Lingua manx
Idioma celta From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
A lingua manx[3][4] (tamén coñecida como gaélico manx, Yn Ghaelg en manx) é unha lingua celta que se fala na illa de Man, unha pequena illa do Mar de Irlanda que constitúe unha dependencia autogobernada da coroa británica e que non pertence ao Reino Unido.
No século V, os goidélicos ou gaélicos, procedentes de Irlanda invaden a illa, traendo a súa lingua céltica, que, cos séculos, evolucionaría ata se converter na actual lingua manx, a cal tamén ten préstamos nórdicos, froito das sucesivas invasións viquingas: primeiro no século IX e logo unha segunda invasión viquinga procedente de Irlanda no século XI. A illa mantívose baixo dominación norueguesa ata a segunda metade do século XIII.
O illamento da illa e a súa dependencia da coroa inglesa (logo británica) a partir do século XIV fixeron que o manx adoptase unha grafía baseada no inglés e non noutros idiomas celtas.
A poboación conservou o seu idioma ata o século XVII, comezando a declinar no século XVIII [5] cando comezou a súa decadencia. En 1831 falábao regularmente o 30% da poboación; en 1901 só o falaban 970 persoas e o último falante nativo de manx, Ned Maddrell, morreu o 27 de decembro de 1974[6] á idade de 97 anos.
Hoxe en día, o manx sobrevive grazas a un pequeno número de persoas que o aprenderon como segunda lingua e que intentan potencialo fronte ao inglés, a súa lingua materna. En 2001 un 2.2% da poboación da Illa de Man, 1.689 de 76.315 habitantes, aseguraba poder desenvolverse en manés, aínda que en graos diversos. Non foi até 2003 cando o goberno pasou a introducilo oficialmente na escola. Actualmente, o manés é segunda lingua nas escolas primarias e secundarias, na universidade da Illa e no centro de estudos de manés. Alén diso, unha escola privada, o Bunscoill Ghaelgagh, ten o manés como lingua principal. Ademais, xa hai dúas ducias de rapazas e rapaces que teñen o manés como lingua materna.
Remove ads
Historia
A lingua manx é unha lingua goidélica, estreitamente relacionada coa lingua irlandesa e a lingua gaélico escocesa. En xeral non son mútuamente intelixibles entre elas, aínda que os falantes das tres linguas encontran doado acadar competencia pasiva nas respectivas linguas e mesmo a falalas.
Ao igual que o gaélico escocés e o irlandés moderno, a lingua manx deriva de formas antigas do irlandés. A lingua máis antiga coñecida na Illa de Man foi unha forma da lingua británica.
Remove ads
Gramática
Fonoloxía
Consoantes
A lingua manx ten os seguintes fonemas consonánticos:
Vogais
A lingua manx ten os seguintes fonemas vocálicos:
Remove ads
Mostra textual
Evanxeo de Xoán, V 1 - 8 .
- 1. Ayns y toshiaght va'n Goo, as va'n Goo marish Jee, as va'n Goo Jee.
- 2. Va'n Goo cheddin ayns y toshiaght marish Jee.
- 3. Liorishyn va dy chooilley nhee er ny yannoo; as n'egooish cha row nhee erbee jeant va er ny jannoo.
- 4. Aynsyn va bea, as va'n vea soilshey deiney.
- 5. As ren y soilshey soilshean ayns y dorraghys, as cha ren y dorraghys goaill-rish.
- 6. Va dooinney er ny choyrt veih Jee va enmyssit Ean.
- 7. Haink eh shoh son feanish, dy ymmyrkey feanish jeh'n toilshey, liorishyn dy voddagh dy chooilley ghooinney credjal.
- 8. Cha nee eh va'n soilshey shen, agh v'eh er ny choyrt dy ymmyrkey feanish jeh'n toilshey shen.
Frases típicas en manx
Remove ads
Notas
Véxase tamén
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads