ideoloxía política From Wikipedia, the free encyclopedia
O nacionalismo español é o movemento social, político e ideolóxico que conformou desde o século XIX a identidade nacional de España.[1]
Non é propiamente un nacionalismo irredentista: a única reivindicación territorial identificada como “nacional” foi Xibraltar (desde o século XVIII); o resto das reivindicacións territoriais foron historicamente as coloniais ou imperiais (durante o século XIX contra a independencia de Hispanoamérica e no século XX sobre o Magreb). Tampouco ten sido un nacionalismo centrípeto (que pretendese unificar comunidades de españois sometidas a outras soberanías), pero si presenciou o nacemento de nacionalismos periféricos[2] que, desde finais do século XIX, funcionaron como movementos nacionalistas centrífugos (que pretenden a conformación de identidades nacionais alternativas).[3]
Como nos demais estados-nación de Europa Occidental (Portugal, Francia e Inglaterra), a conformación dunha monarquía autoritaria desde finais da Idade Media produciu o desenvolvemento secular paralelo do Estado e a Nación en España, baixo as sucesivas conformacións territoriais da Monarquía Hispánica.[4] Como ocorreu en cada un dos outros casos, a identidade nacional e a mesma estrutura territorial terminou dando moi distintos produtos; pero sempre, e no caso español tamén, como consecuencia da forma en que as institucións responderon á dinámica económica e social (en ocasións, malia esas mesmas institucións), e sen acabar de presentarse no seu aspecto contemporáneo ata que non terminou o Antigo Réxime. O factor de identificación máis claro foi durante todo ese período o étnico-relixioso, expresado na condición de cristián vello. Ao final do período (século XVIII) foise acentuando o factor de identificación lingüístico en torno ao castelán ou español, con novas institucións como a Real Academia Española.
Historicamente o nacionalismo español xurdiu co liberalismo e na guerra contra Napoleón.[5]
A partir de 1808 pódese falar en España de nacionalismo: o patriotismo étnico pasou a ser plenamente nacional, polo menos entre as elites. E iso foi obra indiscutible dos liberais. As elites modernizadoras aproveitaron a ocasión para intentar impoñer un programa de cambios sociais e políticos; e o método foi lanzar a idea revolucionaria da nación como titular da soberanía. O mito nacional resultou mobilizador contra un exército estranxeiro e contra os colaboradores de Xosé Bonaparte, en tanto que non españois (afrancesados). Os liberais españois recorreron á identificación entre patriotismo e defensa da liberdade: como declarou o deputado asturiano Agustín Argüelles ao presentar a Constitución de 1812, «españois, xa tedes patria».José Álvarez Junco[6]
Desde entón cambiou os seus contidos e propostas ideolóxicas e políticas (sucesivamente "doceañista", "esparterista", ata brevemente "iberista", propugnando a unión con Portugal no contexto da crise dinástica de 1868). O carlismo, que era un movemento de defensa do Antigo Réxime, non tiña ao adxectivo "nacional" en ningunha estima (soberanía nacional, milicia nacional, bens nacionais... eran o vocabulario dos liberais, máis canto máis progresistas). Porén, o nacionalismo español que se demostrou decisivo no século XX arranca da frustración polo desastre de 1898, no que se denominou rexeneracionismo, que reivindican movementos moi opostos entre si: desde os dinásticos (Francisco Silvela, Eduardo Dato, Antonio Maura) ata a oposición republicana (de contraditorio e breve paso polo poder) pasando polos militares (crises de 1917 e ditaduras de Miguel Primo de Rivera e Francisco Franco).
