Կարլ Սենդբերգ

Կարլ Ավգուստ Սենդբերգ (անգլ.՝ Carl August Sandburg, հունվարի 6, 1878(1878-01-06)^{[1][2][3][…]}, Galesburg, Իլինոյս, ԱՄՆ - հուլիսի 22, 1967(1967-07-22)^{[4][1][2][…]}, Flat Rock, Surry County), 20-րդ դարի ամերիկացի բանաստեղծ, պատմաբան, վիպասան, բանահավաք, Պուլիտցերյան մրցանակի եռակի դափնեկիր (1919, 1940, 1951 թթ.^[7][8]): Ընդ որում՝ այդ մրցանակին երկու անգամ արժանացել է իր պոեզիայի, մեկ անգամ՝ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների հանրահայտ նախագահներից մեկի՝ Աբրահամ Լինքոլնի մասին գրած կենսագրական գրքի համար։

Կարլ Սենդբերգ
Ծնվել է	հունվարի 6, 1878(1878-01-06)[1][2][3][…]
Ծննդավայր	Galesburg, Իլինոյս, ԱՄՆ
Վախճանվել է	հուլիսի 22, 1967(1967-07-22)[4][1][2][…] (89 տարեկան)
Վախճանի վայր	Flat Rock, Surry County
Գերեզման	Carl Sandburg Birthplace Historic Site
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, երաժշտագետ, պատմաբան, վիպասան, գրող, սցենարիստ, լրագրող, կենսագիր, արհմիութենական գործիչ և մանկագիր
Լեզու	անգլերեն
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Կրթություն	Lombard College?
Անդամակցություն	Արվեստի և գրականության ամերիկյան ակադեմիա
Կուսակցություն	Ամերիկայի սոցիալիստական կուսակցություն
Պարգևներ	Պուլիցերյան մրցանակ պատմության համար [5] Պոեզիայի պուլիցերյան մրցանակ [6] և Պոեզիայի պուլիցերյան մրցանակ [6]
Ամուսին	Lilian Steichen?
Carl Sandburg Վիքիպահեստում

,,Հիշողության քարը,,, որի ներքո ամփոփված են գրողի ու նրա կնոջ աճյունամոխիրները

Սենդբերգին դեռ իր կենդանության օրոք համարել են «խոշոր դեմք՝ ժամանակակից գրականության մեջ»` հատկապես նկատի առնելով նրա բանաստեղծական ժողովածուները, ներառյալ «Չիկագոյի երգերը» («Chicago Poems », 1916), «Եգիպտացորեն հավաքողները» (Cornhuskers, 1918), «Ծուխ և պողպատ»-ը (Smoke and Steel, 1920)^[9]: Գրաքննադատությունը նրան հռչակում էր «իր ժամանակների անմրցակից բանաստեղծ առաջին հերթին գուցե այն պատճառով, որ նրա ստեղծագործական փորձը նրան կապում է ամերիկյան կյանքի բազմաթիվ կողմերի հետ»^[10]։ Սենդբերգի մահվան օրը՝ 1967 թվականի հուլիսի 22-ին ԱՄՆ այն ժամանակվա նախագահ Լինդոն Ջոնսոնը այս կերպ է բնութագրել նրան. «Կարլ Սենդբերգի մասին քիչ կլինի ասել միայն, որ նա Ամերիկայի ձայնն էր, քիչ կլինի ասել, որ ուժեղ ու հանճարեղ բանաստեղծ էր. նա հենց Ամերիկայի մարմնացումն էր»^[11]։

Կենսագրություն

Սենդբերգը ծնվել է Շվեդիայից արտագաղթածների ընտանիքում։ Երիտասարդության տարիներին բազմաթիվ աշխատանքներ է փորձել. եղել է Գեյլսբուրգում գործող «Յունիոն հոթել»-ի վարսավիրանոցային սրահի դռնապան^[12], կաթնավաճառ, շինարար, հնձվոր^[13]։ Տևական ընդհատումից հետո հաճախել է Գեյլսբուրգի Լոմբարդ քոլեջ^[14]... Իսպանա-ամերիկյան պատերազմի ժամանակ կամավոր զինվորագրվել է^[15], բայց մարտական գործողությունների այդպես էլ չի մասնակցել։ Հաճախել է Վեսթ Փոյնթում գտնվող ամերիկյան ռազմական ակադեմիայի պարապմունքներին, բայց ընդամենը երկու շաբաթ. մաթեմատիկայի ու քերականության քննություններից «կտրվելով»՝ դուրս է մնացել։ Գրական իր գործունեությունն սկսել է որպես Chicago Daily News-ի ժուռնալիստ։

