Enema

Denomínase enema,^[1], lavativa,^[2] ou clister,^[2] ao procedemiento terapéutico de introducir líquidos no recto ou no colon a través do ano, así como ao instrumento co que se realiza esta operación.^[2]

"Enema". Século XVIII. Museu Nacional do Azulejo, Lisboa.

Os enemas poden llevarse a cabo por razóns médicas ou de hixiene, con fins diagnósticos, ou como parte de terapias alternativas ou tradicionais, e mesmo para obter excitación sexual.

Tipos de enemas

Cubo e bolsa de enema (de 4 litros) para enemas evacuantes.

Enema opaco en bolsa.

Os enemas médicos ou por hixiene úsanse desde hai séculos e son basicamente de dous tipos:^[3]

Enema evacuante

Os enemas evacuantes, que xeralmente actúan de inmediato (de 15 a 20 minutos como máximo), úsanse para tratar a retención fecal, a eliminación de fecalomas, ou o estrinximento, como, por exemplo, nas mulleres embarazadas úsanse para aliviar a molestia causada por este, que a algunhas lles produce a inxesta de suplementos nutricionais.

Enema opaco ou de retención

Os enemas opacos (ou de retención), que requiren a retención da substancia introducida durante dun mínimo de trinta minutos até varias horas, úsanse para introducir medicamentos ou substancias radiopacas, como o sulfato de bario, e así visualizar mediante exploracións radioscópicas ou radiográficas imaxes do tracto intestinal inferior con fins diagnósticos.^[4]

Outros tipos

Enema para alimentación

Tamén existían enemas para a alimentación por vía rectal, pero actualmente están en desuso.

Enema clismafílico

Os enemas clismafílicos son enemas que se realizan como vehículo para obter excitación sexual, é dicir, que forman parte de prácticas sexuais, como expresión ou variación de parafilias, sobre todo sadomasoquistas.^[5]

Substancias para enemas

Os enemas evacuantes realízanse con auga, solucións salinas, solucións xabonosas, emulsións con aceite o con glicerina e solucións hipertónicas; existen tamén preparados comerciais. Xeralmente todas estas substancias aplícanse á temperatura corporal (37 °C).

Os enemas opacos ou de retención (ás veces precedidos por enemas de evacuación ou limpeza) fanse con aceite de oliva (enema oleoso ou emoliente), medicamentos diversos como antihelmínticos ou laxantes e antisépticos, sulfato de bario e líquidos con nutrientes en caso do enema alimenticio, así como líquidos para a hidratación (proctólise).

En medicina alternativa úsanse enemas de café para afeccións hepáticas polo seu efecto colerético (é dicir, activador da produción da bile).^[6]

Contraindicacións

Xeralmente non se deben practicar enemas nos seguintes casos:^[7]

• Inflamación intestinal
• Apendicite
• Peritonite
• Traumatismo abdominal
• Postoperatorio de cirurxías abdominais
• Sangrado de tubo dixestivo
• Sensibilidade aos compoñentes da fórmula
• Deshidratación
• Hemorroide

Galería de imaxes

• 
  Bulbo para un pequeno enema (750 ml)
• 
  Enema de uso único
• 
  Bomba de enema. Consiste nunha botella de plástico de 750 ml cunha válvula de ventilación, unha válvula de retención e unha sonda rectal
• 
  Bolsa de enema. Modelo corrente nos Estados Unidos
• 
• 
  Enema no Congo Belga (Século XIX)
• 
  Administration dun enema en Costa do Marfil (Ano 1903)