En concreto, co nome de panhispanismo —que máis propiamente se refire a un movemento centrado na unidade das nacións hispanoamericanas—, entendido como imperialismo español, adoita referirse concretamente ao aparecido trala crise de 1898, dentro do contexto máis amplo no que se atopan o rexeneracionismo e a xeración do 98 —cuxos autores, vindos da periferia, coincidían en considerar a Castela a expresión de "o español"—, expresado na súa forma máis clara por Ramiro de Maeztu (na súa segunda etapa). Tivo como ideólogos e políticos a Ramiro Ledesma e Onésimo Redondo (fundadores das JONS) e José Antonio Primo de Rivera (fundador de Falange Española); utilizando unha expresión que ten a súa orixe en José Ortega y Gasset, define a España como unha unidade de destino no universal, defendendo unha volta aos valores tradicionais e espirituais da España imperial. A idea de imperio faille ser máis ben universalista que localista, o que o fai singular entre algúns nacionalismos, pero máis próximo a outros (sobre todo ao fascismo). Alén disto, incorpora un compoñente decididamente tradicionalista (con notables excepcións, como o vangardismo dun Ernesto Giménez Caballero), arraigado nunha historia milenaria, a da monarquía tradicional ou monarquía católica, aínda que en moitas ocasións se amose indiferente na cuestión concreta da forma de estado, e de forma destacada, non é laico nin secularizado, senón expresamente católico romano, o que permite definir (no primeiro franquismo) o termo nacionalcatolicismo.
A transición política que, xunto con cambios sociais e económicos profundos nun sentido modernizador, se xestou paseniño desde o franquismo final ata a construción do edificio institucional actual (Constitución de 1978 e estatutos de autonomía), produciu un retroceso moi marcado da utilización social dos símbolos de identificación nacional españois,[7] mentres que os nacionalismos periféricos adquiriron unha notable presenza e cotas de poder territorial, que chega a ser electoralmente maioritaria en Cataluña (CIU, ERC) e o País Vasco (PNV, EA e a chamada esquerda abertzale); e substancialmente menor en Navarra (NaBai) e Galicia (BNG). Canarias (CC), Andalucía (PA) ou outras comunidades autónomas presentan nacionalismos menos evidentes (frecuentemente cualificados como rexionalismos), baseados en feitos diferenciais de carácter lingüístico ou histórico non menos marcados que os anteriores.
Desde o ámbito dos nacionalismos periféricos, adóitase falar de nacionalismo español[8] ou españolismo[9] como equivalente a centralismo, normalmente para identificarlle, a efectos polémicos ou como argumento político coa extrema dereita nostálxica do réxime de Franco.[10] ou cunha presunta opresión do Estado sobre eses territorios, que en casos extremos (particularmente no País Vasco e Navarra con ETA) se emprega como xustificación para un terrorismo que se autodefine como loita armada encamiñada á liberación nacional.[11] En cambio, ningún dos partidos políticos maioritarios afectados por tal denominación de españolistas ou nacionalistas españois, identifícanse co termo, e acostuman, no seu lugar, utilizar a expresión non nacionalistas para designárense a si mesmos fronte aos nacionalistas, que é como se adoita designar aos chamados "periféricos".[12]
Desde unha perspectiva máis maioritaria en termos sociais, territoriais e electorais,[13][14] a identificación con España, os seus símbolos e institucións adquiriu formas máis propias do patriotismo constitucional ou nacionalismo cívico,[15] que trata de respectar as distintas visións de España encaixándoas nun marco plural, incluínte e non excluínte, conceptos nos que adoitan coincidir os partidos políticos maioritarios (PSOE e PP) ou minoritarios (IU, outros partidos rexionalistas ou nacionalistas ás veces denominados moderados), malia manteren diferenzas políticas profundas ás veces expresadas de forma moi crispada.[16] Ata se incluíu nas mensaxes publicitarias a expresión "Goberno de España", que antes non se usaba, para referirse ao goberno central ou do Estado.