Տեղափոխվել է Միլուոկի (Իլինոյսի նահանգ)։ 1910—1912 թվականներին եռանդուն կերպով մասնակցել է սոցիալ-ժողովրդավարական կուսակցության նահանգային կազմակերպության աշխատանքներին, դարձել առաջին անգամ այդ կուսակցությունից ընտրված քաղաքապետի՝ Էմիլ Զայդելի քարտուղարը^[16]։ 1913 թվականից բնակություն է հաստատել Չիկագոյում, հռչակվել այդ քաղաքի գլխավոր բանաստեղծ։ 1916 թվականին լույս է ընծայել բանաստեղծական առաջին ժողովածուն՝ «Չիկագոյի երգերը», որին հաջորդել են «Եգիպտացորեն հավաքողները» (1918), «Ծուխ և պողպատ» (1920), «Արևակեզ Արևմուտքի քարերը» (1922) գրքերը։

Սենդբերգը հանդես է եկել որպես Ուոլթ Ուիթմենի բանաստեղծական ավանդույթները շարունակող ու զարգացնող, ժամանակակից քաղաքն ու արդյունաբերական հեղափոխությունը գովերգող հեղինակ։ Գրել է նաև կենսագրական մեծածավալ երկեր, այդ թվում՝ ԱՄՆ տեսնվեցերորդ նախագահ Աբրահամ Լինքոլնի կյանքի պատմությունը, որ հագեցած է վերլուծական բազմազան նյութերով, բազում ուշագրավ փաստերով (առաջին անգամ հրատարակվել է 1939 թվականին, այնուհետև բազմիցս վերահրատարակվել է, թարգմանվել ու լույս ընծայվել աշխարհի շատ ժողովուրդների լեզուներով, այդ թվում՝ հայերեն)։

Կարլ Սենդբերգը վախճանվել է 89 տարեկան հասակում։ Նրա աճյունամոխիրը հողին է հանձնվել իր բնօրրանի՝ Գեյլսբուրգի այն տան ետնաբակում, որտեղ շուրջ ինը տասնամյակ առաջ ծնվել էր^[17] His wife and two daughters would also be interred there. See the signage.</ref>: «Հիշողության քար»-ի տակ ամփոփվել է նաև նրա կնոջ աճյունամոխիրը^[18]։

Հիշատակ

Գեյլսբերգյան այն տունը, որտեղ ծնվել ու մանկությունն է անցկացրել ապագա գրողը, ստացել է պետականորեն պահպանվող պատմական վայրի կարգավիճակ։ Այդպիսի կարգավիճակ է շնորհվել նաև Հյուսիսային Կարոլինայի Ֆլաթ Ռոք բնակավայրի այն տանը, որտեղ 22 տարի ապրել է Կարլ Սենդբերգը։

1978 թվականի հունվարի 6-ին՝ նրա ծննդյան 100-ամյակի օրը ԱՄՆ փոստային ծառայությունը թողարկել է գրողի դիմանկարն ու ինքնագիրը կրող հատուկ նամականիշ^[19]։

Իլինոյսի համալսարանի հազվագյուտ գրքերի ու ձեռագրերի գրադարանը^[20] Սենդբերգի ընտանիքի անդամներից գնել ու պահպանում է գրողի արխիվը՝ շուրջ 600 խորանարդ ոտնաչափ ընդհանուր ծավալով ձեռագրեր, լուսանկարներ, փաստաթղթեր^[21][22]։

2011 թվականին Կարլ Սենդբերգին բաժին է հատկացվել Չիկագոյի գրական փառքի սրահում^[23]։

Կարլ Սանդբերգի անունով են կոչվել Չիկագոյի արվարձանային ավաններից մեկը, Գեյլսբուրգի քոլեջը, հանրախանութը, ամերիկյան բազմաթիվ դպրոցներ, Միչիգանի նահանգի Լիվոնիայի գրադարանը^[24]։ Չիկագոյի հանրային գրադարանը սահմանել է Սանդբերգյան ամենամյա մրցանակ, որ շնորհվում է գրականության բնագավառում նշանակալի ներդրում կատարած հեղինակներին^[25]։

Ամերիկյան տրանսպորտային ընկերություններից մեկը 2006 թվականից երթուղի է մտցրել Կարլ Սենդբերգի անունը կրող գնացք^[26]։

• Քանդակագործ Ավարդ Ֆեյրբենքսը կերտել է գրողի կիսանդրին։
• Ռիչարդ Արմուրը 1953 թ. հունվարին լույս է ընծայել "Driving in a Fog; or Carl Sandburg Must Have Been a Pedestrian" բանաստեղծությունը։
• Վիլյամ Սարոյանը Կարլ Սենդբերգի մասին պատմվածք է գրել, որը լույս է տեսել 1971 թվականին նրա հրատարակած Letters from 74 rue Taitbout or Don't Go But If You Must Say Hello To Everybodyգրքում։
• Նկարիչ Թոմաս Հարթ Բենթոնը 1956 թվականին ստեղծել է գրողի դիմանկարը։
• Սենդբերգի Sometime they'll give a war and nobody will come ասույթը (The People, Yes բանաստեղծությունից) դարձել է խաղաղության գերմանական շարժման կարգախոսը՝ Stell dir vor, es ist Krieg, und keiner geht hin,, որը հաճախ սխալմամբ վերագրվել է Բերտոլդ Բրեխտին^[27]։
• Պետեր Լուիս վան Դիյկը Կարլ Սենդբերգի «Չիկագոյի երգեր» ժողովածուի բանաստեղծությունների հիման վրա գրել է Windy City Songs երգաշարը, որը 2007 թվականին հնչել է Չիկագոյի մանկական երգչախմբի և Nelson Mandela Metropolitan University-ի երգչախմբի կատարմամբ։
• Սթիվեն Սփիլբերգը հայտարարել է, որ իր E.T.: The Extra-Terrestrial կինոնկարի գլխավոր հերոսի դեմքը ստեղծագործվել է Սենդբերգի, Էռնեստ Հեմինգուեյի ու Ալբերտ Այնշտայնի դիմագծերի հիման վրա^[28]։
• Երաժիշտ Բոբ Գիբսոնի The Courtship of Carl Sandburg տեսահոլովակում Թոմ Ամանդսը կատարում է Սենդբերգի դերը^[29]։

