendean, Germaniako erresumaren barnean geratu zen, eta lurralde guztiaren kristautzea amaitu zen. X. mendean, Saxoniako dukeen mende izan zen. XV. mendean, dukerria bi zatitan bereizi zen.

XIX. mendearen hasieratik, turingiar eskualdeek Alemaniaren batasuna eman zuen prozesuan esku hartu zuten; Bismarcken Prusiaren eraginpean, 1871n inperio aleman berriaren barne geratu ziren. 1920an Turingiako estatua osatu zen. 1946tik Alemaniako Errepublika Demokratikoaren zati izan zen, eta 1990ean Alemania batuaren land bihurtu zen.

Hiri nagusiak

Turingiako hiri handienak honako hauek dira:

• Erfurt (204.994 biztanle)
• Jena (105.129)
• Gera (99.262)
• Weimar (65.479)
• Gotha (45.593)
• Nordhausen (44.296)
• Eisenach (42.750)

Banaketa administratiboa

Barrutiak eta hiriak

Turingia estatua 17 barrutik (Kreis) osatzen dute:

1. Altenburger Land
2. Eichsfeld
3. Gotha
4. Greiz
5. Hildburghausen
6. Ilm-Kreis
7. Kyffhäuserkreis
8. Nordhausen
9. Saale-Holzland
10. Saale-Orla
11. Saalfeld-Rudolstadt
12. Schmalkalden-Meiningen
13. Sömmerda
14. Sonneberg
15. Unstrut-Hainich
16. Wartburgkreis
17. Weimarer Land

Sei hiri aske (Kreisfreie Städte) ere badaude:

• Eisenach (EA)
• Erfurt (EF), hiriburua
• Gera (G)
• Jena (J)
• Suhl (SHL)
• Weimar (WE)

Politika

2009ko abuztuaren 30ean egin ziren Hanburgoko parlamenturako hauteskundeak. CDU alderdiak irabazi zituen eta SPDrekin koalizioa osatuz Christine Lieberknecht da gobernu burua.

Honako hauek izan ziren emaitzak:

Alderdia	Bozkak	Ehunekoak	Diputatuak
Alemaniako Batasun Demokrata Kristaua (CDU)	329.241	% 31'2	30
Ezkerra (Die Linke)	288.932	% 27'4	27
Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata (SPD)	195.353	% 18'5	18
Alderdi Demokratiko Askea (FDP)	80.511	% 7'6	7
90 Aliantza/Berdeak	64.889	% 6'2	6
Alemaniako Alderdi Nazionaldemokrata (NDP)	45.401	% 4'3	0
Gainontzeko alderdiak	49.874	% 4'7	0

Turingiar ezagunak

• Eckhart Maisua (1260-1328), teologo mistikoa.
• Johann Sebastian Bach (1685-1750), musikagilea.
• Johann Jakob Bernhardi (1774-1850), mediku eta botanikaria.
• August Schleicher (1821-1868), hizkuntzalaria.
• Max Weber (1864-1920), soziologo eta ekonomilaria.
• Otto Dix (1891-1969), margolaria.
• Herbert Kroemer (1928- ), 2000ko Fisikako Nobel Sariaren irabazlea.
• Lothar de Maizière (1940- ), Ekialdeko Alemaniako azken kantzilerra (1990)
• Olaf Ludwig (1960- ), txirrindularia.
• Kati Wilhelm (1976- ), eskiatzailea.
• August Schleicher (1821-1868), hizkuntzalaria.
• Marcel Kittel (1988), txirrindularia.