Do mesmo xeito que todas as monarquías europeas durante a crise do Antigo Réxime, o reino de España sufriu profundos cambios sociais e políticos entre finais do século XVIII e comezos do século XIX, especialmente a partir da invasión napoleónica. As guerras napoleónicas transformaron toda Europa, facendo xurdir sentimentos nacionais onde antes non os había ou non se expresaban co novo concepto identitario xurdido na Revolución francesa: o de nación como suxeito da soberanía (Sieyès). España non foi unha excepción a esa nova corrente nacionalista. Desde a guerra contra a Convención, a propaganda antifrancesa ía xerando a idea dun inimigo exterior, que se concretou de forma evidente coa guerra da independencia española, aínda que a adopción das teorías e prácticas políticas do "inimigo" eran evidentes: a Constitución de Cádiz de 1812 non era en moitos aspectos menos "afrancesada" que a Constitución de Baiona de 1808, aínda que a influencia desta naquela non fose máis que reactiva.[17]
O concepto rousseauniano de soberanía nacional non se limitou a inspirar aos revolucionarios liberais, senón que se prolongou ata os movementos políticos "de masas" da Idade Contemporánea, incluíndo os totalitarismos (comunismo e fascismo) no seu supeditación do individuo á vontade xeral.[18] Outras interpretacións ven tanto a Locke como a Rousseau na liña do contractualismo individualista, mentres que serían Hegel e a filosofía do dereito do século XIX os que proporían o principio corporativo, para o que a soberanía e a liberdade no es individual senón colectiva.[19]
Sexa cal for a súa xénese intelectual, a irrupción do totalitarismo no nacionalismo español efectuouse con toda a súa forza nos anos trinta do século XX; non tanto polo reducido aínda que influente Partido Comunista (que non alcanzou máis que parcelas compartidas de poder durante a guerra civil) como polos movementos opositores á Segunda República e polo franquismo, cuxa condición fascista ou totalitaria foi sempre obxecto de controversia, chegándose a propoñer a utilización dos termos autoritarismo (Juan Linz) e fascismo clerical (Hugh Trevor-Roper).
Nos novos estados-nación, íanse desenvolvendo unhas novas colectividades interclasistas, homogeneizadas e codificadas de cidadáns propietarios, habitantes dun espazo económico cada vez máis aberto para o despregue eficaz das formas capitalistas. A insegura implantación do estado liberal en España foi paralela ás peculiaridades do proceso de industrialización (fracasado para algúns autores, como Jordi Nadal)[20] e de conformación do sistema de propiedade (coa desamortización como feito principal). En termos de política económica, a través de prácticas proteccionistas[21] foise forxando un verdadeiro nacionalismo económico que ás veces é cualificado de mentalidade autárquica,[22] que era sobre todo demandado pola emerxente industria téxtil catalá, que trala perda do mercado colonial fóra diso Cuba, só tiña posibilidade de colocar os seus produtos no mercado nacional español (que aínda que depauperado, polo menos estáballe reservado ou "cativo"), ante a imposibilidade de competir no mercado internacional. Ante iso chocou repetidamente contra os intereses librecambistas da oligarquía terratenente castelán-andaluza beneficiada pola desamortización, vinculados á exportación de materias primas (agrícolas e mineiras) e a apertura aos investimentos exteriores (destacadamente un ferrocarril de custoso trazado, que co tempo integraría espacialmente o mercado nacional).[23] A expresión de ambos intereses foron as ramas progresista e moderada do liberalismo español, e a frustración das expectativas dos industriais cataláns está en boa parte nas sucesivas escisións demócrata, republicana, federal, cantonal, e a finais do século XIX, do denominado catalanismo.