Գրականություն

• Կարլ Սենդբերգ - «Լինկոլն», Երևան, «Հայաստան» հրատարակչություն, 1988 թ., 720 էջ /թարգմանիչ՝ Ռ. Բ. Կարապետյան/
• Сэндберг Карл հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում 
• Niven, Penelope. Carl Sandburg: A Biography. New York: Scribner's, 1991.
• Sandburg, Carl. The letters of Carl Sandburg. New York: Harcourt, Brace & World, 1968.
• Sandburg, Helga. A Great and Glorious Romance: The Story of Carl Sandburg and Lilian Steichen. New York: Harcourt Brace Jovanovich, 1978.

Ծանոթագրություններ

1. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
2. Encyclopædia Britannica
3. Internet Broadway Database — 2000.
4. Сэндберг Карл // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
5. https://www.pulitzer.org/prize-winners-by-category/220
6. https://www.pulitzer.org/prize-winners-by-category/224
7. "Poetry". The Pulitzer Prizes. Retrieved 2013-11-24.
8. «12 Search Results». Pulitzer.org. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 25-ին.
9. Danilov, Victor (2013 թ․ սեպտեմբերի 26). Famous Americans: A Directory of Museums, Historic Sites, and Memorials. Scarecrow Press. էջ 198. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 6-ին.
10. Heitman, Danny (March–April 2013). «A Workingman's Poet». Humanities. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 6-ին.
11. Callahan, North (1990 թ․ հոկտեմբերի 1). Carl Sandburg: His Life and Works. Pennsylvania State University Press. էջ 233. ISBN 978-0271004860. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 7-ին.
12. Prairie-Town Boy, by Carl Sandburg, 1955. "timforsythe.com" Արխիվացված 2013-02-16 archive.today
13. Selected Poems of Carl Sandburg, edited by Rebecca West, 1954
14. Carl Sandburg College. "History" Արխիվացված 2013-02-07 Wayback Machine
15. • Mason, Jr., Herbert Molloy (1999). Kolb, Richard K. (ed.). VFW: Our First Century. Lenexa, Kansas: Addax Publishing Group. էջեր 13, 90. ISBN 1-88611072-7. LCCN 99-24943.
16. "Revolt Develops Poet", The Western Comrade, vol. 2, no. 3 (July 1914), pg. 23.
17. «Carl Sandburg's ashes placed under Remembrance Rock». The New York Times. 1967 թ․ հոկտեմբերի 2. էջ 61.
18. «Carl Sandburg Historic Site Association». Sandburg.org. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 25-ին.
19. Scott catalogue
20. «Rare Book and Manuscript Library». Library.uiuc.edu. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 25-ին.
21. «Carl Sandburg Papers (Ashville accession)». library.illinois.edu. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
22. «Carl Sandburg Papers (Connemara accession)». library.illinois.edu. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 18-ին.
23. «Carl Sandburg». Chicago Literary Hall of Fame (անգլերեն). 2011. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
24. «Carl Sandburg Library Homepage». Livonia.lib.mi.us. 2008. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 25-ին.
25. «October 23 Dinner Honors Allende, Lewis and Sneed». Chicago Public Library. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 3-ին.
26. Amtrak Press Release, October 8, 2006. Amtrak.com.
27. «von Brecht?». Die Zeit. 2004 թ․ օգոստոսի 12.
28. Taylor, Philip M. (1992). Steven Spielberg. London: B.T. Batsford Ltd. ISBN 0-7134-6693-6. p. 134.
29. "Bob Gibson's 'The Courtship of Carl Sandburg'" lyon.edu Արխիվացված Հունվար 11, 2007 Wayback Machine

Արտաքին հղումներ

• Կարլ Սենդբերգի ծննդավայրը (at sandburg.org
• Կարլ Սենդբերգի ծննդավայրը (at uncharted101.com
• [http://www.nps.gov/carl/ Կարլ Սենդբերգի տունը Հս. Կարոլինայում from the National Park Service
• Carl Sandburgի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
• Կարլ Սենդբերգի մասին տվյալների հավաքածու from the University of Illinois
• Կարլ Սենդբերգ FBI-ի կայքէջից

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կարլ Սենդբերգ» հոդվածին։