Վերջակետ

Վերջակետը հայերենի կետադրական նշաններից մեկն է, որը դրվում է ավարտված նախադասության վերջում։ Այն նաև օգտագործվում է հին վրացերեն գրություններում^[1]։

։ Հայերենի կետադրություն
վերջակետ ( ։ ) միջակետ ( ․ ) ստորակետ ( , ) բութ ( ՝ ) շեշտ ( ՛ ) հարցական նշան ( ՞ ) բացականչական նշան ( ՜ ) չակերտներ ( « » ) միության գծիկ ( - ) անջատման գիծ ( – ) կախման կետեր ( … ) բազմակետեր ( ․․․․ ) փակագծեր ( [ ] ( ) ) ապաթարց ( ՚ ) ենթամնա ( ֊ ) բացատ ( ) Հին հայերենի կետադրություն թավ•լերկ•մակակետ սոսկ•սուղ պատիվ ( ՟ ) Լատիներենի կետադրություն բացականչական նշան ( ! ) հարցական նշան ( ? ) Տպագրական նշաններ ամպերսենդ ( & ) աթ ( @ ) աստղանիշ ( * ) հակադարձ շեղագիծ ( \ ) ցանկի մակնշան ( • ) տպագրական խաչ ( †, ‡ ) աստիճան ( ° ) վանդականիշ ( # ) համարանիշ ( № ) բաժանման նշան ( ÷ ) կարգի ցուցիչ ( º, ª ) տոկոս, հազարերորդական մաս ( %, ‰ ) ենթաբաժին ( ¶ ) շտրիխ ( ′, ″, ‴ ) բաժին ( § ) ալիքանշան ( ~ ) ընդգծում ( _ ) կանգնակ ( ¦, | ) Մտավոր սեփականություն հեղինակային իրավունքի նշան (©) ապրանքանշանի իրավունք (®) սպասարկման նշան (℠) ապրանքանիշ (™) Արժույթներ արժույթի նշան (¤) արժույթների նշաններ` (֏ ฿ ₿ ₵ ¢ ₡ ₢ $ ₫ ৳ ₯ € ₣ ₴ ₭ ℳ ₥ ₦ ₧ ₱ ₰ £ ₽ ₨ ₪ ₸ ₩ ¥ )
դիտել քննարկել խմբագրել

Պատմություն

5-9-րդ դարերի հայերեն քերականական աշխատություններում և ձեռագրերում վերջակետն արտահայտվել է մեկ քառակուսի կամ քառանկյունի կետով, ինչպես այսօր միջակետն է։ Սակայն գործածության տեղով և մասամբ ձևով տարբերվել է միջակետից։ Վերջակետի իմաստով այն գրվել է տողից վերև, իսկ միջակետի և ստորակետի իմաստով՝ տողի վրա։ Վերջակետը դրվել է պարզ և բարդ նախադասությունների վերջում, և արտահայտել խոսքի ավարտը, վերջնական դադարը, կամ ըստ հին քերականների «խորհրդի» վախճանը»։

Տասներորդ դարից հայերեն գրություններում գրիչների մեծ մասն օգտագործել են կրկնակետն (։) որպես վերջակետ։ Այս դարից վերջակետը դրվում է տողի վրա, իսկ որոշ ձեռագրերում հայտնվում է որպես քառանկյունի գծեր։ Կրկնակետը վերջակետի դերում նաև հայտնվել է վաղ շրջանի ռուսական ձեռագրերում տասնչորրորդ դարից։

Այժմյան երկու կետով վերջակետի գործածությունն ավելի կանոնավոր, հաստատուն ու համատարած է դառնում ԺԱ-ԺԲ դարերից սկսած, և շարունակվում մինչ այժմ։

Վերջակետը կոչվել է նաև կետ ավարտյալ։ Ոմն անանուն մեկնիչ և հետագայում այլ քերականներ, այդ շարքում Վարդան Արևելցին վերջակետը կոչել են արքա, իսկ Ստեփանոս Սյունեցին ութերորդ դարում այն համարում է խոստումն կամ վախճան։ Մի ձեռագրում այն նաև համարվել է վճար և հանգիստ բանին^[1]։

Գործածություն

Վերջակետը հայերենում տրոհության նշան է. դրվում է ավարտված նախադասությունների վերջում, և արտահայտում է մեծ դադար^[2]։

Օրինակ՝
Մի աղքատ մարդ ու կնիկ են լինում, ունենում են երեք աղջիկ։
Մի օր հերը աշխատելիս է լինում, ծարավում է, մեծ աղջկանը ջուրն է ղրկում։ Էս աղջիկը կուժն առնում է գնում աղբյուրը։
Աղբրի գլխին մի բարձր ծառ է լինում։ --Կիկոսի մահը, Հովհաննես Թումանյան

Վերջակետն անմիջապես հաջորդում է նախորդ բառին՝ առանց բացատի, իսկ վերջակետից հետո դրվում է մեկ բացատ։ Վերջակետին հաջորդող բառը (բացատից հետո) սկսվում է մեծատառով։

Յունիկոդում

Վերջակետը համակարգչային յունիկոդ ստանդարտում ներկայացվում է U+0589 նիշով։

Վինդոուզի լռելյայն հայերենի դասավորության խնդիրներից մեկն է այն, որ վերջակետն արտահայտող յունիկոդի U+0589 նիշի փոխարեն օգտագործվել է անգլերեն երկուկետն արտահայտող U+003A նիշը։ Թեև երկու նիշերն իրար բավականին նման են, սակայն կոդավորման տեսակետից խնդիրներ են առաջացնում, քանի որ հայերեն վերջակետն արտահայտում է նախադասության ավարտն, իսկ անգլերեն երկուկետը՝ ոչ։