A finais dese mesmo século, en pleno desenvolvemento das industrias naval e siderúrxica polo intercambio de ferro vizcaínos por carbón inglés, xorde con Sabino Arana o nacionalismo vasco como consecuencia tanto das medidas centralistas, que culminaron coa case desaparición dos tradicionais foro, como da reacción ás repercusións da industrialización nas comunidades tradicionais vascas, de ideoloxía maioritariamente carlista, integristas católicas e receosas da inmigración de obreiros castelanfalantes do resto de España (maquetos), entre os que se estendía o marxismo e o ateísmo. Nos medios urbanos, onde a burguesía era tradicionalmente liberal e hostil ao carlismo, só nalgúns medios profesionais e pequenos burgueses optarase polo nacionalismo vasco, mentres que a gran burguesía farao pola integración económica e política no bloque oligárquico central.[24]
O triunfo do proteccionismo foi claro desde finais do século XIX (chegouse a falar do Xiro proteccionista dos conservadores, entre 1890 e 1892),[25] e será unha dos acenos de identidade da política da ditadura de Primo de Rivera, momento en que se fundan algún dos monopolios de maior percorrido histórico no sector das comunicacións –Telefónica, 1924–, ou o do petróleo –CAMPSA, 1927–. Tamén se tomaron outras medidas vagamente inspiradas no corporativismo que se desenvolvía simultaneamente na Italia fascista, así como unha política de obras públicas (encoros, estradas) que foi continuada pola Segunda República. Cualificábase por entón á española como unha das economías máis pechada do mundo (coa obvia excepción da Unión Soviética), e aínda se discute o alcance positivo ou negativo de tal feito. Polo menos, parece certo que no curto prazo a Gran Depresión afectou máis ás economías canto máis abertas e conectadas ao exterior estivesen, pero de existir a ocasión non puido aproveitarse, dado o desastre que supuxeron tanto a guerra civil como os primeiros anos de illamento internacional do franquismo, intensificado máis ou menos voluntariamente cunha política económica autárquica, que non se superou ata o Plan de Estabilización de 1959.[26] Porén, durante as posteriores décadas de forte desenvolvemento planificado, o intervencionismo e o peso do sector público en sectores estratéxicos da economía (ferrocarrís –RENFE, 1941–, industria –INI, 1941–, enerxía –ENDESA, 1944–) seguiron sendo moi fortes ata a reconversión industrial dos anos 1980 previa á entrada de España na Unión Europea, xa en democracia e co goberno socialista de Felipe González; correspondendo ao goberno conservador de José María Aznar as últimas privatizacións.
A capacidade da lingua como vehículo de identificación e construción nacional é incluso anterior ao nacionalismo do século XIX, e no caso español a atribución dunha intención nese sentido acostuma remontarse mesmo a 1492 por unha famosa frase do autor da Gramática castellana, Antonio de Nebrija: sempre a lingua foi compañeira do imperio.[30] Moi soada foi tamén a orgullosa reivindicación do idioma por Carlos I de España en Roma fronte ao embaixador de Francia (un bispo), o 16 de abril de 1536:[31]
Señor bispo, enténdame se quere; e non espere de min outras palabras que da miña lingua española, a cal é tan nobre que merece ser sabida e entendida de toda a xente cristiá.
A pesar do repetido que foi este texto para proxectar cara ao pasado a identificación nacional española coa lingua castelá, o feito é que o propio Carlos aprendera moi tardiamente esa lingua (unha das causas da guerra das Comunidades de Castela foi as dificultades de relación cos seus novos súbditos) e que as Españas dos Habsburgo non foron de ningunha forma un estado cunha identificación nacional lingüística, incluso se puidese entenderse como estado.[32] Chegouse a argumentar que o castelán non era máis que unha de entre as múltiples linguas do Imperio, non prevalecente nin sobre as peninsulares (galego, catalán, portugués...), nin sobre as europeas (alemán, francés...) nin sequera sobre as linguas indoamericanas, "sometidas" pero persistentes; e desde logo moito menos prestixio socialmente que o latín.[33]
Máis transcendencia supuxo a adopción do modelo académico francés baixo o que se instituíu a Real Academia Española, a partir do século XVIII, cando as posesións territoriais da monarquía reduciranse e simplificado como consecuencia do Tratado de Utrecht, e producirase a abolición do réxime foral nos reinos orientais da Península Ibérica, reducidos aos Decretos de Nova Planta. A Academia aprestouse á defensa casticista da pureza da lingua española, nun comezo fronte á invasión de galicismos. Simultaneamente, o castelán foi gañando a consideración de lingua oficial en todo tipo de ámbitos, incluíndo aos cambios, como as desfasadas Universidades ás que as reformas ilustradas querían desprender do vetusto latín, bastante impuro filoloxicamente, e cada vez máis inoperante cientificamente.
Pola contra, o debate nacionalista lingüístico tivo que esperar ao xurdimento dos nacionalismos periféricos de finais do século XIX, que tomaron a identidade lingüística como clave do seu desenvolvemento, institucionalizado un século máis tarde coa formación das Comunidades Autónomas (a partir de 1979). A súa postura reivindicativa adoita denunciar a imposición do castelán sobre as linguas vernáculas (sobre todo durante o Franquismo, que chegou a ser cualificado de xenocidio lingüístico e cultural[34] A reacción en sentido contrario implica a denominada normalización lingüística, delimitación ou consideración de lingua propia dun territorio ou outro. Esta normalización suscitou á súa vez novas e opostas denuncias de imposición, ben sexa en nome dos castelanfalantes locais, ben por parte de quen considera que certas variedades lingüísticas merecen consideración de lingua independente respecto doutra, como ocorre co valenciano respecto do catalán;[35] tamén se rexeitan os argumentos baseados nas inxustizas retrospectivas propios dos nacionalistas periféricos, argumentos tildados de vitimismo e mitificación.[36]
En cambio, a postura institucional da Academia e a maior parte dos seus compoñentes, é negar a identificación nacionalista-lingüística para o caso español. A idea humboldtiana da lingua como manifestación do espírito dun pobo ou a do igualitarismo lingüístico se transfire ás linguas, que son simples instrumentos, máis ou menos afinados e postos a punto, caracteres que corresponden aos homes que as utilizan.[37] Si que se patrocina unha optimista e nova imaxe do español como vehículo de concordia, internacionalismo e incluso rendibilidade.[38] na liña do que se denomina poder brando [39]
Seguindo as tendencias dos estados liberais europeos, a práctica totalidade da produción da historiografía española, ata mediados do século XX, realizouse desde óptica nacionalista, construíndose a partir dos segmentos, acontecementos, datos, citas ou textos que potencialmente tivesen unha coherencia nacional e que presentasen unha significación por si mesmos, eliminando os elementos turbadores ou incómodos para o encaixe necesario do devir histórico de España como elemento unitario. Para iso dispoñía de precedentes ben antigos, desde os textos visigodos e o corpus cronístico medieval, particularmente completo nos reinos de Asturias, León e Castela, sen que faltasen tampouco materiais dos reinos orientais da Península. A unificación dos reinos baixo o Imperio español da Idade Moderna trouxo consigo unha continuación do traballo das crónicas desde unha perspectiva hispánica, no que tivo un papel decisivo a aparición da monumental Historia de España do Pai Mariana. Institucionalizouse o oficio de historiador, coas figuras de Cronista maior, Cronista de Indias e a partir do século XVIII a Real Academia da Historia.
Non era polo tanto unha novidade que se demandase da historia unha función ideolóxica, o que ocorreu é que a partir do século XIX se centrou en explicar e catalizar a realidade estatal e nacional explicitada desde a Constitución de Cádiz e proporcionar a necesaria cohesión social. Tratou, por tanto, de tecer os feitos acaecidos na península para corroborar unha xenealoxía de España como nación, cun pobo dotado, desde a máis remota antigüidade, dunha traxectoria vital común. A Historia convertérase así no soporte para edificar o relato natural de España como nación.
Non é concibible para esta metodoloxía analizar os feitos históricos desde unha visión plural, complexa nin, aínda moito menos, contraditoria co punto de vista unitario. Foron en gran parte obviados os procesos históricos rivais, as memorias alternativas que se irían construíndo desde os nacionalismos periféricos; pois, do mesmo xeito, tanto en Galicia, País Vasco e Cataluña desenvolveuse tamén o mito e a lenda en torno a diversos personaxes que debían encarnar a esencia dos seus pobos ancestrais que se fixeron remontar á antigüidade clásica ou máis aló.[40]
Por mor dese obxectivo, nas décadas centrais do romántico século XIX os historiadores fixeron realidade a visión compacta dun pobo español dotado de ingredientes perennes, dunha esencia española mantida inalterable desde Indíbil e Mandonio. Esta lista de heroes da Patria, encarnacións do carácter nacional español ou xenio da raza,[41] atanguería tanto a Recaredo e Guzmán o Bo, como a Roger de Lauria, o Cid, Wilfredo o Veloso, Fernando III o Santo, Xaime I o Conquistador, Hernán Cortés, Juan Sebastián Elcano, Daoíz y Velarde ou Agustina de Aragón. Ata se encaixou nesa lista de españolidade, sen maior dificultade, tanto aos emperadores hispano-romanos, como Traxano ou Hadriano, como ao rebelde lusitano Viriato.
Máis resistencias tivo a españolidade de Cristovo Colón, quen era simultaneamente obxecto de reclamación por Italia (coa inestimable axuda da emigración italoamericana, tanto nos Estados Unidos como na Arxentina). Incluso a localización exacta dos seus restos foi obxecto de vivos debates entre Cuba, República Dominicana e España, que apostaba polo aparatoso mausoleo da Catedral de Sevilla.
A popularización destas figuras históricas chegou a extremos kitsch, como esta poesía, que se divulgou en milleiros de recordatorios de nacemento que se vendían ata non hai moitos anos.[42]
Cunas humildes, al nacer mecieron,vidas que asombro de los mundos fueron:
Fernando e Isabel, ¡pecho y cabeza!,
forjaron de un Imperio la grandeza.
Colón, humilde en ambición suprema,
añadió un nuevo mundo a su diadema.
Cervantes, pobre, con virtud notoria
da a España con su pluma eterna gloria.
Velázquez, sin soberbia, al orbe inquieta
con la luz singular de su paleta;
Y Pizarro y el Cid dan los mejores
destellos de que son conquistadores.
¿Qué gloria a su ascendencia enternecida
no dieron estos hombres con su vida?
Pon el primer jalón de este camino
regalando a tu hijito un pergamino.
A institucionalización da ciencia histórica, engadiu fitos importantes, como a creación da Biblioteca Nacional e o Arquivo Histórico Nacional. Un papel moi importante tivo a inclusión da historia nos plans de estudos, tanto a nivel da ensinanza primaria como da media, prevista no Plan Moyano. As correntes liberais (hexemónica a mediados do século XIX: Modesto Lafuente, Juan Valera ou reaccionaria (Marcelino Menéndez Pelayo, que se impón desde finais do século XIX) non terán diferenzas en canto a súa incuestionable identificación de España como nación; senón en canto á consideración concreta da personalidade desta: resistente á opresión para os primeiros (identificada cuns idealizados comuneiros ou coa mártir da liberdade Mariana Pineda), católica e imperial para os segundos (luz de Trento, martelo de herexes, espada de Roma, mellor representada por Isabel a Católica ou Filipe II). A españolización de figuras dun pasado remoto, ata mítico, non se limitou ao século XIX: en plena transición, e cunha metodoloxía moi persoal e diverxente Fernando Sánchez Dragó obtivo o Premio Nacional de Ensaio por Gárgoris y Habidis. Una Historia Mágica de España (1978, premiado en 1979).
Fóra do españolismo pódense atopar movementos iberistas, algúns dos cales defenden a reconstrución dun estado que ocupe a Península Ibérica. Este estado recibiría o nome de Iberia. Normalmente queda fóra disto Andorra.
Hai que facer mención á violencia exercida por moitos grupos e persoeiros baixo a escusa da defensa da nación española. Podemos atopar comportamentos violentos xa a comezos do século XX, coma os ataques á revista satírica Cu-Cut, tras os que se aprobou a Lei de Xurisdicións, mediante a que os delitos contra a patria e o exército ían parar á xustiza militar. Este tipo de nacionalismo continuou moi presente durante a ditadura de Miguel Primo de Rivera e na Segunda República española coas accións de grupos españolistas de ultradereita especialmente contra os nacionalistas cataláns. En palabras de José Antonio Primo de Rivera, había que loitar na rúa cos puños e as pistolas.
Podemos atopar tamén unha grande influencia do nacionalismo español no levantamento que dá inicio á guerra civil española, e na brutal represión que se practicou despois contra os que foron acusados de crebar a unidade de España, como foi o caso de Alexandre Bóveda e moitos outros.
Coa chegada da democracia xorden grupos que atentan contra o contorno abertzale, como o Batallón Vasco Español ou Guerrilleiros de Cristo Rey. Tamén se practicou o terrorismo de Estado coa creación dos GAL. Hai, amais, unha gran cantidade de supostos casos de tortura a persoas vinculadas á esquerda nacionalista vasca. Algunhas das acusacións teñen sido probadas en xuízos, pero a maioría quedan sen demostrar.
Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde xuño de 2020.) |
Así como os nacionalismos periféricos foron encaixados no panorama da monarquía parlamentaria, houbo que encaixar ó nacionalismo español de xeito que honrase á constitución como factor unificador de tódolos españois.
Para bastantes persoas o himno español e a bandeira vermella e amarela nacionalista seguen a remitir ó pasado franquista, e por iso non se identifican con estes símbolos. A situación en España contrasta con outros países nos cales unha poboación relativamente maior louva os seus himnos e bandeiras. Pero isto ten que ver con que son países de maior tradición democrática, e os seus símbolos no teñen connotacións ditatoriais. Aínda máis, noutros países plurinacionais (Bélxica, Canadá) non hai problema en recoñecérense baixo símbolos comúns nin en disentiren desta identidade. [Cómpre referencia]
Nese contexto desenvolvéronse dúas correntes diferenciadas de nacionalismo español que difiren en intensidade. Por unha parte, o nacionalismo excluínte ligado ó ideario franquista baseado na citada historia mitificada do pobo español ancestral cuxos valores se mantiveron inalterados ó longo dos séculos. E por outra parte, está un novo nacionalismo inspirado no patriotismo constitucional de Jürgen Habermas que trata de respectar as distintas visións de España encaixándoas nun marco plural e non excluínte. [Cómpre referencia]
En calquera caso, a constitución española de 1978 afirma (artigo 2) que a nación española é indivisible, e invoca a intervención do exército español (artigo 8) como garante do axioma. Por isto, o constitucionalismo está considerado un disfrace do españolismo, tal e como denunciou o deputado vasco Josu Erkoreka durante o pleno de discusión do Novo Estatuto de Autonomía para a Comunidade Autónoma Vasca. [Cómpre referencia]
Hoxe en día, o resto dos nacionalismos que conviven no estado español defenden que o nacionalismo español debería adecuarse aos novos tempos e defender a unidade de España e non a súa indivisibilidade —quitando o polémico artigo e a mención ó exército do texto constitucional español—, do mesmo xeito que eles defenden os seus propios postulados. Esta é unha das pedras angulares da Declaración de Barcelona firmada polos partidos CIU, BNG e PNV.
Os últimos episodios da historia recente que fixeron aflorar ó nacionalismo español na súa vertente máis radical foron a aprobación por parte dos parlamentos vasco e catalán de sendos proxectos de estatuto de autonomía que tentarían superar os actualmente vixentes.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.